محرومیت‌های آموزشی کاهش می‌یابد

خدیجه نوروزی- روزنامه‌نگار

محرومیت در مناطق مرزی همیشه نخستین کسانی را که در تیررس آسیب قرار‌می‌دهد فرزندان عشایری این مرز و بوم است که به‌دلیل کمبود بودجه، کمبود معلمان باتجربه، نبود امکانات آموزشی، سنت‌ها و فرهنگ‌های غلط و هزاران بهانه‌ مختلف از تحصیل باز‌می‌مانند و بسیاری از آنها به یاد گرفتن «بابا آب داد»، «بابا نان داد» و «آن مرد با اسب آمد» بسنده می‌کنند و بعد از پایان دوره ابتدایی، دفتر و کتاب را کنار می‌گذارند و به ناچار از همان سنین کودکی درس زندگی در سختی و محرومیت را مشق می‌کنند و شبیه بزرگانشان به یادگیری آیین و رسوم اجدادشان می‌پردازند و به کل از دنیای علم فاصله می‌گیرند و این چرخه محرومیت همینطور ادامه می‌یابد. شیوع کرونا موجب شد تا محرومیت آموزشی بیشتر در این مناطق به چشم بخورد؛ چرا که زیرساخت‌های فناوری در مناطق مرزنشین به‌شدت ضعیف است و بضاعت بسیاری از خانواده‌های عشایری در حدی نبود که بتوانند در اسرع‌وقت برای فرزندان خود تبلت یا گوشی هوشمند فراهم کنند تا بدین طریق از باز ماندن آنها از تحصیل جلوگیری کنند. البته در دوره کرونا برای اینکه این دانش‌آموزان از تحصیل بازنمانند اقداماتی از سوی وزارت آموزش‌و‌پرورش انجام شد تا فاصله‌های آموزشی این دانش‌آموزان و عقب‌ماندگی‌های تحصیلی تا حدی جبران شود.

اعزام 3هزار راهبر به مناطق مرزی
رضوان حکیم‌زاده، معاون وزیر آموزش‌و‌پرورش در گفت‌وگو با همشهری درخصوص دانش‌آموزان مناطق مرزی می‌گوید: «شرایط دانش‌آموزان با توجه به اینکه در کدام منطقه مرزی باشند با یکدیگر متفاوت است و بسته به نوع منطقه‌ای که در آن حضور دارند ممکن است خدمات و امکانات متفاوتی داشته باشند اما به‌طور کلی در خیلی از مناطق مرزی دانش‌آموزان عشایری حضور دارند که تحت‌پوشش آموزش عشایری قرار‌دارند. البته ما روستاهای مرزی‌ای هم داریم که دانش‌آموزان با حداقل امکانات در آنها مشغول به تحصیل هستند».
مرزها به‌دلیل دوری از مناطق شهری و شرایطی که دارند دشواری‌هایی برای حضور معلمان به‌ویژه معلمان باتجربه دارند. حکیم‌زاده ادامه می‌دهد:«قبل از کرونا در تلاش بودیم با اعزام راهبران آموزشی به مناطق محروم و روستایی که عمدتا مناطق مرزی هم جزو آنهاست کیفیت یادگیری در کلاس‌های درسی دانش‌آموزان را ارتقا دهیم. بحران کرونا کمی به انجام این اقدامات سرعت بخشید و ما توانستیم نزدیک به 3هزار راهبر آموزشی را در سال‌های گذشته برای ارتقای کیفیت کلاس‌ها که عمدتا هم کلاس‌های چندپایه بودند اعزام کنیم. یکی از وظایف و مسئولیت‌های این راهبران این بود که به معلمان در حال خدمت در این مناطق آموزش دهند تا کیفیت تدریس بهبود یابد. همچنین موظف بودند تا اگر احیانا دانش‌آموزان ضعف‌هایی دارند آن را برطرف کنند».

راه‌اندازی مدرسه تلویزیونی
تا قبل از کرونا در همه مناطق و نقاط مرزی‌مان حتی اگر یک دانش‌آموز هم وجود داشت برایش معلمی درنظر گرفته بودیم. از همین‌رو تقریبا همه دانش‌آموزانی که خانواده‌هایشان همراهی می‌کردند حضور داشتند البته در برخی مناطق مرزی به‌دلیل پاره‌ای از مسائل فرهنگی و اجتماعی برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان دختر بعد از دوره ابتدایی، همیشه مشکلاتی وجود داشت و ممکن بود خانواده‌ها همراهی کمتری را داشته باشند اما در مجموع آن چیزی که مربوط به ماموریت آموزش‌و‌پرورش می‌شد یعنی ایجاد مدرسه و حضور معلم و انجام اقداماتی برای کیفیت‌بخشی، خوشبختانه انجام شد. معاون وزیر با اشاره به شرایط قبل از کرونا ادامه می‌دهد:«بعد از شیوع ویروس کرونا که مدارس تعطیل شدند و آموزش از طریق بستر فضای مجازی پیگیری شد خیلی از مناطق مرزی ما به‌دلیل نداشتن دسترسی‌های مجازی دچار مشکل شدند؛ چرا که زیرساخت‌های فناوری در این مناطق عملا وجود نداشت تا ما بتوانیم آموزش مجازی را پی‌بگیریم. در این شرایط امکان اینکه دانش‌آموزی که در این مناطق تا دیروز به مدرسه می‌رفت و در کلاس چندپایه حضور داشت بتواند یکباره از بستر مجازی استفاده کند وجود نداشت ولی در اسفند98 بعد از راه‌اندازی مدرسه تلویزیونی که یکی از اهدافش بردن آموزش از طریق آنتن تلویزیون به خانه‌های این دسته از دانش‌آموزان مرزی بود، اوضاع کمی بهتر شد. بعد از راه‌اندازی این مدرسه تلویزیونی، دستورالعمل تداوم آموزش در مناطق روستایی و عشایری را تدوین و ارسال کردیم و رؤسا و مدیران مدارس این مناطق موظف شدند که بسترهای متنوعی را به‌کار گیرند تا این دسته از دانش‌آموزان که زیرساخت‌های فناوری یا تبلت و گوشی‌های هوشمند ندارند هم بتوانند از آموزش‌های مجازی بهره لازم را ببرند و خیلی از چنین فضاهایی دور نمانند. ما همچنین بسته‌هایی را که برای تعیین بسترهای یادگیری دانش‌آموزان تدوین شده رصد کردیم و مشاهده کردیم اکثریت دانش‌آموزان مناطق مرزی علاقه‌مندانه جریان آموزش را دنبال می‌کنند. حتی در برخی مناطق مرزی که من خود بازدید حضوری داشتم در صحبت با دانش‌آموزان متوجه شدم که آنها علاوه بر آموزش‌های حضوری بعد از مدرسه با اشتیاق برنامه‌های آموزشی را از طریق مدرسه تلویزیونی به همراه خانواده‌هایشان دنبال می‌کنند؛ چرا که در مدارس تلویزیونی سعی شده تا از معلمان باتجربه استفاده شود تا برای این دسته از دانش‌آموزان به نوعی کلاس تقویتی هم محسوب شود».

تولید محتوا در قالب درسنامه
یکی از اقدامات آموزش‌و‌پرورش در کاهش فاصله آموزشی در مناطق مرزی با سایر مناطقی که دارای امکانات تحصیلی هستند، تولید محتوا در قالب درسنامه‌ها در همه استان‌ها بود که نقطه هدف آن نقاط مرزی بود. با اعزام راهبران آموزشی و آموزگاران روستایی و عشایری در مناطق مرزی سعی شد این درسنامه‌ها به دانش‌آموزان تحویل داده شود و راهبران آموزشی موظف بودند از دانش‌آموزان تکلیف‌ها را تحویل بگیرند. حکیم‌زاده در این خصوص اظهار می‌کند:«بعد از مدت کوتاهی که از کرونا گذشت با رایزنی‌هایی که با وزارت بهداشت و ستاد ملی کرونا کردیم، این امکان فراهم شد که در مناطق مرزی که جمعیت کمی دارند و از شیوع کرونا تا حدی به دور هستند، تعطیلی‌های مدارس برداشته شود و معلمان با ابتکار خودشان در محیط‌های درسی سرباز در برخی از روزها شروع به تدریس و مدارس را به‌صورت حضوری برگزار کنند. همچنین در ایامی از هفته هم به سرکشی از دانش‌آموزان بروند و پس از توزیع درسنامه‌ها در فضای باز اشکالات آنها را برطرف کنند. در این زمینه آموزگاران مدارس روستایی و عشایری، راهبران آموزشی و روسای آموزشی این مناطق تلاش‌های زیادی کردند».

بودجه 18میلیاردی برای دانش‌آموزان عشایری
هم‌اکنون 210هزار دانش‌آموز عشایری در کشور وجود دارد که تحت‌پوشش آموزش عشایری هستند. خوشبختانه برای نخستین بار سرانه مدارس عشایری که طبق اساسنامه تصویب شده بود به‌حساب این مدارس واریز شد. لازم به ذکر است سرانه هر دانش‌آموز عشایری به ازای دانش‌آموزان عادی 3برابر است. معاون وزیر درخصوص بودجه واریزی به دانش‌آموزان عشایری می‌گوید: «18میلیارد تومان برای مدارس در اول اسفند99 واریز شد و سعی شده حتی‌الامکان با توجه به شرایطی که این عزیزان دارند در اولویت برنامه‌ها از جهت فراهم کردن امکانات و زیرساخت‌ها قرار‌بگیرند. درخصوص به کارگیری معلمان باتجربه و معلمان علاقه‌مند به‌کار در این مناطق که یکی از مهم‌ترین عوامل ارتقای یادگیری هست هم اقداماتی انجام شده اما من فکر می‌کنم که در این زمینه نیاز هست که هنوز کار کنیم. بحث راهبران آموزشی هم یک گام رو به جلو در ارتقای کیفیت است اما در عین حال برای اینکه ادعا کنیم یک آموزش باکیفیت مطلوب را داریم باید مسیر آموزشی برای همه دانش‌آموزان کشور یکسان باشد که آن‌هم مستلزم این است که ما بتوانیم در این مناطق همانند سایر مناطق زیرساخت‌های فناوری را داشته باشیم که امیدوارم سازمان‌ها و نهادهای مرتبط از جمله وزارت ارتباطات به وظایف خود در این حوزه عمل کنند. قطعا ما نیاز به حمایت بیشتری از سوی سازمان اداری و استخدامی، سازمان برنامه‌و‌بودجه و مجلس‌شورای اسلامی داریم و امیدوارم با هم‌افزایی و همکاری با وزارت آموزش‌و‌پرورش اتفاقات خوبی در مناطق مرزی درخصوص افزایش امکانات آموزشی رخ دهد».