استقبال تهران از مذاکره با ریاض

امیر محمد حسینی ـ خبر‌نگار

 گفت‌وگوهای امنیتی ایران و عربستان در بغداد همچنان ازسوی مقام رسمی تکذیب نشده است. دست‌کم سخنگوی وزارت خارجه دیروز چنین گفت‌وگوهایی را تکذیب نکرد و حتی گفت که ایران از این اتفاق استقبال می‌کند. 
منابع آگاه هم به «همشهری» گفتند که گفت‌وگوها در بغداد بین مقام‌هایی از نهادهای امنیتی 2 کشور اتفاق افتاده و ممکن است در آینده نیز ادامه یابد. بنابراین به‌نظر می‌رسد وزارت خارجه طرف این گفت‌وگوها نبوده است. سعید خطیب‌زاده نیز در همین زمینه گفته «ما گزارش‌های رسانه‌ای را دیدیم، در این‌باره نقل‌قول‌های بعضاً متضاد منتشر شده است.»
 سخنگوی وزارت خارجه تأکید کرد که ایران از گفت‌وگو با عربستان سعودی استقبال می‌کند و این مسئله را به‌نفع مردم 2 کشور و صلح و ثبات منطقه‌ای می‌داند. البته پیش از این روزنامه عرب‌نیوز و شبکه المیادین گزارش‌ها درباره مذاکره مستقیم ایران و عربستان سعودی در بغداد را تکذیب کرده بودند. اما همزمان خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ارشد ایرانی و 2 منبع آگاه منطقه‌ گفت‌وگو میان ایران و عربستان تأیید کرد. رویترز البته نوشت که این گفت‌وگوها پیشرفتی نداشته و برای بررسی راهکارهای کاهش تنش در منطقه بوده است. طبق ادعای رویترز این دیدارها به درخواست عراق انجام شده و آمریکا و انگلیس نیز از آن مطلع بودند. نخستین بار نیز روزنامه انگلیسی فایننشال‌تایمز خبر داد که 2 کشور در بغداد مذاکره کردند و دور بعدی گفت‌وگوها هفته آینده برگزار خواهد شد؛ اتفاقی که پس از 6 سال قطع رابطه دیپلماتیک روی می‌دهد.
اما در 6 سال اخیر و قبل از آن در دولت‌های سازندگی و اصلاحات بین ایران و عربستان چه رویدادهای مهمی اتفاق افتاده است؟ پاسخ این پرسش به روشن شدن وضعیت فعلی 2 کشور کمک می‌کند. در ادامه به بررسی وقایع تأثیرگذار میان ایران و عربستان از سال ۱۳۶۸ تا فروردین ۱۴۰۰ در 4 دولت سازندگی، اصلاحات، محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی پرداختیم.
  خط تاریخی روابط تهران-ریاض
  مرحله اول از سال 68تا 76: راهبرد آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی پس از جنگ در سیاست‌خارجی بازسازی روابط بود. دولت سازندگی در همین مسیر برای احیای رابطه با عربستان‌سعودی نیز تلاش زیادی کرد. درحالی‌که از سال ۶۶ به دستور امام خمینی(ره) سفر حج ممنوع شد، هاشمی 2بار در سنگال و پاکستان با ولیعهد سعودی دیدار کرد و سرانجام توانست روابط 2کشور را به سمت تنش‌زدایی پیش ببرد. هاشمی سپس سفرهای متعددی به عربستان داشت و با پادشاه این کشور روابط سیاسی و حتی خانوادگی پیدا کرد.
  فروردین ۱۳۷۰: بازگشایی سفارت‌های 2کشور در تهران و ریاض پس از 3سال قطع رابطه دیپلماتیک
  آذرماه ۱۳۷۰: دیدار هاشمی‌رفسنجانی با ولیعهد عربستان در ششمین کنفرانس سران کشورهای اسلامی در سنگال
  اسفند ۱۳۷۵: دیدار هاشمی‌رفسنجانی با عبدالله، ولیعهد وقت عربستان در پاکستان و آغاز دوره تنش‌زدایی
  آذر ۱۳۷6: سفر عبدالله، ولیعهد وقت عربستان به تهران برای شرکت در اجلاس سران کنفرانس اسلامی
  بهمن 1376: افزایش سهمیه زائران به‌عنوان نخستین نشانه‌های تنش‌زدایی و فصل جدید روابط
  مرحله دوم از سال 74تا 86: دولت اصلاحات وارث فصل جدید روابط ایران و عربستان بود و آن را ادامه داد. این دوران راهبرد گفت‌وگوی تمدن‌ها در دستور کار بود و به گواه تحلیلگران بهترین فصل روابط تهران- ریاض پس از انقلاب محسوب می‌شود.
  اردیبهشت 1377: امضای توافقنامه جامع همکاری بین ایران و عربستان در زمینه اقتصاد، فرهنگ و ورزش
  فروردین ۱۳۸۰: امضای توافقنامه امنیتی برای مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد‌مخدر بین 2کشور
  مرداد 1384: سفر سیدمحمدخاتمی به عربستان به مناسبت درگذشت ملک فهد و انتصاب ملک عبدالله به پادشاهی
  مرحله سوم از 1384تا1392: روابط عربستان به‌تدریج پس از ۱۳۸۴ و روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد شکل متفاوتی به‌خود گرفت. دوران تنش در سیاست‌خارجی آغاز شده بود و سایه این تنش‌ها بر روابط با عربستان نیز سنگینی کرد.
  شهریور 1384: توافق 2کشور در اجلاس اوپک در وین برای کاهش تولید نفت
  اسفند 1385: سفر رئیس‌جمهوری و وزیرخارجه به عربستان به دعوت ملک عبدالله
  شهریور 1386: آغاز محدودیت و سختگیری در حج برای زائران ایرانی
  آبان ۱۳۸۶: شرکت رئیس‌جمهوری در نشست سران اوپک در ریاض
  خرداد ۱۳۸۷:‌ بالا گرفتن تنش‌های لفظی بین 2کشور و متهم کردن ایران به مدیریت جنگ 33روزه از سوی سعود الفیصل، وزیرخارجه وقت عربستان
  خرداد ۱۳۸۷: سفر 10روزه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به ریاض به‌عنوان مهمان‌ ویژه کنفرانس وحدت اسلامی به دعوت ملک عبدالله
  اسفند 1387: بالا گرفتن اختلافات با عربستان در دولت احمدی‌نژاد و میزبانی عربستان از سران مصر، سوریه و کویت برای مقابله با نفوذ ایران در خاورمیانه
  بهمن 88: همراهی عربستان با اجماع جهانی علیه پرونده هسته‌ای ایران و ادعای خطر فعالیت‌های هسته‌ای ایران
  فروردین 1390: بالا گرفتن اختلافات 2کشور به‌دلیل حمایت عربستان از بحرین و امارات و ادعای ارضی جزایر سه‌گانه (تنب‌ کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی)
  مهر 1390: ادعای آمریکا مبنی بر تلاش ایران برای ترور سفیر عربستان در واشنگتن
  دی 1390: اعلام آمادگی وزیر نفت عربستان برای جبران کمبود نفت درصورت تحریم نفتی ایران و تهدید محمود احمدی‌نژاد به بستن تنگه‌هرمز
  فروردین 1391: محکومیت سفر احمدی‌نژاد به جزیره ابوموسی از سوی عربستان
  خرداد 1391: اعدام ۱۸ ایرانی در عربستان و لغو دعوت از ملک عبدالله برای سفر به تهران برای شرکت در جنبش عدم‌تعهد
  تیر 91: لغو روادید حج عمره برای ایرانی‌ها از سوی عربستان
  مرحله چهارم از سال 1392تا1400: حسن روحانی با شعار دیپلماسی و گفت‌وگو با دنیا روی کار آمد. او سعی کرد دیپلماسی از دست‌رفته در دوران احمدی‌نژاد را با کشورهای منطقه بازسازی کند. محمدجواد ظریف از آغاز فعالیت به‌عنوان وزیرخارجه در همین مسیر کوشید، اما موانع بسیاری در مقابل او قرار داشت.
  اردیبهشت 93: دعوت از ظریف برای سفر به عربستان و دیدار با پادشاه این کشور
  بهمن 93: حضور وزیرخارجه ایران در مراسم ختم ملک‌ عبدالله، پادشاه پیشین سعودی
  بهمن 93:‌ انتصاب ملک‌سلمان به پادشاهی عربستان و دگرگونی دوباره روابط 2کشور
  مهر 94: فاجعه‌ در مراسم حج و شهادت حدود 465حاجی ایرانی 
  دی 94: اعدام شیخ نمر، روحانی سرشناس شیعه و منتقد حکومت سعودی 
  دی 94: حمله تندروها به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری عربستان در مشهد و به آتش کشیدن آنها
  دی 94: قطع روابط دیپلماتیک ایران و عربستان و بسته شدن سفارتخانه‌ها در 2کشور
  دی 94 تا فروردین 1400: روابط 2کشور مملو از تنش و موضع‌گیری علیه یکدیگر در مجامع بین‌المللی آغاز شد. اختلاف‌نظرها در بحران سوریه، عراق و جنگ یمن گسترده است.
  مهر 98: سفر عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان به ایران و زمزمه‌های میانجیگری میان ایران و عربستان
  مرداد 99: سفر مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق به ایران و بالا گرفتن بحث میانجیگری و مذاکره بین 2کشور
  آذر 99: سفر هیأت ایرانی برای مذاکرات حج تمتع 99به عربستان
  فروردین 1400: مذاکره مقامات امنیتی 2کشور در بغداد درباره جنگ یمن و موضوع لبنان
  فروردین 1400:‌ استقبال دوباره ایران از گفت‌وگو بین 2کشور برای حل اختلافات