زیست‌بوم
سلاح محیط‌بان‌ها عامل افزایش کشتار یا حفظ حیات وحش؟
زهرا رفیعی ـ خبرنگار
30درصد از محیط‌بانان شهید براساس آمارها با شلیک گلوله شکارچیان با سلاح غیرمجاز و جنگی به شهادت رسیده‌اند و باقی در سوانح مختلف جان باخته‌‌اند. در روزهای اخیر نیز بار دیگر به آمار شهدای محیط‌بان اضافه شد و 2تن از محیط‌بانان جوان زنجانی کشور با خشونت بسیار زیاد و با سلاح جنگی به شهادت رسیدند.
برخی کارشناسان معتقدند همراه‌داشتن سلاح توسط محیط‌بانان احتمال بروز تنش بین آنها و شکارچیان را بالا می‌برد و عده‌ای دیگر می‌گویند که دست خالی فرستادن محیط‌بان به این جنگ به ضرر محیط‌زیست و محیط‌بان تمام خواهد شد.
هم‌اکنون تعداد سلاح غیرمجاز در کشور نیز بسیار زیاد است و به‌گفته مسئولان محیط‌زیست تنها سال گذشته 5هزار سلاح غیرمجاز کشف شده است.
جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست از موافقان تجهیز محیط‌بان‌ها به سلاح است و می‌گوید: محیط‌بانی که سلاح نداشته باشد، درصورت مواجهه با شکارچی غیرمجاز چطور باید از خود محافظت کند؟ چه کار باید کند که جلوی شکارچی متخلف را بگیرد؟ بسیاری از شکارچی‌ها از ترس محیط‌بان مسلح است که به شکار نمی‌روند. پس اگر محیط‌بان مسلح نباشد، ظرف مدتی کوتاه تمام حیات‌وحش کشور توسط شکارچیان غیرمجاز ریشه‌کن می‌شود. پس باید در اتاق‌های فکر به این موضوع پرداخت که چگونه میزان سلاح غیرمجاز را به صفر رساند؟
قاتلان مهدی مجلل و میکائیل هاشمی، 2محیط‌بان شهیدی که 3روز قبل در زنجان با سلاح جنگی شکارچیان متخلف به شهادت رسیدند، در کمتر از 12ساعت شناسایی شدند. سرهنگ جمشید محبت‌خانی نیز شناسایی سریع این افراد توسط نیروی انتظامی را از عوامل بازدارنده شکار غیرقانونی در کشور می‌داند و می‌گوید: درشغل محیط‌بانی شهادت همیشه ممکن است. چون شکارچی غیرمجازی که در فصل زادآوری وارد مناطق چهارگانه می‌شود، بدون سلاح به منطقه نمی‌رود و نمی‌تواند با دست خالی از حیات‌وحش شکار غیرمجاز کند.
او می‌افزاید: علاوه بر آموزش محیط‌بانان، دستگیری سریع متخلفان توسط نیروی انتظامی نیز در کاهش بروز حوادث مؤثر است و افراد متخلف باید بدانند که حتی اگر اثری هم از خود برجای نگذارند، زود شناسایی و دستگیر می‌شوند. فقط قوه قضاییه می‌ماند که مطمئن هستیم برای حمایت از محیط‌بان‌ها به‌خوبی وارد خواهد شد.
اسماعیل کهرم، بوم‌شناس اما از مخالفان حمل سلاح توسط محیط‌بانان است که در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: در 42سال اخیر 145محیط‌بان در درگیری با شکارچیان متخلف به شهادت رسیده‌اند و در این 42سال محیط‌زیست را هم از دست داده‌ایم. به‌گفته مسئولان محیط‌زیست، جنگل‌ها مخروبه شده است، تعداد چهارپایان قابل شکار به کمتر از 20هزار رأس رسیده و تعداد زیادی اسلحه هم دست مردم است. بنابراین اگر سیاستی که تا‌کنون اتخاذ شده است مؤثر بود، نه محیط‌زیست از دست می‌رفت و نه جوان‌های‌مان را به کشتن می‌دادیم.
به اعتقاد این کارشناس، مسلح‌کردن محیط‌بان‌ها در 50سال قبل روش مناسبی بود اما الان کارایی ندارد. او می‌گوید: باید برای این موضوع چاره اساسی اندیشید. 50سال قبل مرحوم اسکندر فیروز بنیانگذار سازمان حفاظت محیط‌زیست که داشتن سلاح برای محیط‌بان‌ها را مناسب می‌دانست، طرحی به سازمان برنامه و بودجه داد و برای این مهم هم بودجه گرفت. اما آیا می‌توان دارویی که برای 50سال پیش است را امروز استفاده کرد؟ مسلح‌کردن محیط‌بان‌ها شاید برای آن روزگار روش خوبی بود، ولی تجربه نشان داده که با گذشت 42سال، این روش خوب نیست. چون اگر محیط‌بان شکارچی را بکشد، می‌گویند برای چهار تا حیوان، انسان را کشت. اگر هم شکارچی متخلف محیط‌بان را بکشد، دیگر محیط‌بان‌ها از پاسگاه بیرون نمی‌روند، بنابراین باید سلاح را از محیط‌بان گرفت.
او می‌گوید: امروز حتی پلیس انگلستان هم مسلح نیست، چون آنها به‌خوبی می‌دانند که اسلحه تحریک‌‌کننده است. آنها 35سال پیش به این نتیجه رسیدند که داشتن سلاح کشتار را بیشتر می‌کند.
اسماعیل کهرم با اشاره به اینکه بیشتر شکارچیان اهالی بومی منطقه هستند، می‌گوید: در این حادثه کسی از تهران و رشت به فیله‌خاصه در زنجان نمی‌رود که شکار کند. بنابراین شکارچیانی که محیط‌بانان زنجانی را به شهادت رساندند، از افراد محلی هستند. محیط‌بان خودرو این افراد را از 3کیلومتری ببیند می‌تواند مالک را شناسایی کند. پس کافی بود این افراد پس از شناسایی به نیروی انتظامی مراجعه می‌کردند و گزارش تخلف می‌دادند تا اگر تخلفی هم صورت گرفته بود، با متخلفان برخورد شود. نه آنکه چنان خصومتی ایجاد شود که کار به تیر خلاص‌زدن به 2 محیط‌بان برسد.
اسماعیل کهرم پیش‌‌بینی می‌کند که با روند کنونی تا 10سال آینده اسلحه محیط‌بان‌ها جمع‌آوری شود و آمار کشته‌ها در میان محیط‌بان‌ها و شکارچی‌ها به صفر برسد.
او می‌گوید: باید به جای سلاح کلوپ‌هایی ایجاد شود تا محیط‌بان و شکارچی در آنها رفاقت کنند. چون اگر یکدیگر را بشناسند نه‌تنها به کاهش شکار می‌انجامد که حتی خصومت‌هایی که منجر به تیر‌خلاص‌زدن به محیط‌بان‌ها شود هم اتفاق نخواهد افتاد.