سمیرا مصطفی‌نژاد- فتانه احدی ـ روزنامه‌نگار
تاب‌آورترین شهرهای جهان براساس شاخصه‌هایی مانند مقاومت دربرابر حوادث طبیعی، میزان منابع و مدیریت منابع، استحکام و قابل اتکا‌بودن زیرساخت‌ها، سطح ایمنی و رفاه شهروندان ارزیابی می‌شوند. تاب‌آوری و زیست‌پذیری شهرها به‌ویژه در دورانی که جهان هرسال بیشتر از قبل تاوان ردپای فعالیت‌های انسانی را به شکل طوفان‌های مرگبار، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، ریزگردها، آلودگی هوا و دیگر انواع بلایای طبیعی و غیرطبیعی پس می‌دهد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. امروزه در جهان شهرهای فراوانی وجود دارند که به‌صورت طبیعی بر بستری پرخطر بنا شده‌اند و این بستر طبیعی احتمال وقوع بلایای طبیعی در آنها را به نسبت دیگر شهرها افزایش می‌دهد. همچنین سرعت بالای توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرهای بزرگ باعث شده تا بی‌توجهی به سطح مقاومت، ایمنی و قابل زیست‌بودن شهرها برابر باشد با وارد‌شدن خسارات مالی و جانی به بخش زیادی از شهروندان. از این‌رو است که در سال‌های اخیر مدیران شهری و دولت‌ها توجه ویژه خود را بر افزایش تاب‌آوری و بهبود زیست‌پذیری شهرهای بزرگ و کوچک متمرکز کرده‌اند. تهران هم از این جریان مستثنا نیست؛ به‌ویژه به این دلیل که تمامی شرایطی که این شهر را برای تقویت تاب‌آوری واجد‌شرایط می‌سازد، داراست؛ جمعیت بالا، بافت فرسوده، منابع رو به اتمام، ساختمان‌های آسیب‌پذیر و احتمال بالای وقوع بلایای طبیعی. به این ترتیب مدیران شهری در سال‌های اخیر، به‌ویژه در دوره پنجم شورای شهر تاب‌آوری و ایمن‌سازی تهران را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویکردهای خود معرفی کرده‌اند و قدم‌هایی در این مسیر برداشته‌اند.
کمک به ارتقای عملکرد اورژانس هوایی
مجهز‌بودن کلانشهرها، به‌ویژه شهرهایی که مشکلات ترافیکی با تار و پود وجودشان گره خورده است به بالگرد، یکی از کلیدی‌ترین شاخصه‌های تاب‌آوری است. امدادرسانی به‌موقع رسیدن در شهر پرترافیکی مانند تهران از راه زمین بسیار دشوار است اما وجود شبکه اورژانس هوایی می‌تواند مدیریت شرایط اضطرار را برای کادر درمان سریع‌تر و راحت‌تر سازد. مخصوصا در شهرهایی مانند تهران که از نظر جغرافیایی مستعد بروز بلایای طبیعی مانند سیل یا زلزله هستند، وجود اورژانس هوایی می‌تواند بسیار حیاتی و نجات‌بخش باشد؛ چه در حوزه مدیریت شرایط اضطراری و چه در زمینه حمل دارو و اعضای قابل پیوند. اورژانس هوایی تهران از سال 1379با یک فروند بالگرد راه‌اندازی شد و درحال حاضر به 45فروند بالگرد مجهز است. اما مهم‌تر از بالگرد‌ها، ایجاد پدهای فرود بالگردهای اورژانس است که جانمایی و استراتژیک‌بودن موقعیت آنها می‌تواند برای مدیریت بحران از اهمیت بالایی برخوردار باشد. به‌گفته رئیس اورژانس تهران همکاری شهرداری تهران از سال 97به بعد باعث شد تعداد زیادی پدهای بالگرد استراتژیک در تهران ایجاد شوند تا امکان فرود بالگردهای اورژانس در مکان‌های مختلف شهر فراهم آید و سرعت رسیدگی به مصدومان در شرایط ویژه بالاتر برود. به‌گفته پیمان صابریان تا اواخر فروردین سال‌جاری 39پد بالگرد در شهر تهران جانمایی شده است و قرار است تعداد این پدها به‌زودی به 57مورد افزایش پیدا کند. یکی از جدیدترین پدهای تکمیل‌شده که به مناطق شهر تهران افزوده شده است، پد اورژانس هوایی بالگرد شهدای حرم است که خبر تکمیل‌شدن آن در شهریور سال 99منتشر شد و به‌گفته شهردار منطقه 17باعث افزایش امکانات و تجهیزات امدادرسانی و مدیریت بحران در این منطقه شده است.
در مسیر بهبود نرخ نوسازی بافت فرسوده
براساس جدیدترین گزارش شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، تهران 4هزار و 905هکتار بافت فرسوده دارد. خبرافزوده‌شدن بافت فرسوده شهر تهران در آستانه سال 1400اعلام شد. در شرایطی که مدیریت جدید شهر تهران از سال 96بازآفرینی شهری را در دستور کار خود قرار داد و عزم خود را برای نوسازی بافت‌های فرسوده شهر تهران طی 5سال آینده جزم کرد، تا اوایل سال 99حدود یک‌میلیون و 200هزار نفر در بافت‌های فرسوده شهر سکونت داشتند که با افزایش مساحت بافت فرسوده، قطعا جمعیت ساکنان آن نیز افزایش یافته است. با این همه تا پیش از سال 99که روند نوسازی بافت‌های فرسوده به‌واسطه مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و افزایش قیمت مصالح ساختمانی با کاهش مواجه شد، نوسازی و احیای بافت‌های فرسوده روندی قابل‌قبول داشت. از آنجاکه وجود و وفور بافت‌های فرسوده در هر شهر با میزان تاب‌آوری و زیست‌پذیری آن رابطه‌ای معکوس دارد و در زمان وقوع بلایای طبیعی می‌تواند به خسارت‌های جانی و مالی بیشتری دامن بزند، در دوره‌های مختلف مدیریت شهری تسهیلات و طرح‌های تشویقی متنوعی را برای نوسازی بخش‌های فرسوده شهر درنظر گرفته است تا سازندگان و شهروندان را تشویق به نوسازی کند. تسهیلاتی که شهرداری در این دوره در اختیار شهروندان و سازندگان قرار داده است شامل بخشودگی عوارض صدور پروانه از 50تا 100درصد متناسب با نوع منطقه، بخشودگی 50درصدی عوارض پذیره تجاری، کمک هزینه خدمات مهندسی، کمک هزینه اجرای نما، تهیه طرح معماری و پرداخت کمک هزینه انشعابات ویژه پروژه‌های پیشتاز ازجمله تمهیدات تشویقی مدیران شهری برای سرعت‌بخشیدن به روند بازسازی بافت‌های فرسوده است. در همین راستا محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران در فروردین 1400از رشد 4درصدی نرخ نوسازی بافت‌های فرسوده تهران به واسطه همین اقدامات خبر داد.
طرح اجرای هزار پروژه برای بهبود کیفیت زندگی
اصلاح زیرساخت‌ها و نواقص در مقیاس محلات می‌تواند هر شهر را به مرور از جنبه تاب‌آوری مقاوم‌تر سازد و شرایط زیست ساکنان محلات را بهبود بخشد. در همین راستا و با هدف افزایش مشارکت شهروندان در مدیریت شهر، شهرداری تهران از سال 1398طرحی برای اجرای هزار پروژه محله‌محور با همکاری شورایاری‌ها و شهروندان آغاز کرد و قرار بر این شد که طرح‌ها با بودجه 2هزار میلیارد تومانی تا پایان سال 1399تکمیل شوند. هدف از اجرای این پروژه‌های مقیاس خرد که معمولا باید در کوتاه‌مدت و ظرف چند‌ماه به نتیجه برسند، رفع نواقص محلات، بهبود امکانات موجود در هر محله و به‌طور کلی ارتقای کیفیت زندگی در محلات است. شهرداری تهران برای اجرای 109پروژه محله‌محور تا پایان سال 98برنامه‌ریزی کرده بود و پیش‌بینی می‌شد تا پایان سال 99هزار پروژه برنامه‌ریزی شده تکمیل شوند. با این همه تا به امروز، یعنی تا اواسط اردیبهشت سال 1400بخشی از پروژه‌ها به پایان رسیده‌اند. به بیانی دیگر، در بیشتر محله‌های تهران، پروژه‌های خرد محله‌محور آغاز شده و بخشی از آنها به پایان رسیده است. برای مثال در منطقه 4 عملیات اجرایی 23پروژه کوچک و محله‌محور جدید از اواسط فروردین 1400آغاز شد. 13پروژه از 36پروژه‌ای که در سال 99توسط اهالی منطقه و شورایاران شناسایی و توسط شهرداری در دستور کار قرار گرفتند به پایان رسیده و قرار است پروژه‌های محله‌محوری که در اواسط فروردین 1400به اجرا گذاشته شده‌اند تا اواسط سال به پایان برسند. ازجمله پروژه‌های جدید می‌توان به احداث کلینیک باغ پرندگان و اجرای عملیات اسکان کارگری اشاره کرد. در محله پنج تهران هم در اوایل اردیبهشت 1400بیش از 50پروژه محله‌محور به بهره‌برداری رسیدند و اجرای طرح‌های دیگر ازجمله حذف آلودگی‌های بصری همچنان ادامه دارد.
«کامل»شدن تدریجی خیابان‌های تهران
به‌عنوان یکی از لازمه‌های زیست‌پذیری شهرها، تهران از اواسط دیماه سال 1399و با تصویب طرح «خیابان کامل» توسط اعضای شورای شهر، در مسیر طراحی و ساخت خیابان‌های کامل قرار گرفت. درحال حاضر از میان 36معبر انتخابی در مناطق 22گانه شهر، 22معبر واجد شرایط مطالعه و بازطراحی شده و 10خیابان برای تبدیل‌شدن به خیابان کامل در دستور کار قرار گرفته‌اند. هدف افزایش سهم همه شهروندان، از عابران پیاده، کودکان و معلولان گرفته تا دوچرخه‌سواران از خیابان‌ها، افزایش کارایی و بهره‌وری سامانه حمل‌ونقل عمومی، ایجاد ظرفیت درآمدزایی و اقتصادی در خیابان‌ها، زیباسازی معابر و افزایش فضای سبز و کاهش حجم آلودگی است. خیابان‌های شهرداری، بلوار خوردین، خیابان شهید آیت، خیابان ولیعصر در محدوده مناطق 6 و 11، خیابان امام خمینی، سی‌متری نیروهوایی، بلوار دستواره، بلوار معلم، فدائیان اسلام و بلوار شاهد خیابان‌هایی هستند که اجرای طرح خیابان کامل در آنها آغاز شده است. برای مثال شهردار منطقه 11روز 25فروردین 1400از آغاز کامل‌سازی خیابان امام‌خمینی خبر داد. نصرالله آبادیان گفت: در این خیابان اقداماتی در راستای کامل‌سازی انجام و تکمیل شده است؛ ازجمله ساخت مسیر دوچرخه‌سواری به طول 850متر. خط‌کشی تقاطع چراغ‌دار خیابان ولیعصر و خیابان امام خمینی و همچنین طراحی تابلوهای قدم‌شمار برای هدایت و مدیریت تردد عابران پیاده از دیگر اقداماتی است که تاکنون انجام گرفته است. همچنین مسیر دوچرخه‌سواری و خیابان سبز آزادی به‌تازگی با طول بیش از 4کیلومتر به بهره‌برداری رسیده است. علاوه بر این خیابان‌ها، مسیرهایی مانند بلوار قیام و خیابان فردوسی هم در آستانه کامل‌شدن قرار گرفته‌اند، به‌ویژه با تکمیل ایستگاه متروی قیام بهره‌برداری از این بلوار به‌عنوان خیابانی کامل به‌زودی آغاز خواهد شد. روند کامل‌سازی خیابان فردوسی اما پس از بازطراحی آغاز خواهد شد.
نوسازی ناوگان مکانیزه برف‌روبی
طرح نوسازی ناوگان مکانیزه برف‌روبی به‌منظور افزایش زیست‌پذیری تهران در اواخر آبان 99در شهرداری منطقه یک به اجرا درآمد. این طرح با جانمایی و آماده‌سازی سایت‌های برف‌روبی در نواحی ده‌گانه و مرکزی و استقرار محل اسکان کارگران، برای بارش‌های پاییزی و زمستانی به آمادگی رسید. به‌گفته حمید موسوی، شهردار منطقه یک در سال 99، جانمایی و آماده‌سازی ۱۱ سایت اصلی برف‌روبی نواحی ده‌گانه و سایت مرکزی منطقه شامل استقرار ۲۰ دستگاه کانکس به‌عنوان محل استقرار و اسکان اپراتورها، رانندگان و کارگران داربست‌های مسقف جهت دپوهای سایت‌های اصلی و کانکس‌ها به متراژ ۱۴ هزار مترمکعب نصب شد. ۱۲۳دستگاه ماشین‌آلات شامل کامیون‌های نمک‌پاش مکانیزه، کامیون‌های تیغه‌دار، کمپرسی ده چرخ، کامیونت خاور، نیسان وانت، لودر، بیل مکانیکی و ۳۰ پاشنده مکانیزه مجهز به تیغه برف‌روب تامین شد و ۱۴۵ نفر اپراتور مجهز و آموزش‌دیده نیز آماده خدمات‌رسانی در روزهای برفی هستند. ۵۰۰دستگاه مخزن شن مخصوص در معابر اصلی و فرعی جانمایی شد و در آنها ۲۰۰هزار کیسه شن مخصوص جهت دسترسی شهروندان قرار داده شده است تا در مواقع ضروری و رسیدن نیروهای برف‌روب اقدام به بازگشایی معبر کنند.
احداث زیرگذر پیاده‌روی چهارراه گلوبندک
با افتتاح زیرگذر چهارراه گلوبندک و اتصال آن به ایستگاه متروی ۱۵خرداد، در اواخر اسفند 99تردد کم‌توانان و شهروندان به‌علت وجود آسانسور و پله برقی تسهیل شد. به‌گفته صفا صبوری این زیرگذر از پروژه‌های بسیار مهم از نظر ایمنی و راحتی برای مردم تهران است چون ایستگاه متروی ۱۵خرداد، 2دستگاه پله فقط دارد و متأسفانه آسانسور یا پله برقی نداشت. اکنون قسمت غربی افتتاح شده و قسمت شرقی این زیرگذر نیز تا پایان تابستان امسال به بهره‌برداری خواهد رسید. با بهره‌برداری از این پروژه، افراد دارای معلولیت و کم‌توانان حرکتی می‌توانند از 8دستگاه آسانسورها و شهروندان عادی از 4ست پله برقی استفاده کنند. در مجموع، هزینه ساخت ۲ضلع پروژه، ۱۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است. پروژه زیرگذر گلوبندک تهران در قلب تهران واقع است و با توجه به تاریخچه پایتخت و ساختمان‌های تاریخی در منطقه ۱۲ از آن به‌عنوان قلب تهران قدیم یاد می‌شود. چهارراه گلوبندک از چهار‌راه‌های قدیمی تهران در منطقه ۱۲ و در تقاطع خیابان ۱۵ خرداد و خیابان خیام واقع شده است و ایستگاه متروی ۱۵ خرداد در خط یک متروی تهران در چهارراه گلوبندک واقع شده و یکی از پر‌ترددترین ایستگاه‌های مترو محسوب می‌شود.
بهسازی مسیل‌ها؛ برنامه همیشگی شهر
«حفاظت و ساماندهی جریان‌های طبیعی آب (مسیل‌ها، رودهای فصلی و آبراهه‌های مهم) در محدوده شهر و ایجاد فضاهای تفرجی جذاب و با طراوت در حاشیه جریان‌های سطحی آب شهر» یکی از راهبردهای توسعه زیرساخت‌های شهری در برنامه راهبردی شهر تهران به شمار می‌رود. تا امروز کمتر پیش آمده که به مسیل‌های شهر تهران به چشم تفرجگاه نگاه شود و در بهترین حالت، شهروندان از این مسیل‌ها برای دفع زباله استفاده کرده‌اند. اما در سال‌های اخیر با اتکا به برنامه راهبردی، تلاش‌هایی برای بهبود وضعیت مسیل‌های شهری آغاز شده است. اقداماتی مانند لایروبی و تخلیه رسوبات مسیل‌ها که سالانه برای آماده‌سازی مسیل‌های تهران برای فصل بارندگی انجام می‌شوند هم بخشی از تلاش مقامات شهری برای بهبود وضعیت کانال‌ها و مسیل‌های شهری هستند که در دوره‌های مختلف مدیریت شهری به آن توجه شده است، زیرا بی‌توجهی به وضعیت مسیل‌ها و کانال‌های شهر، به‌ویژه در فصل‌های پربارش می‌تواند منجر به آبگرفتگی شهر و مسدود‌شدن معابر شود. در این دوره از مدیریت شهر تهران نیز این عملیات به‌صورت مداوم ادامه پیدا کرده و گام‌های بلندی هم در این مسیر برداشته شده است. برای مثال مسیل و کانال بلوار ابوذر که یکی از طولانی‌ترین مسیل‌های تهران به شمار می‌رود، پس از 20سال در سال 99آغاز شد و تا بهمن همان سال به‌گفته مدیریت شرکت خاکریزآب تا تکمیل‌شدن این پروژه چند روز باقی مانده بود؛ اگرچه در همان زمان رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای شهر تهران نسبت به تعطیل‌شدن پروژه تذکر داده بود. در سال 98هم بیش از 3500متر مسیل و نهر و جدول در شمال شرق تهران برای جلوگیری از آبگرفتگی در شهر مرمت و بهسازی شدند.
نوسازی و بهسازی تجهیزات آتش‌نشانی
آتش‌نشانی پاشنه‌آشیل شهرهای بزرگ است و هرچه توانمندتر و مجهزتر باشد، تاب‌آوری آن شهر در برابر بحران‌ها افزایش پیدا می‌کند. ایمن‌سازی و تاب‌آوری یکی از رویکردهای اصلی پنجمین شورای شهر تهران بوده است. از این‌رو این شورا در راستای توسعه و بهسازی ناوگان آتش‌نشانی شهر تا ابتدای سال 1400از 6ایستگاه جدید آتش‌نشانی بهره‌برداری کرد و بخشی از اعتبار 2هزار و 250میلیارد تومانی را صرف خرید ماشین‌آلات و تجهیزات عملیاتی ویژه امدادرسانی و نجات کوهستان سازمان آتش‌نشانی و همچنین تاب‌آور ساختن و ایمن‌سازی شهر تهران کرد. همچنین به‌واسطه توسعه ناوگان آتش‌نشانی متوسط زمان رسیدن نیروهای این سازمان به محل حریق کاهشی 43ثانیه‌ای داشته است. زهرا صدراعظم‌نوری، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر در اسفند سال 98از تخصیص یافتن 130میلیارد تومان بودجه برای احداث، مقاو‌م‌سازی و نوسازی ایستگاه‌های آتش‌نشانی در تهران طی چند سال خبر داد و گفت که ابتکار خوب شورای پنجم، یعنی تخصیص سهم 2درصدی محل عوارض ایمنی به تجهیز آتش‌نشانی، به خوبی اجرا شده است. در سال 9همچنین ردیف بودجه کمک شهرداری به آتش‌نشانی به 107میلیارد تومان افزایش پیدا کرد که این افزایش در کنار 2درصد عوارض ایمنی و نوسازی بودجه مورد نیاز برای خرید 2هزار دست لباس آتش‌نشانی جدید را تامین کرد. از دیگر قدم‌هایی که در راستای تقویت آتش‌نشانی تهران در سال 99صورت گرفت، ورود تجهیزات جدید و نسل جدید خودروهای آتش‌نشانی به ناوگان امدادی این سازمان بوده است. خودروهای کوچک ویژه بازار تهران، پهپاد برای ارزیابی حوادث و خودروهای ویژه مناطق صعب‌العبور ازجمله این تجهیزات جدید هستند.
احداث تونل – زیرگذر خیابان استاد معین
تونل و زیرگذر استاد معین به‌عنوان مهم‌ترین پروژه دوره کنونی مدیریت شهری پایتخت و نمونه‌ای از اقدام‌های تاب‌آوری شهری در اواسط بهمن 98به بهره‌برداری رسید. این تونل و زیرگذر 700متری نقش مؤثری در کاهش ترافیک و تسهیل تردد خودروها در یکی از مهم‌ترین معابر غرب پایتخت در خیابان آزادی خواهد داشت. ویژگی پروژه مذکور فعالیت در عمق 4متری خیابان آزادی و نیم متری سقف مترو بوده است؛ یعنی بدون اینکه فعالیت خط4 مترو متوقف شود، پروژه در عمق 4متری خیابان آزادی، ساخته شده است. در این پروژه تلاش برای برقراری ارتباط خیابان‌های استاد معین و شهید اکبری در مرز مناطق 9و 2شهرداری تهران از سال 93آغاز شد. طرح احداث این معبر زیرزمینی که در ابتدا به‌صورت یک مسیر زیرگذر طراحی شده بود، با توجه به دشواری اجرای عملیات انحراف ترافیک در خیابان آزادی مورد بازنگری قرار گرفت تا گذر از عرض 73متری این خیابان به روش تونلی انجام شود. با اجرای این پروژه شریان شمالی- جنوبی دیگری در کنار بزرگراه یادگار امام (ره)، بزرگراه جناح و بزرگراه آیت‌الله سعیدی ایجاد شد و نه‌تنها سبب کاهش بار ترافیک میدان و خیابان آزادی شد بلکه وضعیت تردد در مسیرهای بزرگراهی یادشده را نیز بهبود بخشید. به این ترتیب، دسترسی مناطق 2و9شهرداری تهران که متعاقب احداث خطوط اتوبوس‌های تندروی BRT مسدود شده بود، مجدداً برقرار شده و شبکه معابر حمل‌ونقلی این مناطق تکمیل شده است. این پروژه بنابر اعلام مسئولان شهری با هزینه‌ای حدود 50میلیارد تومانی به انجام رسید.
احیای بنای تاریخی و فرهنگی تهران به نفع شهروندان
مرمت و بازسازی بناهای تاریخی و فرهنگی می‌تواند در تاب‌آوری شهری بسیاری مؤثر باشد و چهره شهر تهران را دگرگون کند. به‌عنوان مثال در اوایل اردیبهشت امسال در منطقه 12، مرمت ملک تاریخی در باغ کیهانی در حال انجام است که شهردار این منطقه از محوطه‌سازی برای ایجاد یک بوستان عمومی در آن خبر داد. به‌گفته علی‌محمد سعادتی قرار است بوستانی ارزشمند در باغ کیهانی در محله سنگلج به اهالی شهر تهران تقدیم شود و هم‌اکنون مراحل جداره‌سازی باغ کیهانی رو به پایان است و عملیات کف‌سازی و محوطه‌سازی آن توسط شهرداری منطقه آغاز شده است. بوستان کیهانی می‌تواند به ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و افزایش امنیت محله کمک کند. باغ کیهانی با وسعت یک هزار و ۷۰۰ مترمربع به ارزش ۲۵ میلیارد تومان، سال گذشته توسط شهرداری منطقه ۱۲ از مالک خریداری شد و قرار است به بوستان محلی در سنگلج تبدیل شود؛ اطراف این باغ را خیابان‌های قفل‌سازان، کیهانی و بازارچه ترخانی در برگرفته و به‌دلیل اینکه در این نقاط فضای سبز کافی وجود نداشت، مدیریت شهری منطقه تصمیم گرفت که با احیای باغ‌کیهانی و تبدیل‌شدن به بوستان، هم فضای سبز مناسبی برای مردم محله ایجاد شود و هم یک باغ تاریخی دیگر در منطقه قلب تهران به شهروندان تعلق گیرد. شهرداری منطقه 12قبلا اعلام کرده بود که مرمت خانه پروین اعتصامی و حمام نواب، بنای سرقبرآقا، نماسازی خیابان ناصرخسرو و سر در تاریخی پارک امین‌الدوله انجام گرفته است.
بهره‌برداری از کانال جمع‌آوری آب‌های سطحی
کانال جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی مدائن واقع در جنوب غربی پایتخت به طول یک‌هزار و ۵۰ متر در منطقه ۱۸ به‌عنوان یک اقدام زیست‌پذیر در اوایل بهمن 99به بهره‌برداری رسید. کانال جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی مدائن که در امتداد کانال معلم احداث شد، در جریان بازدید میدانی صفا صبوری دیلمی، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران از پروژه‌های عمرانی جنوب غرب پایتخت، رسما به بهره‌برداری رسید. هدف از احداث این کانال انتقال بخشی از رواناب‌های بالادست به کانال سجاد واقع در بزرگراه آیت‌الله سعیدی عنوان شده است. همچنین با بازدید معاون شهردار تهران بخش‌های مختلف پروژه بزرگراه شهید بروجردی و ملک ۲۱ هزار مترمربعی تازه تملک‌شده در مسیر فاز نخست این پروژه و تمهیداتی در جهت تسریع عملیات اجرایی گرفته شد.
طولانی‌ترین محور طراحی شهری در تهران
پیروز حناچی در روز 21دیماه 1399از آغاز عملیات اجرایی باغ‌راه حضرت فاطمه زهرا(س) خبر داد. این باغ‌راه به‌گفته شهردار تهران یکی از طولانی‌ترین محورهای طراحی شهری در جهان محسوب می‌شود. طرح با هدف بازآفرینی فضای بالای تونل راه‌آهن تهران-تبریز(که در سال 92به زیرزمین منتقل شد)به طول تقریبا 9کیلومتر و مساحت حدود 50هکتار در دست ساخت است. انتخاب طرح این پروژه به‌واسطه برگزاری مسابقات جهانی طراحی و انتخاب طرح از میان 240طرح دریافتی انجام گرفته و طراح آن یک گروه ایرانی است. اجرای این طرح در راستای شعار «تهران شهری برای همه» با بودجه‌ای 180میلیارد تومانی آغاز شده و هدف از اجرای آن «کاهش شکاف و آسیب‌های اجتماعی و ارتقای فرهنگی و رفاهی جنوب شهر تهران» عنوان شده است. این پروژه عظیم شامل مراکز اختصاصی بانوان، فضاهای سبز، پیاده‌راه، مسیر دوچرخه‌سواری، موزه و مراکز فرهنگی و تجاری و همچنین 22کوشک به‌عنوان ایستگاه‌های دوچرخه خواهد بود. پس از گذشت حدودا 4ماه از آغاز این پروژه، شهردار منطقه 14زمان تقریبی تکمیل آن را تابستان 1400اعلام کرده است. به‌گفته داوود لطفی تا اواسط اردیبهشت 1400بخش زیادی از مسیر دوچرخه‌سواری و پیاده‌راه در این باغ‌راه، حدود 6کیلومتر مسیر رفت و برگشت دوچرخه‌سواری و یک نوار فضای سبز تکمیل شده است. به‌گفته لطفی تکمیل این پروژه از نظر اجتماعی، زیست‌محیطی، گردشگری و عمرانی تأثیرات قابل توجهی بر مناطق 17و 18شهر تهران خواهد داشت. از آنجا که به‌گفته مشاوران و مدیران بین‌المللی طراحی شهری ازجمله گیل پنالوزا، بنیانگذار سازمان «Cities 80-8»، قابلیت پیاده‌روی یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های شهرهای زیست‌پذیر در جهان به‌شمار می‌رود، اولویت در این مسیر هم ابتدا با عابران پیاده و سپس با دوچرخه‌سواران خواهد بود.
شناسایی و مدیریت ساختمان‌های ناایمن
آسیب‌پذیر‌بودن ساختمان‌ها بحثی مجزا از فرسوده‌بودن آنهاست. هم‌اکنون و براساس آمار سال 99تهران حدود 33هزار ساختمان آسیب‌پذیر و ناایمن در خود دارد که لزوما تمامی آنها فرسوده نیستند. حتی بخش بسیاری از این بناها نوساز هستند و به‌واسطه رعایت نشدن استانداردهای ایمنی یا اسکلت‌بندی مناسب در برابر حوادث و سوانح آسیب‌پذیر و ناایمن شده‌اند. وجود کوچک‌ترین نقصی در سپر ایمنی شهرها بر تاب‌آوری آن تأثیر مستقیم دارد، از این‌رو در راستای ارتقای تاب‌آوری شهر، مدیران شهری باید به سرعت به شناسایی و رفع نواقص موجود اقدام کنند. به‌گفته رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، این شورا تا به امروز در راستای تحقق رویکرد تاب‌آوری و زیست‌پذیری تهران، 33هزار و 221ساختمان ناایمن را شناسایی کرده است. همچنین با ایجاد سامانه برخط پایش ملی اطلاعات 8هزار ساختمان آسیب‌پذیر در سامانه بارگذاری شد. علاوه بر این، اقدامات ایمن‌سازی بازارهای تجریش، ری و بازار بزرگ تهران در دست پیگیری قرار گرفت. مناطق مختلف شهرداری هم در راستای کاهش تعداد ساختمان‌های آسیب‌پذیر در شهر اقداماتی انجام داده‌اند. برای مثال شهرداری منطقه2 در سال 99از شناسایی 200ساختمان آسیب‌پذیر در این منطقه و آغاز اقدامات اجرایی برای ایمن‌سازی آنها خبر داد. همچنین شهرداری منطقه 11 به تازگی و در اردیبهشت سال‌جاری از شناسایی 252ساختمان ناایمن در بخش مرکزی شهر تهران خبر داده است که 32مورد از آنها بناهای آسیب‌پذیر اولویت‌‌دار محسوب می‌شوند. ابلاغ دستورالعمل‌های ایمنی به ساختمان‌های ناایمن، برگزاری جلسات آموزشی، ایمن‌سازی معابر و تشکیل گروه مدیریت بحران اماکن از اقداماتی است که شهرداری این منطقه برای مدیریت آسیب‌پذیری ساختمان‌های شناسایی‌شده انجام داده است.
پیوند پهنه‌های مجاور بزرگراه امام علی ع
در اواخر مهر99 خبر از اجرای عملیات پروژه پیوند پهنه‌های مجاور بزرگراه امام علی (ع) موسوم به «خیالستان زندگی» به گوش رسید. این خبر را علی پیوسته، مدیرعامل سازمان مهندسی و عمران شهر تهران اعلام کرد و گفت که اقدامات پیش‌نیاز برای فراهم‌ساختن شرایط آغاز عملیات اجرایی پروژه احداث خیالستان زندگی آماده شده است. براساس اعلام روابط‌عمومی معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران، پروژه احداث خیالستان زندگی با هدف افزایش سرانه فضای سبز، ایجاد دسترسی‌های محلی و تسهیل دسترسی به ایستگاه مترو در محلات سبلان و لشکر تعریف و طراحی شده است. این پروژه ضمن پیوند عرصه‌های شهری مجاور بزرگراه امام علی (ع) و ایجاد کاربری‌های متنوع پیاده‌محور، در بخش حد فاصل پل‌های خیابان شهید حیدری تا خیابان فتاحی اجرا می‌شود. جزئیات بیشتر درباره این طرح در آینده اعلام می‌شود و اکنون در حال بررسی و فراهم‌آمدن شرایط عملیاتی‌شدن است.
بهره‌برداری از 3ایستگاه جدید آتش‌نشانی
برای افزایش زیست‌پذیری و تاب‌آوری شهر، سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در ابتدای اسفند 99، 3ایستگاه آتش‌نشانی را افتتاح و از تجهیزات جدید در این ناوگان رونمایی کرد. ایستگاه‌های جدید در منطقه ۳ محدوده میرداماد، منطقه ۱۲ محدوده خیابان سعدی و در حریم منطقه ۱۹ محدوده صالح‌آباد واقع شده‌اند. به این ترتیب تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی به ۱۳۳ ایستگاه رسید. مهدی داوری، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران درباره تغییرات در آتش‌نشانی می‌گوید: شهرداری تهران تامین زمین جهت ساخت ایستگاه‌های جدید را در دستور کار خود قرارداده است. بیشتر خودروهای آتش‌نشانی وارداتی است. هزینه خرید یک نردبان آتش‌نشانی تا ۴۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. تعدادی از تجهیزات مانند پمپ و تجهیزات هیدرولیکی، موتورسیکلت عملیاتی، موتور چهارچرخ، تشک نجات عملیاتی و جدید هستند. بخشی دیگر ازجمله اورکت و شلوار مقاوم در برابر حریق و دستگاه تنفسی جزو تجهیزات انفرادی به شمار می‌روند. بخشی از لوازم و تجهیزات تولید داخل و بخشی دیگر مانند لباس‌ها و پمپ‌ها وارداتی هستند. هم‌اکنون یک ست کامل لباس آتش‌نشانی حدود ۶۵ میلیون تومان و با دستگاه تنفسی آن بیش از ٨٠ میلیون تومان می‌شود. سازمان آتش‌نشانی تهران از مدتی پیش تعمیرات و نوسازی ایستگاه‌های قدیمی را نیز در دستور کار خود قرار داده است و طبق برنامه‌ای که دارد هرچندماه یک‌بار باید تعمیرات ایستگاه‌های آتش‌نشانی را انجام دهد. سازمان آتش‌نشانی تهران ۴١نردبان دارد. تجهیزات آتش‌نشانی تهران از نظر کمی و کیفی در وضعیت قابل‌قبولی است و هم‌اکنون یک هزار و ۲۳۰ دستگاه خودروی سازمانی و ۵ هزار و ۲۵۷ نیرو دراختیار دارد. سازمان آتش‌نشانی شهر تهران با بیش از ۱۳۰ ایستگاه و ۵ هزار نیروی عملیاتی، تامین‌کننده ایمنی اماکن مسکونی و تجاری شهر است.
احداث و افتتاح فازیک و فاز2بزرگراه شهید نجفی
فاز نخست پروژه احداث بزرگراه شهید کاظم نجفی را می‌توان یکی از اقدام‌ها برای افزایش تاب‌آوری شهر محسوب کرد که در اواسط آذر 98به بهره‌برداری رسید. فازنخست به طول ۲ کیلومتر، حدفاصل تقاطع بزرگراه آزادگان تا خیابان شهید مزینانی به بهره‌برداری رسید. به این ترتیب مسیرهای تندروی شمالی و جنوبی و همچنین مسیر کندروی جنوبی بزرگراه در مقطع یادشده تحویل شهروندان شده و همزمان با بهره‌برداری از این مسیرهای اصلی، چند مسیر دسترسی و رابط، پل‌های تقاطع با کانال سرخه‌حصار، پل تقاطع خیابان شهید مزینانی و پل مسیر شمال به شرق تقاطع بزرگراه امام‌علی(ع) با بزرگراه شهید رستگار نیز بهره‌برداری شد. ایجاد دسترسی محلی به شهرک مشیریه و برقراری ارتباط بزرگراه آزادگان با جنوب بزرگراه امام علی(ع) از طریق کندروی جنوبی بزرگراه شهید رستگار را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین کارکرد ترافیکی فاز نخست این پروژه برشمرد. هزینه تقریبی این پروژه ۱۰۵ میلیارد تومان اعلام شده است. یک سال بعد از افتتاح فاز اول این پروژه، معاون شهردار تهران از افتتاح آزمایشی فاز دوم بزرگراه شهید نجفی رستگار از اواخر آذرسال 99خبر داد. به‌گفته صفا صبوری دیلمی، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران فاز دوم بزرگراه شهید نجفی رستگار شامل مسیرهای تندروی بخش حدفاصل پل تقاطع خیابان شهید مزینانی تا بزرگراه امام‌رضا(ع) به طول 4700متر است. کاهش بار ترافیک در بزرگراه و میدان بسیج و نیز بخش شرقی بزرگراه آزادگان از مهم‌ترین نتایج این بهره‌برداری بود. تکمیل رینگ خارجی شبکه بزرگراهی شهر تهران و ساماندهی ترافیک ورودی به جنوب شرق پایتخت از دیگر دستاوردهای تکمیل مسیرهای تندروی بزرگراه شهید نجفی رستگار به‌شمار می‌آید. بزرگراه شهید نجفی رستگار در نگاهی کلی شامل 6، 7کیلومتر مسیر بزرگراهی حدفاصل تقاطع بزرگراه آزادگان تا تقاطع ثامن است.
بازآفرینی قسمت فوقانی راه‌آهن تهران – تبریز
در اوایل مهر99مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران از اجرایی‌شدن پروژه بازآفرینی فضای فوقانی تونل راه‌آهن تهران- تبریز به‌عنوان یک طرح زیست‌پذیری خبر داد. به‌گفته کاوه حاجی علی اکبری با امضای تفاهمنامه‌ای میان شهردار تهران و مدیرعامل شرکت راه‌آهن، بزرگ مقیاس‌ترین فرصت بازآفرینی پایتخت موسوم به محور شارباغ در فضای فوقانی تونل راه‌آهن تهران - تبریز سرانجام وارد مرحله نهایی شد. مراحل اجرایی پروژه بازآفرینی فضای فوقانی تونل راه‌آهن تهران- تبریز، بعد از تفاهمنامه‌ای که شهردار تهران با مدیرعامل شرکت راه‌آهن منعقد کرد، از طریق پیگیری‌های معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران برای تحویل زمین انجام شد و حالا در فاز اول، 50میلیارد تومان از 180میلیارد تومانی که شهرداری تعهد کرده بود، به مجری پروژه تونل پرداخت شد و در مقابل آن، از حدود 27هکتار زمینی که وجود داشت 9هکتار در اختیار شهرداری تهران قرار گرفت. با توجه به اینکه طرح شارباغ یا همان فضای فوقانی راه‌آهن تهران- تبریز در عرصه‌ای با وسعت 50هکتار اجرا می‌شود، این پروژه باید در چند مرحله به اجرا درآید. در فاز نخست 4نقطه شامل 2نقطه در منطقه 17و 2نقطه در منطقه 18شهرداری به‌عنوان نقاط اولویت اول انتخاب شده‌اند که هر یک از آنها حدود 250متر طول دارند و در مجموع این 4نقطه یک کیلومتر از 9کیلومتر طول مسیر را شامل می‌شود. این 4نقطه در واقع مفاصل اصلی پروژه هستند و به‌عنوان فاز نخست اجرا درنظر گرفته شده‌اند و عملیات اجرایی ساخت طرح قرار است از همین نقاط کلید بخورد. در گام دوم مسیرهایی که 4نقطه را به هم وصل می‌کنند به مساحت حدود 6هکتار به‌عنوان فاز دوم در برنامه قرارمی‌گیرند و به‌تدریج بقیه فازها اجرایی خواهند شد.
همه اقداماتی که تهران را زیست‌پذیرتر می‌کند
مروری بر طرح‌های اجرا‌شده برای افزایش تاب‌آوری شهر
در همینه زمینه :
