بُهت و بُهتان در وداع آهنین جان

مرتضی کاردر- روزنامه‌نگار

حاشیه‌های درگذشت قاسم آهنین‌جان بسیار بیشتر از آنچه بود که گمان می‌رفت. بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی و شمار زیادی از اهالی فرهنگ و ادبیات و هنر، 2فیلم از ماه‌های پیش از درگذشت او منتشر کردند. یکی فیلمی که منزل آب‌گرفته او را هنگام سیل اهواز نشان می‌داد و دومی فیلمی که او با لباس بیمارستان در گوشه‌ای نشسته بود و شرح‌هایی که می‌گفت او به‌دلیل ناتوانی از پرداخت هزینه‌ها در بیمارستان امام‌خمینی اهواز پذیرش نشده است. داوری‌های منتشرکنندگان فیلم‌ها اغلب آمیخته با احساسات و هیجانات و خشم بسیار بود.
اما توضیح شاعران اهوازی و دوستان قاسم آهنین‌جان می‌گفت که حقیقت ماجرا چیز دیگری بوده و آنچه دوستداران او در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اند بخشی از ماجراست.
بهمن ساکی، شاعر اهوازی و از نزدیک‌ترین شاعران به قاسم آهنین‌جان، در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت که فرایند درمان سرطان و عمل قاسم آهنین‌جان در تهران فراهم شده بود و او پس از سه‌بار سفر به تهران از عمل سر باز زد و بعد روزی خودش به بیمارستان امام‌خمینی اهواز رفت و از آنجا که عمل نیاز به رضایت بستگان درجه اول او داشت مسئولان بیمارستان قادر به انجام عمل نبودند. پس از تماس دوستان شاعر اهوازی با خانواده آهنین‌جان آنها در بیمارستان حضور نیافتند. قاسم آهنین‌جان از مسئولان بیمارستان خواست که او را به خانه‌اش برگردانند و نشانی خانه قدیمی پدری‌اش در اهواز را به آنها داد که پیش‌تر میان ورثه تقسیم شده بود و اکنون در تملک خانواده آهنین‌جان نبود. فیلمی که او را در لباس بیمارستان نشسته در گوشه‌ای نشان می‌داد مربوط به همین لحظه‌هاست و ماجرا عدم‌پذیرش به‌دلیل ناتوانی از پرداخت هزینه‌ها نبوده است.
علاوه بر این، بهمن ساکی به تفصیل توضیح داد که پس از سیل و آبگرفتگی بسیاری ساختمان‌های منطقه چهارصددستگاه اهواز، دوستان شاعر اهوازی به خانه او رفتند و آنجا را از آب خالی کردند تا خانه و کتابخانه او بیشتر آسیب نبیند. کمی بعد از طرف دولت خانه‌ای برای او خریداری شد. مشکلی در بیمه یا پذیرش او در بیمارستان نبوده است و تسهیلات نسبتا کاملی از طرف دولت و وزارت ارشاد، به دستور شخص وزیر و استاندار خوزستان، برای او فراهم شده بود.
ذکر این نکته‌ها نه به‌خاطر شرح حمایت مسئولان و نهادها بلکه بدین خاطر است که دست‌کم حقیقت ماجرا قدری روشن شود. بسیاری از شاعران، نویسندگان و هنرمندان از خدمت‌ها و تسهیلاتی که در حقیقت ویژه آنهاست محروم می‌مانند اما استثنائا بسیاری از این تسهیلات برای قاسم آهنین‌جان دست‌کم در سال‌های پایانی عمر فراهم شده بود. اگرچه قدر و قیمت هنرمند و ارزش و جایگاه او فراتر از اینهاست.
انگشت اتهام پس از مسئولان، شاعران اهوازی را نشانه می‌گرفت. در جمله‌هایی که پس از درگذشت آهنین‌جان در شبکه‌های اجتماعی بارها منتشر شد، آمده است که او راضی به شرکت هیچ‌کدام از شاعران اهوازی در تشییع خود نیست. اما بررسی واقعیت‌ها نشان می‌دهد که شماری از شاعران اهوازی ازجمله بهمن ساکی، حسین علی‌پور، فردین کوراوند، محمد جوروند و بهنود بهادری در سختی‌ها همواره در کنار او بوده‌اند.
قاسم آهنین‌جان شاعری شوریده بود. پریشانی‌ها و تقلب احوال شاعرانه او سبب می‌شد که گاه چیزهایی به زبان بیاورد که شاید لزوما مطابق با واقع یا دست‌کم شامل همه واقعیت نباشد. سختی‌های روزگار و اتفاق‌هایی که ممکن است برای بسیاری از شاعران پیش بیاید به او آسیب‌ می‌رساند و سبب واکنش‌هایی می‌شد که شاید قدری افراطی و اغراق شده به‌نظر می‌رسید.
او یکی از نماینده‌ها و ادامه‌دهندگان جریان‌های نوگرای دهه‌های40و50، یعنی شعر دیگر و شعر ناب، در سال‌های اخیر بود و به‌رغم اینکه از نسل نخست این شاعران محسوب نمی‌شد، آموزه‌هایشان در جان او نشسته بود و خلفی صالح برای ایشان به‌شمار می‌رفت. او در طول حیات خود، در مقایسه با دیگر شاعران این جریان، کم قدر ندید. مجموعه کامل اشعار او را انتشارات افراز چند سال قبل منتشر کرد. در میان شاعرانی که مجموعه کامل اشعارشان منتشر شده، قاسم آهنین‌جان یکی از کم‌سن‌و‌سال‌ترین‌ها به‌شمار می‌رود.
با این همه او گاه درباره این جریان‌ها و جایگاه خود حرف‌هایی به زبان می‌آورد که قدری اغراق‌آمیز به‌نظر می‌رسید و درباره شاعران سلف جریان شعر دیگر خاطره‌هایی نقل می‌کرد که بعضی از آنها می‌توانست محل تردید باشد. البته هیچ‌کدام اینها خدشه‌ای به اصالت شعر او وارد نمی‌کند.
پس از توضیح شاعران اهوازی درباره وضعیت قاسم آهنین‌جان و حقیقت ویدئوها، بسیاری از کسانی که ویدئوها را منتشر کرده بودند حاضر به بازنشر توضیحات و تصحیح ذهنیت مخاطبان خود در شبکه‌های اجتماعی نشدند و تنها شاعران و رسانه‌های انگشت‌شماری پست‌های خود را حذف یا توضیحات را منتشر کردند.
اتفاق‌های پیش‌آمده درباره قاسم آهنین‌جان شاید سبب شود که شاعران و هنرمندان فراموش‌شده در شهرستان‌ها را دریابیم و اگر حاشیه‌های پیش‌آمده تنها همین فایده را داشته باشد، کفایت می‌کند.