آتش‌افروزی مسافران نوروزی در جنگل‌های ایران

سیدمحمد فخار ـ خبر‌نگار

روز طبیعت امسال با کمترین میزان آتش‌سوزی در طبیعت ایران برگزار شد و کرونا اگرچه طی 2سال اخیر مشکلات زیادی را برای محیط‌زیست انسانی پدید آورد، اما حافظ جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور شد. جلوگیری از برگزاری روز طبیعت در سال99 و امسال، موجب شد تا آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی و مراتع به کمترین حد خود برسد که گامی مهم برای حفظ منابع طبیعی کشور است.
با این حال، طی۱۰روز ابتدایی فروردین‌ماه بیش از ۳۰ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌های کشور گزارش شد که همگی آنها با حضور به‌موقع نیروهای یگان حفاظت، مهار شد. اگرچه 2 سامانه تلفنی ۱۳۹ و ۱۵۰۴ نیز برای دریافت گزارش‌های مردمی از وقوع تخلفات احتمالی در جنگل‌ها و مراتع نیز مؤثر بودند، اما امسال به‌علت افزایش سفرهای نوروزی نسبت به سال99، تعداد وقوع آتش در جنگل‌های کشور اندکی بیشتر شد. به‌گفته سرهنگ علی عباس‌نژاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، علت وقوع تمام این آتش‌سوزی‌ها بی‌توجهی گردشگران بوده است. براساس توصیه‌های وزارت بهداشت و برای جلوگیری از ابتلا به کرونا لازم بود که افراد در روز طبیعت در خانه های خود بمانند و از حضور در مناطق شلوغ خودداری کنند؛ اما به‌هرحال اگر عده‌ای از افراد طی این ایام به جنگل‌ و طبیعت مراجعه می‌کنند باید نکاتی را برای جلوگیری از وارد شدن خسارت به عرصه‌های منابع طبیعی رعایت کنند.
به‌گفته فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، روشن کردن آتش در جنگل جرم است و اگر نیروهای سازمان جنگل‌ها با چنین موردی روبه‌رو شوند، برخورد قانونی می‌کنند اما وسعت جنگل‌های کشور تا آن اندازه بالاست که هر شهروند باید خود برای حفاظت از طبیعت احساس مسئولیت کند. عباس نژاد در این‌باره به ایسنا گفت: اگر در این بین عده‌ای قانون‌شکنی و در جنگل‌ها آتش روشن کردند، پیش از ترک محل مطمئن شوند که آتش به‌طور کامل خاموش شده است؛ چرا که در غیر این صورت با وزش باد، آتش زیر خاکستر مجدد شعله‌ور خواهد شد و خسارت زیادی به جنگل‌ها وارد می‌شود. همچنین رها کردن زباله‌ها در طبیعت کار ناپسندی است که علاوه بر ایجاد منظره‌ای زشت، تنوع زیستی جنگل‌ها را تهدید خواهد کرد. برخی از زباله‌هایی که نور را منعکس می‌کنند مانند بطری‌های شیشه‌ای، سبب وقوع آتش در جنگل‌ها و مراتع کشور می‌شود. از این‌رو لازم است که گردشگران زباله‌های خود را در کیسه‌ای جمع‌آوری و از جنگل و مرتع خارج کنند. از سویی پرتاب ته سیگار در جنگل‌ها و مراتع یا حاشیه جاده‌های جنگلی نیز می‌تواند سبب وقوع آتش در این مناطق شود. این نکات به‌ویژه در فصول گرم سال از اهمیت بسیاری برخوردار است.
البته روند بررسی علل آتش‌سوزی سال‌های اخیر نشان داده در میان مهم‌ترین علل وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور، تنها 3عامل رعد و برق، جرقه در اثر فروافتادن صخره‌ها و بازتابش خورشید، موجب آتش‌سوزی طبیعی می‌شود و 12دلیل دیگر آتش‌سوزی در منابع طبیعی کشور، عامل انسانی دارند. از این‌رو حضور گردشگران در عرصه‌های طبیعی می‌تواند شرایط را برای آتش‌سوزی درختان و اراضی به سرعت فراهم کند. البته نقش کمرنگ آموزش عمومی نیز در این زمینه قابل بررسی است که چرا برای آن برنامه جدی و همه‌گیری وجود ندارد.

ضرورت ایجاد مدیریت ویژه
تغییر اقلیم طی سال‌های اخیر همزمان با تغییر الگوی بارش موجب افزایش چشمگیر آتش‌سوزی در منابع طبیعی کشور شده است. بارش‌های رگباری و ناگهانی و افزایش چشمگیر دمای هوا در حدفاصل 2بارش موجب شده تا علف‌های خشک در عرصه‌های جنگلی بیش از هر دوره دیگری طی 3سال اخیر رشد و با کوچک ترین جرقه و آتشی، محدوده‌ای وسیع را دچار حریق کنند. این آتش تنها در سال99 موجب خاکستر شدن هزاران هکتار جنگل در 27استان‌ کشور شد که سهم استان‌های زاگرس‌نشین بیش از همه بود. برای نمونه در یکی از سنگین‌ترین حریق‌ها، طی 4‌ماه ‌نخست99، 2هزارو142هکتار از بلوط‌زارهای زاگرسی سوختند و 270هزار درخت قیمتی بلوط در آتش زاگرس خاکستر شدند. این حریق‌ها به تنهایی 1.1هزار میلیارد تومان به منابع طبیعی کشور خسارت وارد کردند؛ رقمی که هیچ‌گاه جبران نخواهد شد. به همین دلیل ایجاد مدیریت ویژه در سال‌های حاکمیت تغییر اقلیم نه‌تنها یک لزوم که یک ضرورت است.