گوهری که صیقل می‌خورد

بازسازی «گنجینه‌‌های گوهر» ساخته سال‌های دور ابراهیم گلستان برای جشنواره بین‌‌المللی روتردام فرصتی است برای تماشای یکی از آثار قدیمی سینمای مستند ایران. اثری که بیش از نیم‌قرن از ساخت آن می‌گذرد و در میان مستندهای تاریخ سینمای ایران فراموش شده است.
اما گنجینه‌های گوهر از تهران تا روتردام مسیر پُر فراز ‌‌و ‌‌نشیب متفاوت‌‌‌‌تری را پیموده است. این مستند ِ15دقیقه‌‌ای را ابراهیم گلستان در سال 1345به سفارش بانک مرکزی ایران ساخت. درحالی‌که مهدی سمیعی (رئیس وقت بانک مرکزی) قصد داشته آن را به مناسبت 25 سالگی سلطنت به شاه هدیه دهد. (از روزگار رفته؛ چهره به چهره با ابراهیم گلستان، یک گفت‌وگو از حسن فیاد) گلستان با رویه‌‌ای که پیش‌‌تر نیز در بقیه آثار مستندش قابل ردگیری است، این اثرِ –به ظاهر- سفارشی را به یک فیلم شخصی و تجربه‌‌گرا تبدیل می‌کند. گفتاری که برای فیلم می‌‌نویسد و خود می‌‌خواند، به نقد صریح نظام شاهنشاهی با زبانی تند و در عین حال شاعرانه می‌‌پردازد. قابل انتظار است که پس از تکمیل فیلم و آشکار شدن نیات گلستان در پس تصاویر پرزرق‌‌و‌‌برق و مبهوت‌‌کننده جواهرات سلطنتی، وزارت فرهنگ و هنر با ارسال نگاتیو این فیلم به کمپانی تکنی‌‌کالر برای چاپ مخالفت می‌کند و واریاسیون تازه‌‌ای از گفتار فیلم با حذف بخش اعظم نیش و کنایه‌های گلستان به طمع و ثروت‌‌اندوزی پادشاهان ایران‌میکس می‌شود. این نسخه جرح و تعدیل‌شده‌‌ای است که در 55سالی که از زمان ساخته شدن فیلم می‌‌گذرد، در دسترس همگان وجود داشته و چندباری نیز به‌نمایش درآمده است؛ ازجمله یک نوبت سال 1371در جلسات نمایشِ فیلم هفتگی فیلمخانه ملی ایران. به غیر از نسخه سانسور شده فوق، یک کپیدیگر (پوزیتیو) در مخزن فیلمخانه ملی ایران وجود دارد که  گفتار آن به جز یک جمله «...و  تاج پهلوی نقطه پایان این حکایت.» انطباق کامل با متنی دارد که گلستان در کتاب «گفته‌ها» آورده و آن را گفتارِ کامل و بدون نقصِ فیلم دانسته است. خوشبختانه این نسخه تکنی‌‌کالر کیفیت قابل توجهی دارد و از آسیب‌‌دیدگی مرسوم فیلم‌‌های قدیمی (رنگ‌‌پریدگی یا قرمز شدن) در امان مانده است. اما به تازگی نگاتیو و نوارصدای فیلم در انبار کمپانی تکنی‌‌کالر (در شهر لندن) پیدا شده است که به‌نظر می‌‌رسد حداقل از نظر گفتار، مشابه با پوزیتیوِ موجود در فیلمخانه ملی باشد. نگاتیو این فیلم با همکاری سینماتک بولونیا و نظارت ابراهیم گلستان، ترمیم شده است تا نسخه اصلاح و مرمت­‌شده­ گنجینه‌های گوهر، نخستین نمایش جهانی خود را بعد از 55سال در جشنواره روتردام تجربه کند. پیش از این دیگر آثار ابراهیم گلستان ازجمله فیلم «خشت و آینه» و مستندِ کوتاه «تپه‌های مارلیک» نیز با همکاری فیلمخانه ملی ایران و سینماتک بلونیا اصلاح و مرمت شده و در جشنواره‌های جهانی به نمایش درآمده است. علاوه بر 3 فیلم فوق (گوزن ها، جنایت بی‌‌دقت و گنجینه‌های گوهر) نسخه مرمت شده فیلم شطرنج باد (ساخته محمدرضا اصلانی) نیز در جشنواره روتردام حضور خواهد داشت.