برنامه‌ریزی برای 8ساعت سوم

مهرداد مال‌عزیزی- معمار و شهرساز

پلازا، درواقع همان فضاهای جمعی در شهر هستند که می‌توان در مورد آنها از کلمه فارسی پاتوق استفاده کرد که براساس استاندارد جهانی باید 30درصد سطح عمومی شهر را اشغال کنند. به این معنا، اگر در شهر 30درصد به ساختمان‌ها، 30درصد به بافت مسکونی و 30درصد به مباحث خدمات اختصاص داده می‌شود حتما باید 30درصد هم فضاهای آزاد یا همان پاتوق‌ها باشند. نقش این فضاها آن‌چنان با اهمیت است که می‌توان گفت ادامه حیات شهر در سایه آنها امکان‌پذیر است و از این‌رو در شهر استاندارد چنین فضاهای جمعی دیده می‌شود که به‌عنوان مثال می‌توان از شهر کپنهاگ در دانمارک نام برد. اساسا این فضاها به‌خاطر تمدد اعصاب شهروندان ایجاد می‌شوند و جایی هستند که شهروندان قول و قرارها و ساعات ملاقات‌شان را در آنها می‌گذارنند و مدیران شهری هم با اجرای برنامه‌های متنوع، زمینه تأملات اجتماعی مردم را فراهم می‌کنند. ریه تنفسی در شهر هم ویژگی دیگر فضاهای جمعی در شهر است چراکه فشارهای شهری در آنها تخلیه می‌شود. زندگی شهری عموما به زندگی در فضاهای بسته آپارتمانی تبدیل شده است و به همین دلیل در قانون شهرسازی تخصیص چنین فضاهایی پیش‌بینی‌ شده و یک‌الزام به‌حساب می‌آید. شهرهای ایران، به‌ویژه تهران که همواره در برنامه‌ریزی شهری پیشرو است، بعد از 42سال از موضوع پلازاها بسیار محروم باقی مانده‌اند و در این دوره مدیریت شهری اهمیت این مسئله مورد توجه قرار گرفته است. مدیران شهری همواره روی ساختمان‌سازی‌ها تمرکز داشته‌اند و برای 8‌ساعت کار و 8‌ساعت استراحت برنامه‌ریزی کرده‌اند. در این راستا 8‌ساعت سوم که مربوط به فراغت است مغفول مانده و امروز تهران و اکثر شهرهای کشور با کمبود فضاهای باز مواجهند. به جرأت می‌توان گفت پیروز حناچی، شهردار تهران، نخستین کسی است که برای نخستین بار با فکر و تدبر، درخصوص 8‌ساعت فراغت شهروندان برنامه‌ریزی کرده است. او دانش‌آموخته شهری است و دغدغه شهروندان را درک کرده و از این‌رو، ایجاد فضاهای عمومی در این دوره مدیریت شهری، اولویت داشته‌ است. هنر در طراحی شهری آزادسازی است؛ نه توده‌گذاری. مدیری که همواره در فکر افزایش توده بوده هیچ هنری نکرده است اما کسی که در شرایط کنونی تهران، برای ایجاد فضای آزاد و تنفسگاهی شهر و شهروندان قدم برداشته، دارای هنر و درایت است. هر چند هنوز برای رسیدن به شهر استاندارد و تحقق 30درصدی فضای آزاد در شهر تهران فاصله زیادی داریم اما اتفاقات خوبی در حال شکل‌گیری است و کارهایی که در این زمینه انجام می‌شود قطعا به نفع شهر و شهروندان خواهد بود.