تردید در بازار ارز

پس از 3هفته نزول قیمت دلار تحت‌تأثیر مخابره اخبار امیدبخش برای احیای برجام، از روز گذشته به‌دنبال تردید‌های ایجادشده در مورد انجام توافق هسته‌ای و احیای برجام، قیمت دلار دوباره شیب صعودی گرفت و بار دیگر وارد کانال 22هزار تومان شد.
به گزارش همشهری، از نیمه ماه گذشته با آغاز دور جدیدی از مذاکرات هسته‌ای در وین، قیمت هر دلار آمریکا از 25هزارو 500تومان تا 21هزارو 100تومان تا اواخر هفته گذشته کاهش یافت و قیمت هر دلار دست‌کم با 4400تومان کاهش بیش از 17درصد افت کرد. این افزایش شتاب نزول قیمت دلار حتی در 2هفته گذشته بیشتر و منجر شد روند عرضه از تقاضا پیشی بگیرد، به‌طوری که در چهارراه استانبول بر تعداد متقاضیان برای فروش دلار اضافه شد و صرافی بانک ملی هم به‌عنوان بازارگردان بازار ارز قیمت‌های پایین‌تری را برای فروش دلار ثبت کرد، به‌طوری که حتی نرخ‌های موجود این صرافی منجر به ایجاد یک فرصت آربیتراژی در حدود 1000تومان برای سرمایه‌گذاران شد و متقاضیان با تشکیل صف جلوی این صرافی تلاش کردند با خرید ارزان‌تر ارز و فروش آن در بازار آزاد از این فرصت آربیتراژی استفاده کنند. این روند همچنان ادامه دارد و نشان می‌دهد که بانک مرکزی با وجود آنکه شیب قیمت دلار ظرف 48ساعت گذشته دوباره صعودی شده است تمایل زیادی به نزول قیمت دلار دارد و این تمایل یکشنبه شب در جریان گفت‌وگوی تلویزیونی عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی مشهود بود.

رشد دوباره قیمت
با وجود افزایش شتاب نزول قیمت دلار در چند هفته گذشته اما از روز یکشنبه تحت‌تأثیر انتشاراخبار تازه از مذاکرات وین، تردید‌ها نسبت به آینده نزولی قیمت دلاربیشتر شد، به‌طوری که قیمت هر دلار آمریکا ظرف 24ساعت از 21هزارو500تومان به 22هزارو 120تومان در مبادلات دیروز رسید و بعد از 10روز بار دیگر به کانال 22هزارتومان بازگشت. این موضوع نشان می‌دهد که بازار ارز این روز‌ها به‌شدت تحت‌تأثیر مذاکرات هسته‌ای در وین است و انتشار هر نوع خبری از این مذاکرات می‌تواند به سرعت قیمت‌ها را در بازار با تغییر جدی مواجه کند. بررسی‌ دلایل رشد 2.8درصدی قیمت دلار در مبادلات دیروز نشان می‌دهد که علت اصلی این رشد ناشی از تردید‌هایی است که درباره به‌ثمر‌نشسن مذاکرات هسته‌ای و احیای برجام به‌وجود آمده است. به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که احتمالا این دور از مذاکرات طولانی‌تر خواهد شد و ممکن است مذاکرات برسر احیای برجام تا قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران به نتیجه نرسد. این استدلال بعد از آن در میان سرمایه‌گذاران تقویت شده است که ظرف 2روز گذشته برخلاف سخنان هفته گذشته حسن روحانی که از شکست تحریم‌ها سخن گفته بود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه، از احتمال نصب دوباره دوربین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد و اعلام کرد: احتمال تمدید مهلت همکاری هسته‌ای تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر بازرسی‌ها از تأسیسات هسته‌ای ایران وجود دارد.
مطابق مصوبه مجلس شورای اسلامی موسوم به قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران از پنجم اسفند‌ماه در ادامه کاهش تعهدات برجامی خود اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی را متوقف کرد. همچنین اگر مذاکرات وین تا سوم خرداد به نتیجه نرسد، طبق قانون مصوب مجلس باید دوربین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مراکز هسته‌ای خاموش شود و فیلم‌های ضبط‌شده در 3‌ماه گذشته نیز نابود شوند.
همزمان با سخنان معاون وزیر خارجه، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه هم گفت: رئیس‌جمهور آمریکا باید بین پایبندی به میراث ناکام دولت ترامپ یا فاصله‌گرفتن از آن سیاست‌ها و بازگشت به تعهدات توافق هسته‌ای، انتخاب کند. این سخنان شائبه ‌وجود اختلاف‌های بین مذاکره‌کننده‌ها در وین با مقامات سیاسی آمریکا را بعد از انتشار خبر‌هایی که هفته گذشته از سوی برخی رسانه‌ها منتشر شده بود تقویت کرد. مخابره این خبر‌ها استدلال‌ها را برای کشدارشدن مذاکرات هسته‌ای در وین تقویت کرد و حتی برخی این احتمال که مذاکرات هسته‌ای در روز‌های آینده با چالش‌های تازه‌ای مواجه شود را مطرح کردند. به‌نظر می‌رسد درصورت به نتیجه‌نرسیدن مذاکرات هسته‌ای در وین تا قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، رویه مذاکرات تحت‌تأثیر این انتخابات تغییر خواهد کرد و حتی ممکن است احتمال انجام یک توافق را از بین ببرد.

   خطر ارزپاشی در کمین اقتصاد
همزمان با افزایش نوسان در بازار ارز تحت‌تأثیر انجام مذاکرات هسته‌ای در وین که منجر به افت شدید قیمت دلار در بازار آزاد شد گمانه‌زنی‌ها درباره اینکه بانک مرکزی خیلی زود از طریق تزریق ارز به بازار، تلاش خواهد کرد تا به روند نزولی قیمت دلار سرعت ببخشد بیشتر شده است؛ به‌ویژه آنکه درصورت رفع تحریم‌ها امکان آزادشدن منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در سایر کشور‌ها فراهم می‌شود و در بلندمدت درآمد‌های نفتی ایران نیز رشد می‌کند و این موضوع دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی را بیشتر خواهد کرد. در چنین شرایطی این احتمال می‌رود که بانک مرکزی با تکیه بر افزایش دسترسی‌اش به منابع ارزی درآینده، حتی در کوتاه‌مدت بخشی از دلار‌های موجود را برای افزایش سرعت نزول قیمت دلار یا تقویت ارزش پول ملی به ریال تبدیل کند. این گمانه‌زنی‌ها، به‌ویژه با سخنان یکشنبه شب عبدالناصر همتی که از کاهش قیمت ارز دفاع کرد و رفتار صرافی بانک ملی که قیمت‌های پایین‌تری را برای فروش دلار در بازار ثبت می‌کند و برای دلالان فرصت‌های آربیتراژی به‌وجود آورده است، بیش از گذشته تقویت کرده است. با این استدلال تحلیلگران بر این باورند که خطر ارزپاشی در آینده‌ای نزدیک اقتصاد ایران را تهدید می‌کند. به زعم آنها افزایش عرضه ارز در بازار صدمات زیادی را به اقتصاد ایران در شرایطی که به نرخ‌های قبلی عادت کرده است وارد می‌کند و حتی منجر به زمینگیرشدن صادرات می‌شود. به‌گفته وحید شقاقی‌شهری، کاهش بیش از حد قیمت ارز منجر به ورشکستگی بنگاه‌های اقتصادی می‌شود. محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران هم دیروز در این‌باره گفت: با تقویت پول ملی قدرت خرید مردم افزایش می‌یابد اما باید توجه کرد که کاهش نرخ ارز به‌تنهایی به‌معنای تقویت پول ملی نیست؛ چراکه اگر از سیاست ارزپاشی و تزریق منابع ارزی استفاده شود، اتفاق دهه۹۰ رخ خواهد داد. او توضیح داد: در دهه۹۰ که مجددا موضوع برجام مطرح شد، نرخ ارز همین شیوه را در پیش گرفت اما تمام کالاهای وارداتی ارزان‌تر از کالاهای تولیدی کشور شدند، بنابراین برای نخستین‌بار، رکورد واردات به کشور شکسته شد و بالغ بر ۷۰میلیارد دلار واردات انجام شد که طیف متنوعی از کالاها، ازجمله پایه پرچم و سنگ قبر را هم دربرمی‌گرفت. او اضافه کرد: پایین‌آوردن تصنعی و دستوری نرخ ارز ممکن است در ظاهر تقویت پول ملی باشد ولی رونق واردات، سرکوب تولید داخلی، کاهش صادرات و از همه بدتر افزایش و جذابیت قاچاق را به همراه خواهد داشت؛ چراکه هر کالایی در خارج از مرز ارزان‌تر به‌دست واردکننده می‌رسد و از سوی دیگر، افرادی که دسترسی به راه‌های غیرقانونی واردات دارند، اقدام به قاچاق کالا خواهند کرد.
لاهوتی تأکیدکرد: دریک‌سال‌ونیم گذشته با افزایش نرخ ارز، صنایع نساجی، لوازم خانگی و کاشی و سرامیک توانستند در صادرات جای پای خود را پیدا کرده و افزایش صادرات چشمگیری داشته باشند، درحالی‌که لوازم خانگی و محصولات نساجی کالاهایی بودند که به‌شدت تحت‌تأثیر قاچاق در گذشته قرار داشتند؛ پس باید به‌نوعی با آن برخورد شود که از سیاست‌های دستوری فاصله گرفته و اتفاقاتی که در گذشته تکرار شده، مجدد تکرار نشوند.
پویا ناظران یک تحلیلگر اقتصادی هم بعد از سخنان رئیس‌کل بانک مرکزی که از نزول قیمت دلار دفاع کرد و در کانال شخصی‌اش نوشت: اگر تقویت ارزش پول ملی به آسانی فروش دلارهای نفتی بود دیگر نیازی به بانک مرکزی نبود. او با بیان اینکه برای تقویت ارزش پول ملی باید نقدینگی قاعده‌مند و متناسب با رشد اقتصادی افزایش یابد، توضیح داد: برای تقویت ارزش پول ملی باید جلوی خلق پول و رشد بی‌رویه نقدینگی را گرفت، همچنین باید نظام بانکی را سروسامان داد و اختیار ترازنامه بانک مرکزی را در دست گرفت، در غیراین صورت تقویت ارزش پول ملی با روش‌های کنونی راه خطاست. او با بیان اینکه هم‌اکنون برنامه‌ای برای کاهش سرعت رشد نقدینگی وجود ندارد، گفت: از آذر‌ماه۹۷ تا آذر۹۹ حجم نقدینگی از ۱۷۶۴هزار میلیارد تومان به ۳۱۳۰هزار میلیارد تومان افزایش یافته و این به‌معنای آن است که در طول این 2 سال بانک‌ها منابع مالی مردم را 33درصد رقیق‌تر کرده‌اند و این حتی 6‌درصد بدتر از میانگین دهه‌های گذشته است.