شعر‌سعدی در‌فضای بین ستاره‌ای
اشکان خسروپور
در دهه ۱۹۷۰ میلادی و زمانی که هنوز پروژه‌های بلندپروازانه فضایی خریداران زیادی در دنیا داشت، پروفسور کارل ساگان و همکارانش مأمور شدند تا گزیده‌ای از یادگاری‌های زمینی را گردآوری و برای آدم‌فضایی‌ها بهینه‌اش کنند. مجموعه‌ای از ۱۱۵ عکس، آواهای طبیعی زمین و جملات برگزیده به زبان‌های مختلف دنیا در مجموعه‌ای که بعدها به نام «دیسک طلایی» (رکورد طلایی) مشهور شد، گردآوری شدند. ایرانیان هم در غنای این دیسک سهم داشتند: گوینده‌ای از ایران، به ساکنان ماورای آسمان‌ها درود فرستاده و شعر مشهور سعدی را بازخوانی کرده بود: بنی‌آدم اعضای یک پیکرند/که در آفرینش ز یک گوهرند.
اما این شعر و بقیه مجموعه چه داستانی دارند و چطور در مجموعه برگزیده ناسا جای گرفته‌اند؟ این یادگاری الان کجاست؟
یک کمیته از ناسا به سرپرستی کارل ساگان، استاد دانشگاه کرنل در آمریکا در سال ۱۹۷۷ مأمور شدند تا مجموعه‌ای شامل ۱۱۵ عکس از زمین و صداهای طبیعی سیاره آبی را گردآوری کنند. آنها در کنار صدای باد و توفان، وال و پرنده، گزیده‌ای از موسیقی‌های مشهور جهان و البته، جملاتی از چند زبان که بیشتر در جهان صحبت می‌شدند را در عرض چند هفته گردآوری کردند.
کتاب «زمزمه‌های زمین» درباره چگونگی شکل‌گیری و سرنوشت «دیسک طلایی» است. «کارل ساگان»، سرپرست وقت گروه و نویسنده کتاب درباره اینکه مجموعه صداها چطور جمع‌آوری شده‌اند، اینطور نوشته است: «از آنجایی که کل فرایند پژوهش و فنی در رابطه با ضبط این مجموعه باید در عرض چند هفته انجام می‌شد، ما تصمیم گرفتیم سراغ زبان‌هایی برویم که توسط بخش زیادی از مردم جهان صحبت می‌شوند. مسئول این بخش دکتر استیون ساتر از دانشگاه کرنل بود. او پیشنهاد کرد که در لیست‌مان جملاتی از ۲۵ زبان که بیشتر در جهان استفاده می‌شوند را بگنجانیم.» به همین دلیل، «فارسی» هم جزو لیست زبان‌های انتخابی جای گرفت و البته، بخش زیادی از زبان‌های زنده زمین کنار گذاشته شدند.
درباره اینکه گوینده زبان فارسی کیست و این متن را چطور انتخاب کرده، جزئیاتی وجود ندارد. اما آقای ساگان در کتابش نوشته که، آنها بعد از انتخاب افراد و شرح دادن محتوای پروژه، با آنها قراری برای ضبط صحبت‌هایشان می‌گذاشتند و جملات کوتاه‌شان را ضبط می‌کردند. به جز مردم عادی و موسیقی ملل، جملات کوتاهی از رئیس‌جمهوری آمریکا و دبیرکل وقت سازمان ملل در این دیسک گنجانده شد.
مجموعه «رکورد طلایی» بعد از ضبط، در روز ۲۳ آگوست ۱۹۷۷ میلادی روی یک دیسک گرامافون مسی ضبط و یک لایه طلا روی آن آبکاری شد. تمام داده‌ها نیز با یک لایه حفاظ از جنس آلومینیوم و ایزوتوپ اورانیوم ۲۳۸ (با میانگین عمر ۴ و نیم میلیارد سال) محافظت شدند.
این دیسک در ۵ سپتامبر ۱۹۷۷ میلادی با فضاپیمای «وویجر یک» به فضا پرتاب شد و سال‌ها بعد در اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی به فضای میان‌ستاره‌ای رسید؛ جایی که احتمال داده می‌شود موجودات باهوش وجود داشته باشند. این دیسک و فضاپیما احتمالا هنوز در فضا سرگردان باشند اما تا وقتی پیامی به زمین نرسد، نمی‌توان مطمئن بود کسی صدای ما را شنیده است یا نه.
در همینه زمینه :
