در رمضان سال 1400، رسانه ملی چه سریال‌هایی برای مخاطبانش تولید کرده است؟
تصویرهای کم‌رمق
آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار
روزگاری هم بود که سریال‌هایی ساخته می‌شدند که هنگام پخش‌شان، خیابان‌ها خلوت می‌شد؛ سریال‌هایی که بارها و بارها بازپخش شدند و در هر نسل برای خود هواداران تازه‌ای پیدا کردند و حتی هنوز هم دیدن آنها خالی از لطف نیست. حالا اما از آن روزگار نه چندان دور گذشته‌ایم و دیگر کمتر سریالی از رسانه ملی با این حال و هوا پخش می‌شود. در بستر کنونی هم سازنده‌ها بی‌انگیزه‌تر شده‌اند و هم بیننده آنطور که باید اقناع نمی‌شود. از سوی دیگر، داغ سانسور بر پیشانی همه ابعاد آثار می‌خورد و همه آنچه باقی‌مانده را تغییر می‌دهد؛ از مضمون گرفته تا محتوا و ساختار. تأثیرات این روند غلط، در سریال‌های مناسبتی بیشتر از همیشه خود را نشان می‌دهد. سریال‌های مناسبتی قرار بود که همخوان با مناسبتی که در آن پخش می‌شوند ساخته شوند. برای مثال سریال‌های مختلقی همه‌ساله در اعیاد، جشن‌ها و ایام نوروز، رمضان، محرم و... تولید می‌شوند که تعدادی از آنها این مهم را لحاظ کرده و تعدادی دیگر صرفا ساخته می‌شوند که ساخته بشوند! شاید بهتر باشد برای درک این موضوع، سریال‌های ماه رمضان امسال را طبقه‌بندی کرده و مورد بررسی قرار دهیم. از مختصات ویژه ماهی معنوی چون ماه رمضان، مسائلی مثل نزول قرآن است و این‌ماه مولفه‌هایی مثل شب‌های قدر دارد که می‌تواند سمت و سوی آینده انسان‌ها را تعیین کند؛ محورها و مولفه‌هایی که امسال هم مثل بسیاری از سال‌ها در سریال‌های مناسبتی رمضان چندان وجود ندارد. حتی از منظری دیگر، این سریال‌ها می‌توانند در بستری هنرمندانه به پرداخت مسائل معنوی و ارزش‌های انسانی بپردازند تا به تعالی جامعه کمک کنند اما آیا این نگرش در تولیدات سیما وجود دارد؟ آیا سازندگان و تولید‌کنندگان سراغ مفاهیم زیرین و بنیادی دینی می‌روند؟ آیا امروز غالب تولیدات تلویزیون ازجمله مناسبتی‌ها و خاصه رمضانی‌های آن، محصولاتی درجه یک، فاخر، پژوهشگرانه، مانا و فرهنگسازند؟ قضاوت آسان نیست؛ چرا که همانطور که گفته شده مولفه‌های بسیاری در این میان درگیرند که می‌توانند بر محصول نهایی تأثیر بگذارند. با این همه اگر بخواهیم سریال‌های در حال پخش را بررسی کرده و مورد نقد قرار دهیم، شاید بهتر باشد هر کدام از آنها را به شکل موردی بررسی و نقاط قوت و ضعف‌شان را در خودشان جست‌وجو کنیم. سریال‌های «یاور»، «احضار»، «بچه مهندس» و «رعدوبرق» در رمضان سال1400 میزبان خانه‌های مردمی هستند که هنوز از رسانه ملی ناامید نشده‌اند.
احضار
علیرضا افخمی
سریال افخمی را می‌توان یک سریال ماورایی در ژانر وحشت دانست که با مضمونی معنوی و داستانی سرگرم‌کننده ساخته و پرداخته شده است. افخمی که بعد از چندسال، به سیما بازگشته است، سریالی تولید کرده که با پرداختی به نسبت مناسب و ساختار هنری قابل‌قبول تا حدودی به توفیق رسیده است. با اینکه مضمون و محتوای سریال او قابل تحلیل و نقد از زوایا و سلیقه‌ها و باورهای مختلف و متفاوت است، به‌گونه‌ای که موافقان و مخالفان آن می‌توانند، احضار را تأیید یا تکذیب کنند ولی حساب این نقد را باید از ساخت و پرداخت مخاطب‌پسند سریال جدا کرد. البته یکی از نقدهای جدی که به احضار وارد می‌شود، تأکید سازندگان روی ترسناک‌بودن این سریال است، درحالی‌که جذب مخاطب از این راه، یک فرمول اشتباه و تکراری در مارکتینگ صدا و سیما و سینمای ایران است. با پخش سریال احضار تا امروز نشان داده شده که سریال بیشتر از یک اثر آغشته به وحشت یا به بیانی بهتر یک سریال ترسناک، یک درام عاشقانه است که از قضا در آن درباره روح و جن و امثالهم هم صحبت می‌شود. افسانه چهره‌آزاد، آرش مجیدی، علی دهکردی، آدرینا صادقی و... در این سریال نقش‌آفرینی می‌کنند.
رعد و برق
بهروز افخمی
سریال رعد و برق در ژانر حادثه‌ای و به تهیه‌کنندگی داوود هاشمی، نویسندگی و کارگردانی بهروز افخمی ساخته شده و شهرام قائدی، محمد فیلی، مختار سائقی و سام کبودوند ازجمله بازیگران این سریال بودند. این سریال اگرچه موضوع، محتوا و ساختار قابل‌قبول و متعارفی دارد اما برخی منتقدان می‌گویند آشفتگی‌های کارگردان در آن مشهود است. تنها یک قسمت این سریال روی آنتن رفت و شبکه پنج در این‌باره اطلاعیه‌ای داد؛ «سریال رعد و برق به‌دلیل سنگینی پس‌تولید، از کنداکتور حذف شد و شبکه پنج سیما ضمن عذرخواهی از مخاطبان و همراهان همیشگی، آنها را به تماشای سریال «شکرانه» هر شب ساعت ۱۹ و سریال «با هم» محصول کشور چین در ساعت ۲۳ دعوت می‌کند.»
بچه مهندس4
احمد کاوری
«متوسط» احتمالا مناسب‌ترین رده برای قرارگیری سریال بچه مهندس است که در فصل جدید فراز و فرودهای تازه‌ای از زندگی جواد را به تصویرکشیده است. برخی معتقدند که این سریال می‌توانست بدون دراز‌گویی بیهوده در قصه و ساختار، در همان فصل نخست به‌صورت جذاب، موجز و تأثیرگذار، مطرح، بازگو و تمام شود؛ چرا که از سادگی و صمیمیت بالایی برخوردار بود و سوژه‌ای اجتماعی را محور خود قرار داده بود. شخصیت‌های اصلی بچه مهندس1، کودکانی پرورشگاهی بودند که حالا بزرگ شده‌اند و زندگی‌های متقاوتی دارند.
جواد شخصیت اصلی این سریال در فصل چهارم به‌عنوان استاد دانشگاه به‌کار مشغول است و تلاش می‌کند خود را به دانشجویان و استادان ثابت کند. در این فصل محمدرضا رهبری جایگزین روزبه حصاری در فصل سوم شده و نقش جواد را بازی می‌کند. این جایگزینی البته حواشی زیادی هم با خود به‌دنبال داشته است.
یاور
سعید سلطانی
سریال یاور به‌نظر می‌رسد از منظر مضمون و محتوا در امتداد سریال ستایش و دیدگاه‌های سعید مطلبی قراردارد و در آن همچنان، مقوله‌هایی مانند رفاقت، انسانیت و نقش و تعامل بزرگ‌ترهای خانواده در استحکام و قوام خانواده مشهود است. توجه به ارکان خانواده به‌عنوان نهاد جامعه‌ساز با توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی از امتیازهای یاور است. تماشاگر در این سریال به مرور شاهد نمایش مولفه‌های رمضانی خواهد شد و این نکته یاور را در مقایسه با دیگر سریال‌های امسال رمضانی‌تر نشان خواهد داد. از ضعف‌های این سریال اما می‌توان به نگاه مردسالارانه حاکم در سریال و کلیشه‌ای‌بودن داستان، دیالوگ‌ها، فرم و.... اشاره کرد. زهرا سعیدی، داریوش ارجمند، محمد حاتمی، شبنم فرشادجو و... از بازیگران این سریال هستند که این روزها از شبکه سه سیما پخش می‌شود.
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد جهان
تالار شیشه‌ای
گزارش
جامعه