سیاهی کرونا بر صفحه یک روزنامه‌ها

سمیرا رحیمی- روزنامه‌نگار

کاهش آمار ابتلا و مرگ‌ومیر در بهمن‌ماه سال گذشته یک شادی کوتاه‌مدت بود. سختگیری در تردد میان‌شهری که از‌ ماه‌آذر سال99 در کشور به اجرا گذاشته شد، به مرور باعث آبی و زرد شدن اکثر شهرها و استان‌های کشور شده بود که ناگهان فصل پیش از عید و پس از آن تعطیلات نوروز از راه رسیدند. با این تفاوت که مقامات به شکلی سهل‌انگارانه و تنها با کمک گرفتن از هشدارهای کلامی سعی در کنترل تردد مردم خسته از قرنطینه کردند. دوگانگی آرا درباره مجاز‌ بودن یا نبودن سفرهای نوروزی، سهل‌انگاری در اجرای محدودیت فعالیت کسب‌وکارها در شب‌های پیش از عید، توسل به قسم دادن مردم برای سفر نرفتن به جای اعمال محدودیت سختگیرانه، ادامه بلاتکلیفی تهیه واکسن کرونا، بی‌حسی مردم نسبت به خطری که یک‌سال است تهدیدشان می‌کند و حتی قرار نیست واکسنی برای پیشگیری از آن به دادشان برسد، و خطری به نام ویروس جهش‌یافته انگلیسی کووید-19 دست‌به‌دست هم دادند تا از آغاز هفته‌سوم فروردین‌ماه، ‌کشور سرخ رنگ شود. بیشتر رسانه‌های مکتوب کشور که از روز چهاردهم فروردین کار خود را آغاز کردند، بخش زیادی از تمرکز خود را متوجه قرمز شدن وضعیت بیشتر استان‌های کشور ساختند. اگرچه موضوعات مهم و جنجالی دیگری مانند امضای سند همکاری 25ساله ایران و چین، تلاش برای احیای برجام، نزدیک‌شدن به فصل انتخابات ریاست‌جمهوری ایران و وضعیت بحرانی اقتصاد کشور هم نیازمند رسیدگی و بررسی بودند. برای تعیین مهم‌ترین موضوع، برترین سوژه و چهره فروردین‌ماه، صفحات اول 5روزنامه ایران، اعتماد، ‌شرق، سازندگی و همشهری را از 14فروردین‌ماه تا 24فروردین‌ماه 1400مورد‌بررسی قرار‌دادیم و نتایج نشان می‌دهد با یک گردش به عقب بزرگ، قرار‌است اوضاع دوباره به مهرماه سال99 شبیه شود؛ زمانی که همه‌گیری کرونا اصلی‌ترین موضوع مورد‌بررسی روزنامه‌های کشور بود.

 موضوع اول و چهره برتر روزنامه‌ها
سرعت افزایش ابتلا و بستری در هفته پس از تعطیلات نوروز، ‌همانطور که از پیش از تعطیلات پیش‌بینی شده بود اما کسی به آن توجهی نکرد، 4برابر شد؛ 4برابر مدت زمان مشابه در موج‌های دوم و سوم همه‌گیری در کشور. مقامات وزارت بهداشت این روند را صعودی می‌دانند، از این‌رو هشدار می‌دهند که باید در آینده در انتظار روزهای سیاه بود. شایع‌شدن ویروس جهش‌یافته انگلیسی قدرت سرایت آن را افزایش داده است و پیش‌بینی‌ها نشان از آن دارند که قرار است در ماه‌های آینده تلفات بیشتری از خود به جا بگذارد. وخامت وضعیت همه‌گیری کرونا در کشور باعث شده است تا مجموع تیترهای مرتبط با کرونا در 5روزنامه مورد‌بررسی به 13مورد برسد. موضوع کرونا در بخش سوژه‌های بررسی‌شده در صفحه اول روزنامه‌ها هم رتبه اول را به‌دست آورده است و 50بار در قالب یادداشت، گزارش، ‌نظرسنجی یا خبر به آن پرداخته شده‌است. همچنین واژه‌های کرونا یا واکسن کرونا در میان تیتر و لید مطالب صفحات اول روزنامه‌های مورد‌بررسی 52بار تکرار شده است. علاوه بر این، عکس‌های مرتبط با موضوع محدودیت‌های کرونا، افزایش بستری بیماران کرونایی و قرمز‌شدن وضعیت همه‌گیری در کشور 9 بار به‌عنوان عکس یک در صفحات روزنامه‌های مورد‌بررسی مورد‌استفاده قرار‌گرفته‌اند. در نتیجه می‌توان کرونا را چهره فروردین‌ماه 1400درنظر گرفت. پس از آن تصاویری از محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در کنار همتای چینی خود در مراسم امضای سند همکاری 25ساله ایران و چین با 4بار تکرار، دومین عکس یک پرتکرار در روزنامه‌های مورد‌بررسی بوده‌است.

تکاپو برای احیا
اظهارنظر و گمانه‌زنی درباره بازگشت طرفین برجام به این معاهده پس از تعیین نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا شکلی جدی‌تر به‌خود گرفت. موافقت‌ها و مخالفت‌ها با حضور ایران در نشست‌های مرتبط با احیای برجام از همان زمان آغاز شدند و در فروردین‌ماه به اوج خود رسیدند. در نهایت در روز 17فروردین مقامات ایرانی در نشستی که در شهر وین برگزار شد، با نمایندگانی از اتحادیه اروپا، روسیه و چین برسر احیای برجام گفت‌وگو کردند، با این پیش‌شرط که ایران هیچ‌چیز به جز لغو تمامی تحریم‌ها را در ازای اجرای تعهدات برجامی‌اش نخواهد پذیرفت. پس از برگزاری 2نشست، هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در روز 20فروردین به پایان رسید تا دور بعدی مذاکرات در روز 25فروردین در وین آغاز شود. اهمیت احیای برجام و لغو تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران بر روابط سیاسی و وضعیت اقتصادی ایران و نزدیک‌تر شدن به فصل آغاز نشست‌های برجامی باعث شد روزنامه‌های مورد‌بررسی از روز 14فروردین به‌صورت مداوم و مکرر به موضوع برجام، ‌احتمال شکست یا احیای آن، تبعات سیاسی و پیامد‌های اقتصادی آن بپردازند. موضوعات مرتبط با برجام در روزنامه‌های فروردین‌ماه در بخش تیتر 8بار تکرار شده‌اند و دومین تیتر پرتکرار این‌ ماه به شمار می‌روند. در بخش سوژه، در صفحات اول روزنامه‌های مورد‌بررسی 42بار به ابعاد مختلف موضوع احیای برجام یا نشست وین پرداخته شده است و واژه‌ برجام 38بار در تیتر و لید مطالب تکرار شده است.

انتخابات 1400
کرونا و برجام در فروردین‌ماه به موضوع انتخابات ریاست‌جمهوری 1400مجالی برای عرض‌اندام ندادند؛ موضوعی که در بهمن‌ماه سال99 در صفحه اول روزنامه‌های به تکرار به آن پرداخته شده بود، 2‌ماه بعد، زیر سایه آغاز موج‌چهارم کرونا توجه کمتری را در صفحات یک روزنامه‌های مورد‌بررسی به‌خود جلب کرده است. سومین تیتر پرتکرار و سومین سوژه پرتکرار در صفحات اول؛ موضوع انتخابات در 7تیتر یک صفحه اول روزنامه‌های موردبررسی تکرار شده‌است و موضوعات مرتبط با انتخابات1400، از جمله بررسی حضور احتمالی نامزد‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب، بررسی وضعیت مشارکت مردم در انتخابات، حمایت احزاب از افراد مختلف و درخواست از آنها برای حضور در انتخابات در قالب گزارش، تحلیل یا گفت‌وگو 35بار در صفحات اول روزنامه‌ها، مورد‌بررسی قرار گرفته‌است. همچنین واژه انتخابات 24بار در تیتر یا لید مطالب صفحه اول روزنامه‌های مورد‌بررسی تکرار شده است. در بخش سوژه‌های پرتکرار در صفحات اول روزنامه‌های بررسی شده، سوژه‌های مرتبط با وضعیت اقتصادی، حقوق و دستمزدها، وضعیت بازارها و قیمت مسکن و طلا و بنزین در مجموع 19بار و موضوعات مرتبط با امضای سند همکاری 25ساله با چین 15بار تکرار شده است.