خط تخریب مذاکره

امیرمحمد حسینی- خبر‌نگار

«گاندو»، «منابع آگاه» و جدیدترین نسخه آن «بازی بی‌پایان» کلیدواژه‌هایی هستند که در هفته‌های اخیر روند مذاکرات احیای برجام را نشانه گرفته‌ و مذاکره‌کنندگان را مجبور کرده‌اند علاوه بر آنکه در خارج از کشور بر سر احقاق حقوق ایران رایزنی می‌کنند در داخل کشور نیز لباس رزم به تن کنند و مقابل تحریف‌ها و تخریب‌های رقبای سیاسی‌شان بجنگند.
جنگ دیپلمات‌ها درون کشور با سنگ‌اندازان مسیر احیای برجام و به حصول نشستن مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها اگرچه داستانی تکراری و دارای سابقه‌ای 8ساله است، اما در آستانه انتخابات 1400تشدید شده است؛ چراکه رقبای سیاسی دولت و حامیان او احیای برجام را برابر با شکست دوباره از جریان امید در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری می‌دانند و به همین دلیل درصددند احیای برجام را تا تعیین‌تکلیف دولت سیزدهم به تعویق بیندازند.
در چنین فضایی است که مخالفان داخلی احیای برجام، در هفته‌های اخیر فعال‌تر از قبل شده‌اند و عملکرد قوه مجریه و در رأس آن شخص رئیس‌جمهور را بی‌محابا زیر سؤال می‌برند؛ نه هراسی از دامنه و تأثیر منفی حملاتشان بر روند امور و اعتماد عمومی دارند و نه نگرانی بابت پاسخگویی به ادعاهای کذبشان. یک تنه می‌تازند و آنچه برایشان در اولویت بوده، گسستن بند امید مردم از اقدامات دولتی است که از 8سال گذشته تا‌کنون با شعار امید زمام امور اجرایی را در دست گرفته است.
 امیدی که محصول ائتلاف انتخاباتی اصلاحات و اعتدالیون بود و در مصاف انتخاباتی ادوار مجلس دهم، شورای شهر پنجم و ریاست‌جمهوری‌های یازدهم و دوازدهم آنان را به گوشه رینگ سیاست داخلی کشاند و شکست‌های پیاپی در رقابت‌های انتخاباتی را به دستاوردهای آنها بدل کرد؛ دستاوردهایی تلخ که ثمره‌اش تبلیغات گسترده جهت تضعیف این ائتلاف و به‌طور مشخص دولت‌های یازدهم و دوازدهم شد؛  تبلیغاتی که بخش اعظم آن از صدا و سیما به‌عنوان رسانه ملی در قالب سریال گاندو و مستند راه بی‌پایان و عناوین مشابه دیگر، ساخته و پرداخته شد. بزرگ‌ترین زمین بازی آنها هم برجام و موفقیت بی‌بدیل دولت در این عرصه بود.
جماعتی که در زمان حصول برجام دلواپس بودند و بعد از خروج آمریکا از این توافق و بازگشت تحریم‌ها، دولت را به‌خاطر شرایط پیش‌آمده با دست باز نقد کردند و حالا که در یک دوره پرفراز و فرود شرایط برای احیای برجام مجدد میسر شده و ظن آن می‌رود که امید را به بدنه اجتماعی دولت بازگرداند، بیش از پیش نگران شده‌اند و برای تهی کردن امید مردم از این روند از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند.

دلواپسان دیروز، منابع آگاه امروز
«منبع آگاه»، جدیدترین کلیدواژه‌ای است که از سوی اردوگاه مخالفان امید پایش به این عرصه ـ تخریب دولت و دستاوردهایش ـ باز شده و درست از آغاز مذاکرات وین یعنی قریب به 15روز پیش، هم پای امیدبخشی‌های عباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره‌کننده کشورمان در حصول این امید تردید ایجاد کرده است؛ آنچنان که در روزهای اخیر هشدارهای مکرر وزارت خارجه نسبت به «جریان‌سازی رسانه‌ای» با استناد به «منابع آگاه و مطلع» و البته تکذیب‌های مکرر معاون وزیرخارجه را در پی داشته است. دوشنبه‌شب گذشته با تکرار تناقض‌گویی‌های منبع آگاه یک شبکه تلویزیونی و تأثیر غیرمستقیم آن بر روند مذاکرات بود که عباس عراقچی، رئیس هیأت ایران در وین توییتی نوشت که نمی‌داند منبع آگاه شبکه ‌پرس‌تی‌وی که از آغاز مذاکرات به این رسانه خبر می‌دهد، کیست، اما می‌داند که او «آگاه» نیست. شبکه انگلیسی‌زبان صداوسیما اما نه‌تنها به تکذیب‌ دیپلمات‌های ایران توجهی نکرده، بلکه به انتشار اخبار با کلیدواژه منبع آگاه ادامه داد.  این شبکه در میانه آخرین دور مذاکرات هفته جاری کمیسیون مشترک مدعی شد که آمریکا برای بازگشت به برجام در پی تعلیق تحریم‌هاست، نه لغو آنها. این شبکه سپس باز هم از قول منبع آگاه نوشت که ایران چنین پیشنهادی را رد کرده است. حالا به‌نظر می‌رسد دیپلمات‌های ایرانی تا دور بعدی مذاکرات در وین باید در کارزار حمله رسانه‌ای علیه وزارت خارجه شرکت کنند.

کارزاری همه‌جانبه علیه دیپلماسی
هر چند کارزار رسانه‌ای علیه مذاکره و وزارت خارجه در  8سال اخیر فعال بوده، اما بار دیگر به اوج خود رسیده است؛ تا جایی که معاون اول رئیس‌جمهوری در این زمینه نوشته: «حمله به تیم مذاکره‌کننده و دکتر ظریف در شرایطی که در حال مذاکراتی تا این حد حساس هستیم، مثل شلیک به پای خود است.»‌ اسحاق‌جهانگیری خطاب به جناح مخالف دولت تأکید کرد: «رقابت انتخاباتی به هر قیمتی سیاست نیست. به ‎مصالح ملی ایران فکر کنید و صبور باشید.» با این همه، هجمه رسانه‌ای داخلی علیه مذاکرات به گزارش‌های پرس‌تی‌وی محدود نیست. دیگر شبکه‌های صداوسیما هم در این کارزار مشارکت کرده‌اند و سه‌شنبه‌شب مستندی با عنوان «پایان بازی» از شبکه3 پخش شده است. این مستند روایتی منتقدانه و آغشته به توطئه نسبت به مذاکرات هسته‌ای دارد و تصویر مخدوشی از توافق هسته‌ای ارائه می‌دهد؛ تا جایی که در همین مسیر حتی تصویر آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در این مستند سانسور شده است. پیش از این هم صداوسیما با ساخت سریالی به نام گاندو در 2فصل اقدامات وزارت خارجه و دولت را خلاف منافع ملی نشان داد که نهادی امنیتی با آن مقابله می‌کند.
به‌گفته سخنگوی وزارت خارجه، محمدجواد ظریف پس از پخش فصل اول این سریال نامه‌ای به مقام معظم رهبری نوشت. طبق روایت‌های منتشر شده ظریف در این نامه نوشته بود که «حتی اگر بخشی از این حجم تخریب درست باشد، ادامه خدمت وی در سمت وزارت امور خارجه شرعا جایز نیست.» به‌گفته محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا، مقام معظم رهبری نیز در پاسخ به این نامه نوشتند: «من مطلقا راضی نیستم که به شما کمترین اهانتی بشود.» ایشان پیش از این روایت نیز در سخنرانی‌های خود به روشنی از وزیرخارجه حمایت کردند و تعابیری مثل «فرزند انقلاب» یا «امین، غیور، شجاع و متدین»‌ را درباره او به‌کار بردند.

جدال یک رسانه با وزارت خارجه
با این همه به‌نظر نمی‌رسد که کارزار صداوسیما و رسانه‌های جناح مخالف دولت قصد متوقف شدن یا حداقل تعدیل رویه‌شان را داشته باشند. شبکه پرس‌تی‌وی حتی خطاب به عباس عراقچی نوشته: «به جای زیر سؤال بردن اعتبار منابع خبری پرس‌تی‌وی، آقای عراقچی باید به‌طور خاص مشخص می‌کرد کدام اطلاعات مطرح شده به وسیله منابع خبری پرس‌تی‌وی مغشوش بوده است. منتظر شنیدن پاسخ او هستیم.» این شبکه درباره منبع آگاه خود در وین توضیحی نداده است. در روزهایی که به دلیل شرایط تحریم و کرونا کشور  در موقعیت ویژه به سر می برد ،‌این جدال و کشمکش وضعیت و دورنمای  حل مشکلات را سخت و پیچیده کرده است.

مکث
پیشرفت مهم مذاکرات وین
پس از 6روز مذاکرات فشرده در وین، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته که «پیشرفت مهمی» حاصل شده است. البته جوزب بورل توضیح نداده که این پیشرفت مهم چیست، اما تأکید کرد که احیای برجام «‌کار آسانی»‌ نیست و همه «مصمم به پیدا کردن راهکارهایی برای آن هستند.» براساس گزارش‌ها کشورها در نشست آخر نیز توافق کردند که کارگروه دیگری هم به 2کارگروه «هسته‌ای» و «تحریم» برای رایزنی کارشناسی اضافه شود.
 وظیفه این کارگروه که از نمایندگان همه کشورها تشکیل شده مشخص کردن اقدامات عملی ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام است. وزارت خارجه فرانسه هم تا اینجا مذاکرات را سازنده دانسته، اما گفته که «همچنان موانع فنی و سیاسی زیادی برای بازگشت به اجرای کامل برجام وجود دارد.» موانعی که رئیس هیأت ایرانی هم به آنها اشاره کرده، اما گفته که «به‌رغم دشواری‌ها و چالش‌های موجود» روند مذاکرات «رو به جلو» است.
 عراقچی پیش از این گفته بود که زمان مذاکره بر سر یک متن فرارسیده و ایران پیشنهادهای خود برای نوشتن پیش‌نویس را به همه طرف‌ها ارائه کرده است. طبق گزارش‌ها مذاکرات هفته آینده از سر گرفته می‌شود و بار دیگر وین میزبان آن خواهد بود.