بحران گرسنگی در برزیل کرونازده

دیدن کودکان و خانواده‌های گرسنه‌ای که در کنار خیابان‌ها و جلوی سوپرمارکت‌ها و رستوران‌ها در جست‌وجوی غذا هستند، این روزها به یک تصویر عادی در شهرهای برزیل تبدیل شده است. تصویری که بازتابی از شکست سیاست ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهور این کشور در مواجهه با کرونا و مقاومت او در برابر اعمال محدودیت‌ها به بهانه حفظ موقعیت اقتصادی کشورش است.
با گذشت بیش از یک‌سال از همه‌گیری کرونا، میلیون‌ها برزیلی از بحران گرسنگی رنج می‌برند. به نوشته نیویورک‌تایمز و بنابر اعلام دولت برزیل و یافته‌های محققان این کشور، حدود 19میلیون نفر در طول یک‌سال گذشته گرسنه مانده‌اند؛ یعنی تقریبا 2برابر آمار 10میلیون نفری که در سال2018 ثبت شده بود. همچنین حدود 117میلیون نفر یا تقریبا 55درصد جمعیت برزیل در سال2020 بحران ناامنی غذایی را تجربه کرده و دسترسی به غذای کافی نداشته‌اند. این میزان در سال2018، 85میلیون نفر بود. کارشناسان بالا رفتن آمار بیکاری، قطع کمک‌های دولتی و افزایش قیمت مواد غذایی را از دلایل اصلی این بحران عنوان می‌کنند.
از ابتدای شیوع کرونا، رئیس‌جمهور برزیل با دست‌کم گرفتن این بیماری، توصیه‌های کارشناسان سلامت را به تمسخر گرفت. او معتقد بود که عواقب قرنطینه، بسته شدن کسب‌وکارها و محدودیت‌ رفت‌و‌آمدها برای اقتصاد ضعیف این کشور زیان‌بارتر از خطر کروناست. دولت فکر می‌کرد که کرونا بیماری جدی نیست و نظام سلامت می‌تواند از عهده مهار آن برآید.
در نتیجه این رویکرد، حالا برزیل نه‌تنها رتبه سوم را در آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در جهان دارد، بلکه در رسیدن به هدف ثبات وضعیت اقتصادی نیز ناکام مانده است. تاکنون بیش از 14میلیون نفر در این کشور 213میلیون نفری به کرونا مبتلا شده‌اند و 386هزار نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند.

رکود اقتصادی
بحران کرونا که هر روز در حال گسترش است، خیلی از کسب‌وکارها را در برزیل به ورشکستگی رسانده، خیلی از شغل‌ها را از بین برده، ارزش رئال، واحد پول این کشور را کاهش داده، تورم را به ‌صورت غیرقابل کنترلی بالا برده و در کل اقتصاد آن را که در طول بیش از 6سال گذشته رشدی را تجربه نکرده با موانع بیشتری روبه‌رو کرده است. اقتصاد برزیل سال2014 وارد رکود شد و این وضعیت تا سال2020 که کرونا شیوع پیدا کرد، همچنان ادامه یافت.
سال گذشته کمک‌های نقدی فوری دولت به‌دنبال شیوع کرونا توانست نیاز میلیون‌ها برزیلی به مواد غذایی را تأمین کند، اما وقتی با بالارفتن بدهی دولت این کمک‌ها در سال‌ جاری میلادی قطع شد، بحران کمبود غذا کم‌کم خود را نشان داد. این در حالی است که برزیل یکی از بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده مواد غذایی در جهان است.
فعالان اجتماعی برزیل معتقدند که دولت این کشور با مدیریت ناکارآمد کرونا به بحران فقر و نابرابری دامن زده است. طبق اعلام مرکز آمار و جغرافیای برزیل، 8میلیون نفر در این کشور در طول همه‌گیری شغل خود را از دست دادند. نرخ بیکاری در این کشور به بالای 14درصد رسیده است. در ابتدا خانواده‌ها با همان کمک‌های دولتی توانستند هزینه‌های خود را مدیریت کنند، اما طی ماه‌های گذشته با قطع کمک‌ها برای تأمین نیازهای اساسی خود دچار مشکل شده‌اند.

سرزنش مسئولان محلی
سال گذشته وقتی برخی فرمانداران و شهرداران در برزیل دستور تعطیلی کسب‌وکارهای غیرضروری و محدودیت رفت‌وآمدها را دادند، بولسونارو این اقدامات را «سخت‌گیرانه» توصیف کرد و هشدار داد که مشکل کمبود غذا را به‌دنبال خواهد داشت. استدلال بولسونارو هم این بود که خانواده‌ها بدون کار کردن نمی‌توانند زندگی خود را بگذرانند و اعمال قرنطینه از نوعی که در اروپا و دیگر کشورهای پیشرفته برای مهار کرونا اجرا شد، در برزیل جواب نمی‌دهد.
او همچنین با انکار خطر کرونا باعث برانگیختن تردیدها نسبت به واکسیناسیون شد. کوتاهی در تهیه واکسن و تشویق مردم به شرکت در رویدادهای سیاسی از دیگر اقدامات دولت برزیل است که موجی از انتقادها را به‌ دنبال داشته است.
 وقتی موج دوم کرونا در سال‌ جاری میلادی نظام سلامت را در برخی شهرها با بحران روبه‌رو کرد، مقام‌های محلی دوباره محدودیت‌های سخت‌گیرانه را اعمال کردند و باز هم در معرض انتقادهای رئیس‌جمهور برزیل قرار گرفتند. بولسونارو این شرایط را به‌مثابه زندگی در یک کشور «دیکتاتوری» توصیف کرد. او گفت: «مردم باید آزاد باشند و حق کار کردن داشته باشند.»
حدود 3هفته پیش، وقتی در برخی روزها تعداد مبتلایان روزانه در برزیل از 4هزار نفر هم فراتر رفت، بولسونارو بالاخره وخامت بحران انسانی در این کشور را پذیرفت. هرچند خودش هیچ مسئولیتی را به‌عهده نگرفت و همه مشکلات را به گردن مسئولان محلی انداخت و «کسانی را که همه‌جا را تعطیل کردند» سرزنش کرد.

واکنش اقتصاددانان
اما اقتصاددانان برزیلی معتقدند این تصور که اعمال محدودیت‌ها برای کنترل ویروس، به مشکلات اقتصادی دامن می‌زند، یک اشتباه محض است. بیش از 1500اقتصاددان و فعال اقتصادی حدود یک‌ماه پیش در نامه‌ای سرگشاده به مسئولان این کشور، از دولت خواستند تا محدودیت‌های شدیدتری ازجمله قرنطینه سراسری اعمال کند. در بخشی از این نامه آمده است: «منطقی نیست که انتظار داشته باشیم فعالیت‌های اقتصادی در شرایطی که همه‌گیری کنترل نشده، احیا شود.»
برخی مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد که اعمال محدودیت‌ها در کوتاه‌مدت تأثیر منفی در نظام مالی یک کشور دارد، اما در بلندمدت استراتژی کارآمدتری است. لورا کاروالو، استاد دانشگاه سائو پائولو معتقد است: «اگر رئیس‌جمهور برزیل محدودیت‌های قرنطینه را اعمال کرده بود، ما زودتر از بحران اقتصادی خارج می‌شدیم.»

عواقب سیاسی
بحران کرونا، جایگاه سیاسی بولسونارو را نیز متزلزل کرده است. دولت برزیل در عمل به وعده‌های خود ناکام مانده و بی‌تدبیری مسئولان، منجر به بدبینی به حکومت شده است. سنای این کشور به‌تازگی تحقیق و تفحص از دولت در زمینه مدیریت همه‌گیری را آغاز کرده است. نمایندگان قرار است مدارک دال بر کوتاهی‌ مسئولان ازجمله تأیید داروهای غیرمؤثر و کمبود ملزومات پزشکی اساسی مانند اکسیژن که منجر به تعداد زیادی مرگ‌ قابل پیشگیری شد را علنی کنند.
حالا این سازمان‌های بشردوستانه و خیریه‌ها هستند که جور دولت را می‌کشند و تنها امید مردم هستند. این نهادها اوایل‌ماه جاری میلادی یک کمپین به نام «مردم گرسنه‌اند» با هدف جمع‌کردن پول از افراد و سازمان‌ها برای توزیع بسته‌های غذایی بین نیازمندان در سرتاسر برزیل راه‌اندازی کردند.
از زمان آغاز همه‌گیری، قیمت مواد اساسی به میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده است. قیمت روغن 3برابر و قیمت برنج 2برابر شده است. گوشت هم دیگر تبدیل به یک غذای لوکس و از سبد غذایی خیلی از خانوارها حذف شده است. مشکل دیگر این قشر که اکثرا به اینترنت و کامپیوتر و تبلت دسترسی ندارند، محروم ماندن فرزندان‌شان از تحصیل آنلاین است. همه این مشکلات به نابرابری‌ها و فاصله طبقاتی در برزیل دامن زده است. مردم این روزها فقط به فکر تأمین نیازهای اساسی خود هستند و بیشتر از همیشه به کمک‌های سازمان‌های مردم‌نهاد، خیریه‌ها، خانواده و دوستان خود وابسته شده‌اند.