باغ‌های تهران حفظ شد

محمود مولایی- روزنامه‌نگار

اگر مهم‌ترین مصوبات دوره پنجم شورای شهر تهران از ابتدای فعالیت تا امروز مورد بررسی قرار بگیرند، بدون تردید لغو مصوبه برج‌باغ‌ یکی از مهم‌ترین‌هاست. 22اسفند سال 96، در شرایطی که تنها چند ‌ماه از فعالیت 21عضو شورای پنجم می‌گذشت، آنها تصمیم بزرگی گرفتند و روند ساخت‌وسازهای بی‌رویه در باغ‌های پایتخت که تنفسگاه شهری محسوب می‌شوند، متوقف شد. 14سال قبل از آن، در شورای دوم شهر تهران مصوبه برج‌باغ به تصویب اعضا رسیده بود، اما کمتر از 4سال پیش اعضای شورای پنجم از این مصوبه به‌عنوان قاتل باغات تهران‌ یاد کردند تا لغو مصوبه برج‌باغ به تصویب اعضا برسد. البته شورای شهر برای حفظ باغات باقیمانده پایتخت علاوه بر لغو این مصوبه و طرح جایگزین باید فکری در طرح جامع تهران می‌کرد. زیرا مصوبه برج‌باغ در سال 1386مورد تأیید طرح جامع تهران قرار گرفته بود. برای همین، شورای شهر در قالب یک طرح به شورای‌عالی شهرسازی پیشنهاد کرد که نسبت به اصلاح طرح جامع تهران اقدام کند. اصلاح طرح جامع چند ماهی زمان بُرد و در این فاصله بیشتر از 300درخواست برای اجرای مصوبه برج‌باغ ثبت شد. با این حال، اصلاح طرح جامع صورت گرفت تا لغو مصوبه برج‌باغ گام بزرگی برای حفظ، صیانت و جلوگیری از تخریب باغات شود؛ طوری که آمارها از تخریب بسیاری از باغات پایتخت خبر می‌داد. در بازه زمانی ده‌ساله، 128 هکتار از باغات شهر قلع‌وقمع شده بود و این زنگ خطری برای باغات و به‌طور کلی فضای سبز شهری شده بود. تنها در سال‌های 93تا 95 به‌ترتیب 108، 93و 85باغ پروانه ساخت‌وساز دریافت کردند. در سال‌های پیش و پس از این 3سال نیز 261باغ به مساحت 56هکتار در منطقه یک و50قطعه در منطقه 2و 42قطعه در منطقه 3و45قطعه در منطقه 4و30هکتار در منطقه 21و 22پروانه ساخت‌وساز دریافت کرده بود. در مجموع 493باغ ارزشمند در شهر تهران به برج‌باغ تبدیل شد. همین موضوع سبب شد که شورای شهر تهران با لغو مصوبه برج‌باغ در اندیشه حفظ باغات باقیمانده باشد. البته ابطال این مصوبه، گلایه بسیاری از مالکان باغات پایتخت را به همراه داشت. آنها معتقد بودند که لغو مصوبه برج‌باغ صرفه اقتصادی برای‌شان ندارد و به همین دلیل، بعد از لغو این مصوبه، شهرداری تهران ملزم شد تا ظرف یک‌ماه پیشنهاد جایگزین را اعلام کند. به این ترتیب، پس از بررسی جزئیات طرح مقرر شد تا شهرداری تهران طی دو‌ماه یک لایحه جدیدی برای حفاظت و صیانت از باغات تهران به شورای شهر ارائه کند. بدین‌ترتیب، لایحه خانه‌باغ به تصویب شورای شهر رسید تا دوره جدیدی برای حفظ حداکثری باغات آغاز شود. در اجرای مصوبه برج‌باغ مالک اجازه داشت در باغ خود 9تا 12طبقه ساخت‌وساز داشته باشد، اما در مصوبه خانه‌باغ حفظ ماهیت باغ نسبت به تغییر کاربری در اولویت قرار گرفت. یعنی مالک برای اینکه از باغ خود بهره اقتصادی ببرد، می‌تواند در باغ رستوران، کافه، هتل و گالری برپاکند. شهرداری تهران نیز در راستای حفظ درختان باغ‌ها موظف شده است تا مسئولیت آبیاری، هرس و نگهداری درختان را به‌عهده بگیرد.

   تملک باغ و تبدیل به بوستان
حفظ و صیانت از باغات شهر تهران به قدری اهمیت داشت که تملک باغات و تبدیل آن به بوستان عمومی با جدیت بیشتری پیگیری شد. بدین‌ترتیب، از سال 96تا پایان سال 99، 19باغ توسط شهرداری تهران تملک شد. بسیاری از این باغات به بوستان شهری تبدیل شد تا در دسترس عموم مردم قرار بگیرد. از جمله باغ‌هایی که به بوستان تبدیل شدند، می‌توان به بوستان پدر (عبقری)، هورفر، دامپزشک، شهدای ارتش، سلیمانیه (وثوق‌الدوله)، کیهانی، وصفنارد، صالحان، پیرمراد، علاءالدوله، مرمر و... اشاره کرد. به‌گفته مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهری، از نیمه دوم سال 1396 براساس سیاست‌های مدیریت شهری تهران از محل اخذ عوارض حفظ و گسترش فضای سبز شهر تهران، تعداد 19قطعه از اراضی مشجر و باغ‌ها تملک و به بوستان عمومی تبدیل شد یا در حال تبدیل است. علی‌محمد مختاری گفت: «اولویت اول در تملک باغ‌ها و اراضی مشجر با مناطق کم‌برخوردار 7، 8، 10، 12و 17و سپس اولویت با باغ‌های ارزشمند اکولوژیک در مناطق دیگر بوده است». با این حساب، این بوستان‌ها با اولویت احداث در مناطق کم‌برخوردار در دستور کار سازمان بوستان‎ها و فضای سبز شهری قرار دارد و طبق برنامه‌ریزی 22باغ برای تملک در سال 1400 مشخص شده است. از این تعداد، 6قطعه باغ در مناطق در 5منطقه 6، 8، 10، 17و 20در اولویت قرار گرفته تا در 6‌ماه نخست سال 1400به تملک شهرداری تهران دربیاید. مدیرعامل سازمان بوستان‌ها تأکید کرد: «حفظ و صیانت از باغات شهر تهران با توجه به ارزش‌های اکولوژیکی آنها برای شهر که هم ارتقای کیفیت زیست‌محیطی و هم تلطیف محیط را در پی دارد، مهم است. ما سعی کردیم این ارتقای کیفیت زیست‌محیطی را داشته باشیم و در شهر تهران علاوه بر ارزش‌های اکولوژیکی، ارزش هویتی و تاریخی را با هم باید درنظر بگیریم، زیرا بخشی از تاریخ و ثروت معنوی شهر به‌حساب می‌آیند.» مدیریت شهری در دوره پنجم شورای شهر تهران با رویکرد حفظ باغات و تبدیل آن به بوستان عمومی سعی کرد سرانه فضای سبز برای هر نفر را افزایش دهد. همچنین سطح اشغال، تراکم و طبقات در باغات کاهش یافته است و اجازه داده شد که طیفی از فعالیت‌های متنوع تحت عنوان فعالیت‌های مجاز به استقرار در باغات ایجاد شود. با همه اینها، تملک باغات در سال‌های اخیر سرعت بیشتری داشته و با هماهنگی‌های صورت گرفته، باغ‌های بسیاری به فضایی برای استفاده عموم شهروندان تبدیل شده است.