کدام فصل برای برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران مناسب است
زمان برپایی نمایشگاه در هاله ابهام
پیش از همه‌گیری کرونا، هرسال اردیبهشت، موسم برپایی نمایشگاه کتاب تهران بود
سعیده مرادی ـ خبرنگار
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که هر سال در اردیبهشت برپا می‌شد، سال گذشته به‌دلیل شیوع ویروس کرونا پس از اما و اگرهای فراوان و با تأخیر چند ماهه، آن هم به شکل مجازی در بهمن‌ماه99 برگزار شد. اردیبهشت یعنی فصل نمایشگاه کتاب از راه رسیده است و اهالی و علاقه‌مندان این حوزه پیگیر زمان برگزاری محبوب‌ترین و پرمخاطب‌ترین نمایشگاه فرهنگی سالانه تهران هستند. از یک سو ناشران در این اوضاع اقتصادی نابسامان و بازار نیمه تعطیل کتاب چشم انتظار این رویداد بزرگ فرهنگی هستند تا بلکه بتوانند به لحاظ مالی نفسی تازه کنند و از طرف دیگر، علاقه‌مندان کتاب مترصد فرصتی هستند تا از این بازار جذاب، کتاب‌های مورد نظرشان را خریداری کنند. با وجود این هنوز هیچ اطلاع‌رسانی و اظهارنظر رسمی درباره زمان و نحوه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران انجام نشده و خبر موثقی هم در دست نیست. این در وضعیتی است که صحبت‌هایی مبنی بر برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در فصل پاییز مطرح است و برخی ناشران هم در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها از این مقطع زمانی برای برپایی نمایشگاه کتاب استقبال کرده‌اند. در این خصوص یعنی زمان و نحوه برگزاری نمایشگاه سالانه کتاب تهران سراغ تعدادی از ناشران و همچنین مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفتیم و نظرات آنها را جویا شدیم.
کتاب چندانی برای عرضه در نمایشگاه نیست
حتی اگر ناشران تمایل داشته باشند تا نمایشگاه کتاب تهران در اردیبهشت‌ماه برگزار شود، وضع موجود در بازار این اجازه را به آنها نمی‌دهد که بتوانند کتاب‌های مورد نظرشان را برای نمایشگاه تامین کنند.
محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «هم‌اکنون قیمت کاغذ به‌شدت افزایش یافته و کمبود کاغذ بیداد می‌کند. کاغذ که نباشد کتاب هم کمتر چاپ و منتشر می‌شود. با این اوضاع کاغذ، انبار تمام ناشران از کتاب خالی شده است. متأسفانه حمایتی هم از ناشر و از کتابفروش نمی‌شود. درحالی‌که در بسیاری از کشورها به کتاب اهمیت ویژه می‌دهند و از فعالان این عرصه حمایت می‌کنند.»
جعفریه ادامه می‌دهد: «اغلب وقتی مردم در خانه می‌مانند، به‌ویژه در اوضاع همه‌گیری کرونا، به مطالعه گرایش پیدا می‌کنند. حال با این اوضاع و احوال می‌توان نمایشگاه مجازی بین‌المللی کتاب1400 را در اردیبهشت‌ماه که 4ماه هم بیشتر با نمایشگاه قبلی فاصله زمانی ندارد برگزار کرد؟ اگر فرض را بر برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، آن هم در آینده نزدیک بگذاریم، پرسش اصلی از مسئولان این است که برگزاری این دوره چه توجیهی دارد؟ یا بهتر است بگوییم اصلا صنعت نشر ایران ظرفیت برگزاری مجدد نمایشگاه کتاب را دارد؟ از دیدگاه من انتخاب زمان مناسب برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی مجازی کتاب نیاز به بررسی و نظرات کارشناسی دارد و بهتر است این نمایشگاه در فصل پاییز برگزار شود تا فرصت بیشتری در اختیار ناشران قرار گیرد.»
زمان برگزاری و اهمیت لطمه ندیدن کتابفروشی‌ها
وقتی نمایشگاه بین‌المللی کتاب به‌صورت فیزیکی برگزار می‌شد، ناشران این پیشنهاد را داده بودند که زمان برگزاری نمایشگاه به فصل پاییز موکول شود.
حسین سجادی، مدیر نشر ماهی با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «تا قبل از اینکه ویروس کرونا شیوع پیدا کند، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اردیبهشت‌ماه هر سال برگزار می‌شد و این فرصت را به ناشر ، نویسنده و مخاطبان کتاب می‌داد که باهم تعامل داشته باشند و این تعامل در کیفیت کار بسیار تأثیرگذار بود. اکنون که به‌دلیل وضعیت موجود این فرصت از ما گرفته شده است باید فکری اساسی در این زمینه شود. اواخر سال گذشته نمایشگاه بین‌المللی کتاب به‌صورت مجازی برگزار شد که بسیار خوب بود و این امکان را به مردم و به‌ویژه کتاب‌دوستان می‌داد که به هر نوع کتابی به‌راحتی دسترسی داشته باشند. امسال هم قرار است این نمایشگاه مجازی برگزار شود، اما به اعتقاد من اگر در تابستان یا پاییز باشد خیلی بهتر است، چون به لحاظ زمانی با نمایشگاه قبلی فاصله خواهد داشت. برگزاری 2نمایشگاه با هر محوریتی در فاصله زمانی کم منطقی نیست. در مجموع نمایشگاه کتاب هر زمان که بخواهد برگزار شود باید موقعی باشد که برگزاری آن به کتابفروشی‌ها لطمه‌ای وارد نکند.»
اگر نمایشگاه پاییز برگزار شود، فرصت لازم برای تامین کتاب را خواهیم داشت
بهترین زمان برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب پایان فصل تابستان و اوایل پاییز است؛ زیرا فرصتی برای ناشران فراهم می‌شود تا تازه‌های نشر را به مخاطبان ارائه کنند. پرهام کریمی، از مدیران نشر نیلوفر با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «به‌عنوان ناشر از ایده برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در پایان فصل تابستان و ابتدای فصل پاییز که فصل شروع مدارس و دانشگاه‌هاست استقبال می‌کنم؛ چرا که به‌نظرم بهترین زمان برای انجام این کار است. نمایشگاه مجازی بین‌المللی کتاب در اواخر سال گذشته برگزار شد و اگر نمایشگاه امسال در اردیبهشت‌ماه برگزار شود ناشران نمی‌توانند کتاب‌های لازم را برای نمایشگاه تامین کنند. همچنین مخاطبان به‌تازگی کتاب‌های مورد نیاز خود را خریداری کرده‌اند و اگر نمایشگاه کتاب بخواهد مانند سال‌های گذشته در زمان مقرر برگزار شود، استقبال چندانی از آن نمی‌شود، چون عنوان جدیدی منتشر نشده که برای علاقه‌مندان تازگی داشته باشد. همچنین تغییر زمان برگزاری نمایشگاه این فرصت را به مسئولان مربوطه می‌دهد تا ضعف و کمبودهایی را که در نمایشگاه مجازی دوره قبل شاهد بودیم برطرف کنند؛ به‌عنوان مثال هزینه پست بسیار گران تمام می‌شد که برای ناشران مقرون به صرفه نبود. اگر قرار است نمایشگاه با همان مشکلات و نقاط ضعف برگزار شود، نمی‌توانیم به موفق‌بودن آن امیدوار باشیم و معتقدم نمایشگاه دوم باید در دو حوزه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری با تغییرات جدی همراه باشد و نسبت به دور قبل تقویت شود.»
در وزارت ارشاد خبری نیست
تلاش‌های همشهری برای گفت‌وگو با مدیران و مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره زمان و چگونگی برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال1400 بی‌نتیجه ماند و هیچ‌کدام حاضر به گفت‌وگو و اطلاع‌رسانی در این‌باره نشدند. در گفت‌وگو‌های غیررسمی تنها موضوعی که به آن پی‌بردیم این است که فعلا ایده و برنامه‌ای برای زمان و نحوه برگزاری نمایشگاه کتاب امسال وجود ندارد و تصمیمی در این خصوص گرفته نشده است.
