جلوی باغ‌کُشی را گرفتیم
یکی از موفقیت‌های شورای پنجم حفظ باغ‌ها و فضای سبز شهر بوده است
زهرا صدراعظم نوری- رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران
تهران به‌عنوان یک کلانشهر ظرفیت‌های متعددی دارد که اگر در دوره‌های قبل از همه ظرفیت‌های شهر به‌درستی استفاده می‌کردند می‌شد به کسب درآمدهای پایدار برای تأمین هزینه‌های شهر دست یافت. اما ساخت و سازهای بی‌رویه، تهران را به کارگاهی ساختمانی تبدیل کرد. این ساخت و سازها که با رویکرد شهرفروشی بود برخلاف طرح تفصیلی انجام می‌شد و با رشدی نامتوازن به‌صورت گسترده ادامه یافت. تا جایی که ساختمان‌هایی با عمر 20سال برای سودآوری بیشتر تخریب و نوسازی می‌شد. در این فرایند، ساخت‌وساز به جای اینکه موجب رونق اقتصادی، اجتماعی و کارآفرینی برای آحاد مردم باشد، فقط گروه خاصی را به سودهای کلان می‌رساند. تا جایی که برای سودآوری بیشتر از هر عرصه، پهنه برای تبدیل و ساخت‌وساز مجتمع‌های مسکونی، تجاری و مال‌ها استفاده شد.
شهرفروشی و تراکم‌فروشی که در دوره قبل به‌شدت به آن پرداخته می‌شد، رویه‌ای برای کسب درآمد بود و با روح انسان‌محوری در شهر مغایر بود. توجه به این نکته ضروری است که وقتی از شهرفروشی صحبت می‌شود منظور تراکم غیرمجاز است چون هر پلاک ثبتی، طبق طرح تفصیلی مجاز است که چند طبقه بسازد و مازاد بر آن، غیرمجاز خواهد بود. طی مدیریت گذشته در مناطق مختلف به‌خصوص مناطق شمالی شهر و به‌طور اخص در منطقه یک با توجه به ارزش زمین، ساخت و سازهای بی‌رویه، نامتجانس و غیرمتعارفی را در تهران شاهد بودیم. این توسعه نامتوازن، شهر تهران را به کارگاه ساختمانی تبدیل کرده بود. توسعه نامتوازن شهر، موجب بی‌توجهی به تأمین سرانه فضای سبز، سرانه‌های آموزشی، بهداشتی، پارکینگ و به‌طور کلی سرانه‌های خدماتی بود که در نتیجه در اثر ساخت و سازهای بی‌رویه و نامتوازن، چالش‌هایی را برای شهر، شهروندان و مدیریت شهری به‌وجود آورد؛ چالش‌هایی که روی جمعیت‌پذیری، ترافیک، آلودگی هوا، ظرفیت بزرگراه‌ها و معابر شهری و... تأثیرگذار بود.
یکی از مهم‌ترین اقدامات شورای پنجم، جلوگیری از بارگذاری‌های بی‌رویه، برج‌سازی‌‌های خارج از ظرفیت شهر و در واقع جلوگیری از فروش تراکم غیرمجاز است. شورای پنجم تلاش کرد مانع از شهرفروشی و فساد و رانت گسترده شود و نگاه به شهر را از شهرفروشی و باغ‌کُشی به انسان‌محوری و حفاظت از باغ‌ها و توسعه فضای سبز در مناطق کم‌برخوردار تغییر دهد و از بدهکار‌کردن شهر و اجرای پروژه‌های بزرگ مقیاس و کسب درآمدهای ناپایدار و از بین‌بردن سرانه‌های خدماتی به توجه به محله‌ها و هویت محلی تغییر رویکرد دهد.
یکی از موفقیت‌های شورای پنجم جلوگیری از باغ‌کشی با هدف حفظ باغ‌ها و فضای سبز شهر بود. مصوبه برج باغ که از سال1382تصویب و سال1383اجرایی شد، به صاحبان باغ‌ها اجازه می‌داد که با سطح اشغال 30درصد و تا 9طبقه ساخت‌وساز کنند که البته در عمل تا ٤٠، ٥٠درصد سطح اشغال و ١١ تا١٣ طبقه هم بارگذاری شود. این مصوبه که به ظاهر با هدف حفظ باغ‌ها و فضای سبز بود ضمن اینکه ارزش‌افزوده برای صاحبان باغ را به‌دنبال داشت طی ١٢سال این مصوبه نه‌تنها به حفظ و صیانت از باغ‌ها و فضای سبز کمک نکرد بلکه عاملی برای از بین بردن و نابودی باغ‌ها بود و به باغ‌کشی تبدیل شد. عرصه باغی که دارای ارزشی مشخص بود، با این مصوبه ارزش‌افزوده‌ای یافت تا جایی که برخی تلاش کردند املاک و عرصه‌هایی که نوعیت باغ را نداشتند، باغ تعریف کنند تا بتوانند از این مصوبه بهره‌مند شوند. درنتیجه این مصوبه، از سال 1386تا 1396قریب به 128هکتار از اراضی سبز و باغ‌های شهر تهران، نابود و تبدیل به مجتمع‌های مسکونی، تجاری و مال‌های بزرگ شد. در شورای پنجم برای جایگزینی مصوبه برج‌باغ، کمیسیون سلامت و محیط‌زیست با همکاری کمیسیون شهرسازی و معماری شورا و شورای‌عالی شهرسازی معماری کشور، خانه‌باغ را تصویب کرد تا عرصه‌هایی که باغ شناخته می‌شوند فقط 2تا 2و نیم طبقه بارگذاری کنند و به فعالیت‌هایی مانند خانه‌باغ، باغ‌موزه، باغ گالری، باغ رستوران و.. بپردازند. با این مصوبه، علاوه بر منفعت اقتصادی برای ذی‌نفع باغ و فضای سبز هم حفظ خواهد شد. موضوع دیگری که در بودجه 1398به تصویب رسید این بود که تمام جرایم و عوارض ناشی از قطع درختان یا خشک‌شدن آنها در حساب مجزایی، ذخیره و فقط برای تملک باغ‌ها هزینه شود. براساس این مصوبه تا امروز 20باغ تملک شده و تا پایان این دوره طبق برنامه تا 34باغ تملک خواهد شد. با این کار در تمام محله‌های شهر که بوستان ندارند، بوستان محلی ساخته شده است. همچنین ارزشگذاری درختان از نظر اکولوژیک مصوبه دیگری بود که در شورای پنجم به تصویب رسید و 2سال است که مبنای اخذ جریمه درختانی که قطع یا خشک شوند براساس ارزش اکولوژیکی محاسبه خواهد شد.
شورای پنجم و مدیریت شهری اقدامات زیرساختی را به دور از هیاهو و فارغ از غوغاسالاری انجام داده و تا آخرین روز مسئولیتش مصرانه بر حسن اجرای این مصوبات نظارت خواهد داشت. با اصلاح فرایندها و تغییر رویکردها با فساد و رانت برخورد می‌شود که شهر را زیست‌پذیرتر و مناسب برای زندگی خواهد کرد و رویکرد توجه به کالبد شهر به رویکرد توجه به جان شهر تغییر می‌یابد.
