سراوان؛ ایستگاه آخر زباله‌ها
افزایش حشرات موذی در فصل گرما، بروز بیماری‌های پوستی و آلودگی آب، فقط بخشی از مشکلات روستاییان سراوان رشت است که کوهی از زباله‌ها را در کنار خود تحمل می‌کنند
فرشته رضایی-خبرنگار
در نزدیکی رشت منطقه‌ای وجود دارد که کوهی 90 متری از زباله را در خود جای داده است. کوهی که هر سال بر ارتفاع آن افزوده می‌شود. نامش سایت پسماند زباله سراوان است. دامنه آسیب‌های زیست محیطی و انسانی سراوان از روستاهای اطراف شروع و تا رشت و دیگر شهرهای استان ادامه دارد. آلودگی مستقیم و غیرمستقیم منابع آبی ناشی از جریان شیرابه زباله‌های این کوه عظیم است. روزانه بین۸۰۰ تا هزار تن زباله شهری و روستایی به سایت پسماند سراوان حمل و دفن می‌شود. این پروسه از ۳۰ سال پیش تا کنون ادامه دارد. اهالی سراوان بارها راه روستای خود را به نشانه اعتراض مسدود کردند تا مانع از ورود کامیون‌های حمل زباله شوند اما هربار با پادرمیانی مسئولان محلی و وعده‌های توخالی، راه را باز کردند. اما در فصل گرما اهالی روستاهای کچا، گلسرک و... از هجوم حشرات موذی کلافه می‌شوند و انواع بیماری و زخم‌های پوستی به سراغشان می‌آید. برخی از آنها ناچار به ترک روستا و خانه خود شده‌اند.
بیماری پوستی مردم منطقه
نماینده منتخب اهالی سراوان در این باره به همشهری می‌گوید: روزانه صدها تن زباله از رشت و سایر شهرهای گیلان به روستای کچا سرازیر می‌شود.
سید محمد معزی ادامه می‌دهد: این بی‌توجهی‌ها نه تنها زخم کهنه‌ای بر دل جنگل‌ها و دریای خزر می‌زند بلکه جان و مال مردم را هم به خطر انداخته است. اهالی این منطقه دچار بیماری‌های پوستی و گوارشی شده‌اند. بسیاری از آنها که کشاورز هستند مجبور به حراج زمین‌های خود شده‌اند تا از این وضعیت فرار کنند. در حالیکه اینجا خانه و کاشانه پدری ماست.
وی اضافه می‌کند: شیرابه زباله‌های سراوان رودخانه‌های گوهررود و زرجوب و همچنین دریای خزر را را آلوده کرده است. اما با این شرایط باز هم نه مدیرکل محیط زیست به داد مردم می‌رسد نه منابع طبیعی و نه استانداری.
سراوان، بمب ساعتی زباله‌ها
در همین زمینه «نسیم طواف زاده» فعال محیط زیستی گیلان به همشهری می‌گوید: با افزایش گرما، بستر مناسب برای زاد و ولد حشرات موذی (مگس و پشه) در منطقه سراوان ایجاد می‌شود. با توجه به سطح گسترده پراکندگی پسماند، امکان محلول پاشی در کل منطقه وجود ندارد و حشرات هم تا حدودی به سموم مقاوم شده‌اند. از سوی دیگر سمپاشی مستمر زباله‌ها باعث ورود مواد شیمیایی به چاه‌های منطقه شده است که پس از بارش‌های جوی به مزارع و در نهایت تالاب انزلی می‌رود.
طواف زاده اضافه می‌کند: زباله‌ها در فضای بسته گاز متان تولید می‌کنند. در سراوان نیز وقتی روی پسماندها را با شن می‌پوشانیم، (کاری که شهرداری رشت می‌کند) اگر بر حسب اتفاق حجمی از رس هم در آن وجود داشته باشد، سبب پر شدن روزنه‌های بین ذرات شن می‌شود. در این حالت محلی برای خروج گاز متان وجود نخواهد داشت و محل دفن، شبیه کپسول گازی می‌شود که کافی است با یک جرقه منفجر شود.
به گفته این فعال محیط زیست، دفنگاه زباله سراوان مانند یک بمب ساعتی است که هرلحظه امکان انفجار دارد. از این دست انفجارها در سال‌های گذشته در سایر دفن‌گاه‌های ایران داشته‌ایم. ۶ نفر در مشهد، ۱۲ نفر در شیراز و ۲۰ نفر در خوزستان بر اثر انفجار مرکز دفن زباله جان باختند. این اتفاق در شهر رشت هم تاکنون چندین بار رخ داده است.
سمپاشی و توزیع چسب مگس
«سیدمحمد احمدی» شهردار رشت درباره اقدامات شهرداری برای ساماندهی وضعیت زباله سراوان به همشهری می‌گوید: پس از پیگیری‌ها و جلسات متعدد با کارشناسان و مسئولان، طرح جامع ساماندهی دفنگاه سراوان آماده و مورد تأیید دستگاه‌های نظارتی و اجرایی قرار گرفت. اسناد مناقصه آن آماده و در تاریخ 21 اردیبهشت (موعد بازگشایی اسناد) پس از عقد قرارداد، فاز اجرایی آن آغاز می‌شود.
شهردار رشت به همشهری می‌گوید: روزانه به صورت میانگین 12 کامیون با تناژ حدود 200 تن شن برای پوشش زباله‌ها به دفنگاه می‌روند. البته عملیات پوشش زباله حداقل به 40 کامیون شن در روز نیاز دارد که با توجه به مشکلات در زمینه اخذ مجوز برداشت شن از معدن، فعلا این مورد امکان پذیر نیست.
احمدی درباره اقدامات پزشکی برای ساکنان روستاهای اطراف سراوان هم بیان می‌کند: از آنجا که دفن پسماند موجب پخش بو و همچنین زاد و ولد حشرات مزاحم می‌شود، در یک ماهه اخیر روزانه حدودا 2500 لیتر سمپاشی برای کاهش بوی نامطبوع، جلوگیری از پخش آلودگی و زاد و ولد حشرات مزاحم در دفنگاه و روستاهای سراوان و کچا صورت گرفته است. همچنین برای رفاه حال اهالی محترم روستاهای اطراف دفنگاه اقدام به توزیع حشره‌کش و چسب مگس (حدود 1000 عدد) کرده‌ایم.
بودجه 91 میلیارد تومانی صرف چه شد؟
شهردار رشت همچنین درباره سرنوشت بودجه ۹۱ میلیارد تومانی که از سوی محمدباقر نوبخت، معاون رئیس جمهور برای ساماندهی سایت سراوان پرداخت شده بود به همشهری پاسخ می‌دهد: مبلغ مورد نظر در سه پروژه تصفیه خانه شیرابه سراوان، نیروگاه زباله سوز شامل تجهیزات و ابنیه و کارخانه کود آلی گیلان برای تعمیر و نگهداری و افزایش ظرفیت کارخانه به 1000 تن در روز به شرح ذیل اختصاص یافته است: مبلغ1.7 میلیارد تومان بابت خرید تجهیزات رسوب گیر و حوضچه آرامش موقت، مبلغ 1.3میلیارد تومان بابت دیوار حائل تصفیه خانه دفنگاه سراوان، مبلغ 2 میلیارد تومان بابت تکمیل سوله، تاسیسات و تجهیزات تصفیه خانه شیرابه دفنگاه سراوان.
شهردار رشت در ادامه اضافه می‌کند. مابقی این مبلغ در بخش نیروگاه زباله سوز که شامل دو بخش تجهیزات و ابنیه است صرف شد. ابتدا در بخش تجهیزات نیروگاه که براساس قرارداد فی مابین شهرداری رشت و شرکت تدبیر توسعه سلامت (tts) در سال 1392 و بخش ابنیه نیروگاه که بر اساس قرارداد با شرکت سیف بنا در سال 1398 منعقد شده است. بر این اساس مبلغ 40 میلیارد تومان برای شرکت تدبیر توسعه سلامت (tts) بابت خرید تجهیزات و مبلغ 15 میلیارد تومان بابت ابنیه نیروگاه اختصاص یافته است.
احمدی اعلام می‌کند، بخشی از مبلغ اختصاص یافته برای بهسازی کارخانه کود آلی گیلان شامل دو پروژه تکمیل ظرفیت خطوط تولید شرکت و شروع به ساخت دو دستگاه سوله هر کدام به مساحت 6000 مترمربع در نظر گرفته شد که تاکنون بیش از 55 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
به گفته وی، اسناد در نظر گرفته شده این پروژه شامل دو بخش احداث سوله و خرید تجهیزات به شرح ذیل است: مبلغ 8 میلیارد تومان بابت ساخت سوله‌های تخمیر کود آلی، مبلغ 22 میلیارد تومان به نام شهرداری رشت بابت خرید تجهیزات پروژه اورهال و تکمیل ظرفیت خطوط تولید شرکت کود آلی.
تعویق در ساخت نیروگاه زباله سوز
مدیر سازمان پسماند استانداری گیلان درباره سازماندهی سایت پسماند زباله سراوان به همشهری می‌گوید: احداث تصفیه خانه شیرابه پس از تکمیل عملیات بهسازی، پوشش و ایزولاسیون محل دفن باید بر اساس اصول مهندسی و بهداشتی باشد، زیرا بر میزان کیفیت شیرابه‌های تولیدی از محل دفن تأثیر مستقیم دارد.
«پویا شهشهانی» ادامه می‌دهد: تحویل موقت تصفیه خانه شیرابه سراوان نیاز به تمهیدات خاصی دارد. باید نقشه و مشخصات کامل، نمونه‌برداری و آنالیز مراحل مختلف فرآیند، دوز یا میزان بهینه مواد و همچنین فرآیندهای مقدماتی تصفیه از سوی مشاور ذی‌صلاح و با رعایت قوانین جاری انجام شود.
وی با اشاره به تاخیر پروژه‌های شرکت کود آلی می‌افزاید: بنا بر نظر جمعی از مدیران و کارشناسان مربوطه برای تکمیل این پروژه به 16 هزار متر مربع سوله نیاز است که باید در دستور کار قرار گیرد.
مدیر سازمان پسماند استانداری گیلان درباره زباله سوز 600 تنی رشت نیز می‌گوید: ابنیه و تجهیزات پروژه‌ای آغاز شده اما نیاز است سایر پروژه‌های ابنیه از جمله احداث محل دریافت و ذخیره زباله و دودکش 60 متری آن نیز احداث شود. با توجه به افزایش شدید قیمت‌ها و نیاز اعتباری بیش از 600 میلیارد تومانی،پروژه با تاخیر مواجه شده و از برنامه عقب است. البته توجه ویژه دولت و خصوصا سازمان برنامه و بودجه موجب شده اعتبارات تخصیص یافته چند سال اخیر بیش از سنوات گذشته باشد. تاکنون بیش از 190 میلیارد تومان تخصیص اعتبار داشته‌ایم و حدود 150 میلیارد تومان در وجه شهرداری‌های استان است، اما باید پاسخ قابل قبولی برای درخواست‌های مردم به ویژه مردم رنج دیده سراوان داشته باشیم.