هر واکسنی عوارض دارد

سبا ثروتی ـ روزنامه‌نگار

ترس از عوارض واکسن جدید نه‌تنها در ایران، در کشورهای غربی هم افراد را از واکسن زدن باز می‌دارد. نیویورک‌تایمز به تازگی از غیبت میلیون‌ها آمریکایی برای دریافت دوز دوم واکسن کرونا گزارشی منتشر کرد. براساس این گزارش بیش از 5میلیون نفر یا در حدود 8درصد از جمعیت افرادی که دوز اول واکسن‌های فایزر یا مدرنا را دریافت کرده‌اند، برای دریافت دوز دوم مراجعه نکرده‌اند. البته دلایل مختلفی مانند نبود واکسن یا تصمیم شخصی افراد برای دریافت نکردن دوز دوم برای این پدیده بیان شده است اما ترس از عوارض جانبی یکی از اصلی‌ترین دلایل معرفی شده است. ترس از پدیده‌های جدید، تغییر یا بیماری ذاتا برای حفظ بقا در انسان تکامل یافته است و تنها با اعتماد بر علم و دانش است که می‌توان بر آن غلبه کرد. از آغاز واکسیناسیون علیه کووید-19 در جهان بازار شایعات رنگارنگ هم در جهان داغ شد. بروز واکنش‌های شدید آلرژیک در میان گروهی از افرادی که واکسن را دریافت کردند ترس‌ها را افزایش داد. اما درست مانند بیماری کرونا که مقامات بهداشتی به‌تدریج نسبت به جنبه‌های مختلف آن آگاهی پیدا کردند، درمورد واکسن کووید-19 هم به‌صورت تدریجی روشنگری‌هایی اتفاق افتاد تا افراد با توجه به عوارض جانبی حقیقی که باید در انتظار آن باشند و براساس وضعیت بدنی و سلامت خود برای دریافت واکسن اقدام کنند. بهترین منبع برای آگاهی نسبت به عوارض جانبی و نگهداری‌های پیش و پس از واکسن سازمان جهانی بهداشت است که جز افرادی خاص، همه را برای دریافت واکسن تشویق می‌کند.

عوارض جانبی شناخته شده
به‌گفته سازمان جهانی بهداشت، واکسن‌های کووید-19 مانند هر واکسن دیگری می‌توانند منجر به بروز عوارض جانبی محدودی مانند تب خفیف، درد، التهاب محل تزریق و درد محل تزریق شود. بیشتر واکنش‌ها نسبت به واکسن خفیف بوده و در عرض چند روز از بین می‌روند. واکنش‌های شدیدتر و طولانی‌مدت‌تری هم ممکن است ایجاد شوند اما بروز آنها به‌شدت نادر است و این عوارض جانبی شدید و کمیاب به‌صورت مداوم تحت نظر هستند تا موارد خطرساز شناسایی شوند. عوارض جانبی که از سوی اکثریت دریافت‌کنندگان واکسن گزارش شده شامل تب، خستگی، سردرد، درد ماهیچه، اسهال، لرز و درد محل تزریق بوده است و احتمال بروز هریک از این عوارض می‌تواند برای واکسن‌های مختلف متفاوت باشد. جدا از واکسن‌های شرکت جانسون و آسترازنکا که برای مدتی اخباری درباره احتمال لخته شدن خون توسط آنها منتشر شد و مورد بررسی دوباره قرار گرفتند، شوک آنافیلاکسی یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌هایی است که برای تزریق واکسن وجود دارد، البته نه فقط واکسن کرونا. هر واکسنی می‌تواند چنین واکنشی را در بدن انسان ایجاد کند. اما آنافیلاکسی به‌ندرت در میان دریافت‌کنندگان واکسن بروز پیدا می‌کند. از این‌رو مهم است افرادی که سابقه بروز چنین واکنش‌هایی را داشته‌اند، پیش از تزریق وضعیت خود را با پزشک در میان بگذارند تا اقدامات پیشگیرانه انجام شود. زنان باردار در گروه افرادی که نباید واکسن بزنند قرار ندارند و کودکان 12تا 15ساله هم به‌زودی در آمریکا به گروه افراد واجد شرایط واکسیناسیون افزوده خواهند شد. شرکت فایزر تأثیر واکسیناسیون روی این گروه سنی را 100درصدی اعلام کرده است.

نگهداری پس از تزریق
یونیسف برای افرادی که قصد دریافت واکسن را دارند این توصیه‌ها را دارد: پیش از مراجعه لیست تمامی واکسن‌های موجود را بررسی کنند و نوع عملکرد و ترکیبات سازنده آنها را مطالعه کنند و درصورت داشتن حساسیت شدید به هریک از عوامل سازنده پیش از تزریق با پزشک مشورت کنند. شب پیش از زدن واکسن خوب استراحت کنید و آب زیاد بنوشید تا آب بدن تامین باشد. وضعیت سلامت یا هرنوع مشکلی را که وجود دارد با پرستاری که قصد تزریق دارد درمیان بگذارید، مثلا وضعیت بارداری یا ضعف سیستم ایمنی بدنتان. پس از تزریق حتما کارت واکسیناسیون خود حاوی اطلاعاتی مانند نوع واکسن، زمان تزریق و محل تزریق را دریافت کنید. پس از تزریق به‌مدت 15دقیقه باید تحت نظر باشید تا از بروز نکردن هرگونه واکنش آلرژیک آنی اطمینان حاصل شود، اگرچه این نوع واکنش‌ها بسیار نادر هستند. خود را برای عوارض جانبی آماده کنید و اگر این عوارض بیش از چند روز ادامه پیدا کردند یا شدت گرفتند به پزشک مراجعه کنید. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا هم توصیه می‌کند واکسن کرونا را همزمان یا با فاصله کمی از واکسن دیگری تزریق نکنید و دست‌کم 14روز میان دو تزریق فاصله بیندازید. مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن، استامینوفن، آسپرین و آنتی هیستامین‌ها به‌منظور کاهش درد ناشی از تزریق و تخفیف عوارض جانبی واکسن، پیش از واکسن زدن توصیه نمی‌شود. پس از تزریق افراد می‌توانند برای کاهش درد و التهاب درصورت نداشتن دلایل پزشکی که آنها را از مصرف این داروها منع می‌کند، ترجیحا با مشورت پزشک یکی از داروهای نامبرده شده را مصرف کنند. همچنین به توصیه این مرکز برای کاهش درد می‌توان حوله‌ای تمیز، مرطوب و سرد را روی محل تزریق گذاشت و بازو را ورزش داد. برای تخفیف تب احتمالی پس از تزریق هم بهتر است افراد لباس سبک به تن کنند و مقدار زیادی مایعات بنوشند.