محیط زیست
ضرورت اصلاح مدیریت منابع آب و اجرای قوانین محیط زیستی
چهره‌های محیط‌زیستی در گفت‌وگو با همشهری از اولویت‌های فوری، میان‌مدت و بلندمدت دولت سیزدهم می‌گویند
27روز تا انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم فرصت باقی است و هنوز هیچ برنامه مدونی از چهره‌های ثبت‌نام‌کننده برای حفاظت از منابع طبیعی و زیستی کشور اعلام نشده است. در چنین شرایطی که کشور با مشکلات حادی چون بحران آب، خشکسالی، آلودگی هوا و صدها چالش حفاظت از جنگل و منابع طبیعی مواجه است، باید دید دولت آینده قرار است کدام نیازها را در عرصه حفاظت از محیط‌زیست در اولویت قرار دهد و مرتفع کند؟
شرایط کشور در حالی با عواقب اقدامات محیط‌زیستی دولت‌های مختلف بد و بدتر شده است که این دولت‌ها از ابتدا نگاه محیط‌زیستی و برنامه مدون برای حل بحران‌های این عرصه نداشتند و برخی نیز با اقدامات خلق‌الساعه تلاش کردند تنها در شرایط سخت به مدیریت بحران‌های مقطعی بپردازند. این در حالی است که بحران‌های محیط‌زیستی حاضر، محصول ده‌ها سال اهمال و کم‌کاری دولت‌ها بوده و برای رفع آن نیز دست‌کم به یک دهه اقدام کارشناسی و عاجل نیاز است؛ یک دهه‌ای که به‌احتمال زیاد، 80درصد آن در دوره زمامداری رئیس‌جمهوری قرار دارد که تا 4هفته دیگر تعیین می‌شود.
برای پیگیری این نیازها سراغی از 3چهره محیط‌زیستی گرفتیم که طی دهه‌های اخیر فعالیت‌های مشخصی برای بازشناسی نیازهای محیط‌زیستی و منابع طبیعی کشور داشتند. اسماعیل کهرم، یوسف رشیدی و سمیه رفیعی مطالبات اصلی محیط‌زیست از رئیس‌جمهور آینده را در گفت‌وگو با همشهری مطرح کرده‌اند.
اتخاذ روش‌های جدید
اسماعیل کهرم، بوم‌شناس، درباره موفقیت دولت آینده در زمینه محیط‌زیست می‌گوید: باید هر اقدام اشتباهی که دولت های قبلی انجام دادند را منسوخ کرد و رویه برعکس را درپیش گرفت. در طول سال‌های گذشته حجم بی‌توجهی اخیر به محیط‌زیست بی‌سابقه بوده است. پس از 50سال فعالیت در عرصه محیط‌زیست باید بگویم که شاهد غفلت جدی در حوزه‌های مؤثر حفاظت از محیط‌زیست انسانی و طبیعی هستیم. دولت سیزدهم باید چنان ارزشی برای سازمان حفاظت محیط‌زیست قائل باشد که رئیس این سازمان قادر باشد اقدامات اساسی برای بهبود شرایط موجود و حل مشکلات محیط‌زیستی داشته باشد. برای نمونه درعرصه بحران آب و خشکسالی، یکی از مسائل پدید آمده این است که سازمان حفاظت محیط‌زیست برآورد کرد، اگر بحران آب ادامه پیدا کند، 50میلیون مهاجر خواهیم داشت. درحالی‌که این حرف کاملا بی‌اساس است و هیچ نقطه‌ای در جهان پذیرای 50میلیون مهاجر ایرانی نیست. کشورهای فراوانی امروز معطل آب و نان خود هستند. بنابراین به هیچ عنوان بحران آب ایران، جواب آنی ندارد که یکی دو ساله رفع شود. اگر امروز بجنبیم، 10سال طول می‌کشد تا شاید شرایط بهبود یابد. رئیس‌جمهور آینده باید با سرعت زیاد، رژیم کشاورزی را تقلیل دهد تا کمتر از منابع آبی موجود استحصال شود.
مدیریت منابع آب باید در اولویت باشد
کشت محصولات آب‌بر نظیر هندوانه و صیفی‌جات باید محدود و حتی ممنوع شود. مرتع‌کاری باید افزایش یابد تا اگر آب هم رسید نصیب سفره‌های آب زیرزمینی شود. سیستم آبیاری کشاورزی هم باید تغییر کند. آبیاری کشاورزی در ایران ما هنوز به شیوه عهد کوروش انجام می‌شود و هیچ نوآوری و کارشناسی نوینی در این زمینه اجرا نشده است. سیستم سنتی آبیاری، آب را وارد کرت‌های کشاورزی می‌کند که مقدار زیادی از آن یا تبخیر می‌شود یا آنقدر از ریشه گیاه پایین‌تر می‌رود که به‌سادگی هدر‌رفت آب رخ می‌دهد. باید از سیستم آبیاری بارانی، قطره‌ای و تبخیری استفاده کرد و رئیس‌جمهور آینده چاره‌ای جز بهره‌گیری از علم روز در موضوع صیانت از آب و محیط‌زیست ندارد.
قانونگذاری بس است
دوری از تقنین بیشتر و رفتن به‌سمت اجرا، راهکاری مهم در عرصه حفاظت از محیط‌زیست انسانی و کاهش آلودگی‌های محیط‌زیستی است.
یوسف رشیدی، استاد دانشگاه شهید بهشتی در این‌باره به همشهری می‌گوید: مهم‌ترین نکته در مقابله با آلودگی هوا و حفظ محیط‌زیست انسانی آن است که دولت آینده به این یک خط توجه کند. نوشتن و تصویب قانون را به‌عنوان عملکرد خود درنظر نگیرد بلکه اقدامات اجرایی را آغاز کند. چون صرف تصویب قانون جدید، معضلات محیط‌زیست را حل نمی‌کند. آنقدر قانون و مصوبه و آیین‌نامه وجود دارد که در عرصه عمل هیچ یک از آنها اجرا نشده است. بنابراین یکی از مهم‌ترین مطالبات از دولت آینده و سازمان حفاظت محیط‌زیست آینده انجام کار است.
به‌گفته مشاور سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست، به جای اینکه همه اقدامات را روی حوزه فنی ببریم، مثل کاهش سوخت و از رده خارج‌کردن خودروی فرسوده و استاندارد و حمل‌ونقل عمومی، باید در بخش اقدامات مدیریتی نیز کار کنیم که بسیار اثرگذاری بالاتری دارد. اقدامات مدیریتی یعنی مدیریت تقاضای سفر، اجرای دولت الکترونیک و کاهش مراجعات و سفرهای درون‌شهری. در همین حوزه اگر روند اقدامات دولتی سرعت گیرد، گام مهمی برداشته می‌شود. اما متأسفانه بسیاری از دولت‌ها از روند افزایش مراجعان دست نمی‌کشند و مشخص نیست چه علاقه‌ای به مراجعه صدباره مردم به ادارات دولتی دارند؟ پس این مشکلات باید از اساس حل شود تا بسیاری از معضلات محیط‌زیستی نیز مرتفع شوند.
6اولویت فوری
مطالبات محیط‌زیستی از دولت آینده باید در 2سطح اقدامات و اولویت‌ها دسته‌بندی شود. آنگونه که سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی به همشهری می‌گوید: در بخش اقدامات، دقت در هدفگذاری‌های برنامه هفتم توسعه مهم است که باید واقع‌گرایانه و مبتنی بر پیشرفت باشد. بدین‌ترتیب دولت آینده نباید صرفا بر مصرف منابع تأکید داشته باشد. یکی دیگر از مطالبات در بحث حفاظت از محیط‌زیست، اتخاذ سیاست‌های لازم است. امروز فقدان سیاستگذاری به‌صورت آشکار احساس می‌شود و مدیریت محیط‌زیست سلیقه‌ای اعمال می‌شود. موضوع دیگر باید رویکرد فسادستیزانه دولت آینده در موضوع حفاظت از محیط‌زیست باشد و همه دستگاه‌هایی که در عرصه محیط‌زیست اقدام می‌کنند، شفاف عمل کنند. بحث ایجاد تحول مبتنی بر علم و روش‌های نوین در محیط‌زیست نیز اهمیت بالایی دارد. مدیریت این عرصه باید از رویکرد سنتی خارج و روش‌های نو و کارشناسی اتخاذ شود.
این نماینده مجلس با تأکید بر 6اولویت اصلی دولت آینده در حل مشکلات محیط‌زیستی کشور تأکید کرد: باید بحث تنوع زیستی یکپارچه به سازمان حفاظت محیط‌زیست بازگردد و تکه‌تکه‌کردن این سازمان منسوخ شود. موضوع دیگر اعلام شفاف رویکردهای موجود و بعد عملکردهاست. وزارت نیرو و وزارت خارجه نیز باید دیپلماسی محیط‌زیست را در پیش بگیرند چون چاره‌ای جز دنبال و اجرا‌کردن دیپلماسی نداریم. بحث دیگر مدیریت یکپارچه تالاب‌هاست که باید به سرعت و جدی دنبال شود و دولت بعدی باید اولویت‌های محیط‌زیستی خود را در این زمینه‌ها قرار دهد. در بحث آلودگی هوا و مصوبات بر زمین‌مانده نیز باید اقدام فوری لحاظ شود.
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد ایران
تغذیه