نقشه‌هایی برای جلب اعتماد شهروندان

مرضیه ثمره‌حسینی ـ روزنامه‌نگار

کارشناسان و طراحان شهری در تعریف شهر زیست‌پذیر می‌گویند، شهری است برای همه مردم که ضمن حفظ ساختار تاریخی و همچنین حفظ و تقویت منابع طبیعی، به سلامت اجتماعی و روانی و پیشرفت همه ساکنان خود، اعم از کودکان، معلولان و سالمندان، توجه کند. تهران اما با این تعریف فاصله‌ دارد. در سالی که گذشت، وضع تهران تغییری نکرد. کرونا ثابت کرد تهران حتی با جمعیت متحرک کمتر از این نیز توان پاسخگویی استاندارد به بعضی نیازها را ندارد. آلودگی هوا ادامه داشت و آسمان شهر روزهای معدودی رنگ آبی به‌خود گرفت. مترو، اتوبوس و تاکسی‌ها نیز به‌سختی حداقل استانداردها را رعایت کردند. این در حالی است که به‌دلیل تمرکز امکانات، روزبه‌روز بر جمعیت پایتخت افزوده می‌شود و جمعیت بیشتر یعنی خودروی بیشتر، ترافیک سرسام‌آورتر و آلودگی بیشتر هوا. همه این مسائل نشان می‌دهد که مدیران شهری تهران برای رساندن این کلانشهر به حداقل استانداردهای شهری مدرن و در عین حال زیست‌پذیر باید تصمیمات بزرگی اتخاذ کنند. حال که وارد یک دهه جدید شده‌ایم، مدیریت شهری چه باید بکند تا تهران به استانداردهای شهر زیست‌پذیر نزدیک شود؟ از سه عضو شورای شهر، علی اعطا، محمد علیخانی و سیدمحمود میرلوحی، پرسیدیم به‌نظرشان اولویت‌های شهر تهران در سال نو چه باید باشد.

جلب اعتماد مردم مهم‌ترین موضوع است

علی اعطا؛ عضو کمیسیون شهرسازی و معماری: نظرسنجی‌ها عموماً دو موضوع توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلودگی هوا را اولویت‌های اصلی شهر تهران می‌دانند. نگاهی به وضعیت عمومی شهر تهران هم معمولاً همین تصور را به‌دست می‌دهد. اما من فکر می‌کنم اولویت دیگر و شاید مهم‌تری هم داریم که این اولویت، تلاشی همه‌جانبه برای ایجاد فضای اعتماد میان شهروند و مدیریت شهری است. تصویری که طی سالیان طولانی از مدیریت شهری در اذهان ایجاد و احتمالاً تثبیت شده است، تصویر یک مجموعه شایسته اعتماد نیست. مدتی پیش در میان جمعی از شهروندان، صحبت از طرح جدید جمع‌آوری پسماند خانه‌ها بود. ما که در شورا هستیم در جریانیم که چه تلاش گسترده‌ای صورت گرفته است تا طرح جدید تهیه شود و تدریجاً در یک بازه زمانی میان‌مدت به اجرا برسد. زباله تدریجاً از مبدأ تفکیک شود، کاهش پیدا کند و زباله‌گردی و فعالیت غیررسمی جمع‌آوری پسماند کنترل شود. اما باور این بود که در این طرح جدید، حتماً‌ زیر کاسه، نیم‌کاسه‌ای هست و نقشه جدیدی برای کاسبی یک عده جدیدی هست. از این نمونه‌ها زیاد می‌شود مثال زد و اصلاً محدود به مواردی معدود نیست. ما در شورا، مردم را نمایندگی می‌کنیم و ارتباط نسبتاً‌ گسترده‌ای با گروه‌های مختلف اجتماعی داریم. این بی‌اعتمادی عمومی نسبت به مدیریت شهری را به‌خوبی لمس می‌کنیم. البته برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد در دوره اخیر مجموعاً‌ اعتماد عمومی به شورا و شهرداری بیشتر شده است، اما همچنان این موضوع به گمان من مسئله اصلی پیش روی ماست چراکه هر فعالیتی که می‌خواهد شیوه مواجهه خود را از مگاپروژه عمرانی، به اقدامات جامعه‌محور محلی و شهروندی تغییر دهد، حتماً نیازمند اعتماد عمومی است. مدیریت شهری باید مگاپروژه خود را افزایش سرمایه اجتماعی قرار دهد تا اعتماد ازدست‌رفته شهروندان به شهرداری ترمیم شود. به گمانم، آنچه نظرسنجی‌ها به‌عنوان اولویت شهر تهران نشان می‌دهند، یعنی حمل‌ونقل عمومی و آلودگی هوا، حتماً‌ حرف درستی است، اما همین‌ها در بستری از سرمایه اجتماعی و اعتماد، بهتر معنا می‌یابد.

توسعه حمل‌ونقل عمومی همچنان دغدغه اصلی است

محمد علیخانی؛ رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورا: با توجه به شرایط موجود، درکنار توجه به اولویت‌های فرهنگی و اجتماعی به‌منظور تقویت روحیه شهروندان، اولویت باید حل معضل ترافیک و آلودگی هوا و توسعه حمل‌ونقل عمومی باشد. اما متأسفانه مشکلات در این زمینه بسیار است و اگر طبق روند موجود بخواهیم جلو برویم مشکلات تا 20سال آینده هم برطرف نخواهد شد، چون دولت سهم خود را نمی‌پردازد و تکالیف قانونی خود را انجام نمی‌دهد. برآورد می‌شود حدود 50درصد متروی تهران شامل 230کیلومتر اجرا شده است و در همین حدود نیز جای کار دارد. در این راستا باید گفت به‌سامان‌رسیدن خطوط مترو مستلزم 200هزار میلیارد تومان است. در این شرایط، طرحی که می‌تواند مشکل را حل کند و به کارها سرعت بخشد، توسعه بر محور حمل‌ونقل عمومی (TOD) است که در کمیسیون‌ عمران و حمل‌ونقل مدت‌ها مورد بررسی قرار گرفته و جزو برنامه سوم توسعه شهر تهران است. درحال‌حاضر، ما حدود 250ایستگاه مترو در سطح شهر داریم که می‌توانیم تا شعاع 300متری این ایستگاه‌ها را مجوز ساخت‌وساز مجتمع‌های تجاری و تفریحی بدهیم تا از این طریق مردم به حمل‌ونقل عمومی دسترسی راحتی داشته باشند، که ثمره آن، کاهش ترافیک، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلودگی هوا خواهد بود. هرچند در سال گذشته، مازوت‌سوزی، بر کاهش کیفیت هوا اثرات وخیمی گذاشت، اما به هر حال باید قبول کرد که مصرف سوخت، چه در بخش منازل و ادارات و کارخانه‌ها و چه در بخش مصرف خودروها، در ایران و بالطبع در تهران بالاست و با توجه به جمعیت 10میلیونی پایتخت، باید در این زمینه اقدامات اساسی انجام شود، وگرنه نباید انتظار داشت که مشکلات به سرعت حل شود. از آن‌طرف بخشی از مشکل به سیاست‌های سختگیرانه‌ای برمی‌گردد که تا شاهد بازنگری در آنها نباشیم، مشکلات ماندگار خواهد بود. در بخشی از این سیاست‌ها که مربوط به ممنوعیت و محدودیت ورود خودرو است، خودروی برقی، اتوبوس و وسایل حمل‌ونقل عمومی مستثنا نمی‌شوند؛‌ به جای اعمال سیاست‌های تشویقی در این زمینه، به بهانه حمایت از تولید داخل، از ورود وسایل حمل‌ونقل عمومی جلوگیری می‌شود که مانع بسیار بزرگی بر سر راه است و باعث می‌شود اهداف محقق نشود.

ابتدا باید به‌دنبال تأمین منابع درآمدی پایدار بود

سیدمحمود میرلوحی؛ عضو کمیسیون برنامه و بودجه: قبل از تعیین اولویت‌ها برای امسال، ابتدا باید جمع‌بندی‌ای از 100سال گذشته تهران داشت. تهران در دو سده اخیر تغییرات بسیاری کرده و امروز با 700کیلومترمربع مساحت، یک شهر یکپارچه است، اما همچنان چالش‌های مختلفی در پایتخت وجود دارد و تا رسیدن به استاندارد و کیفیت زندگی راه درازی مانده. توسعه، ابعاد مختلفی دارد و در مسیر توسعه تهران باید به همه اصول و اقتضائات توسعه ظاهری و کالبدی شهر، توسعه محتوایی و نرم‌افزاری و توسعه فرهنگی و اجتماعی توجه شود. ما در قالب برنامه سوم به این اصول توجه کرده‌ایم. در طرح تهران1400 نیز به‌دنبال بررسی این موضوع بوده‌ایم که آیا در آغاز قرن جدید، وضع تهران همین خواهد بود یا می‌توان به تهران بهتری دست یافت و یا حتی وضع بدتر خواهد شد و‌ تاب‌آوری شهر تنزل پیدا خواهد کرد، گره‌های ترافیکی کورتر خواهد شد، وضع محیط‌زیست و هوا بحرانی‌تر می‌شود یا خیر. موضوع دیگری که باید مدنظر داشت، افزایش جمعیت تهران است. در شرایط کنونی، شهروندان تهرانی از فضا و امکانات شهر رضایت کامل ندارند، حتی رضایت نسبی آنها هم جلب نشده است و مرتباً‌ از آلودگی هوا و ترافیک گله‌مندند. از طرف دیگر، اهل هنر و معماری گله‌مند هستند که ظاهر شهر قواره ندارد و در زمینه فضاهای شهری نیز ‌سالمندان و معلولان از وضع پیاده‌روها و مناسب‌سازی‌نشدن شهر ناراحت هستند. بنابراین امسال، به‌عنوان‌ آغاز یک قرن جدید، به برنامه مفصلی نیاز است. مهم‌ترین مسئله پیش رو، تأمین منابع درآمدی پایدار برای اداره شهر است. اداره تهران بسیار پرهزینه است. اگر قرار است تهران به حمل‌ونقل استاندارد، سبز و مدرن برسد و پایتخت به شهری هوشمند مبدل شود، باید منابع درآمدی پایدار شناسایی شوند. ما در قرن اخیر، حداقل در 50سال گذشته، نتوانستیم منابع کافی برای اداره تهران پیدا کنیم. اگر منابع پایدار تأمین نشوند، مجبوریم مانند دهه‌های اخیر به نابودی باغات و اراضی سبز و ساخت‌وسازهای بدقواره تن بدهیم. باید بررسی کرد که آیا درآمدهای موجود می‌تواند به درآمد پایدار تبدیل شود یا باید مثلاً به این سمت برویم که گردشگری تهران از نو تعریف شود و نقش منطقه‌ای آن به‌عنوان یک مرکز اقتصادی، مالی و رفت‌وآمد بین‌المللی تعریف شود، نظیر شهرهایی که 50سال پیش اسمی از آنها نبود اما امروز در منطقه و دنیا به‌عنوان مرکز مبادلات اقتصادی و بانکی و حمل‌ونقل هوایی و... هستند. باید در قرن جدید، با ایجاد درآمدهای جدید و نوآورانه و فناورانه و جاذبه‌های گردشگری و توسعه جاذبه‌های اقامتی، گردشگری و اوقات فراغت در شهر و به‌خصوص حفظ محیط‌زیست و هوای سالم، تهران را به درجات بالایی رساند، اگر قرار باشد براساس همین مدل مبتنی بر منابع ساخت‌وساز و عوارض حرکت کرد نمی‌توانیم رضایت شهروندان را جلب کنیم. حتی به‌نظر من باید در آغاز قرن نو، در سطح کلان، نقش ایران نیز از نو تعریف شود. ایران باید جز نفت، منابع درآمدی پایدار جدیدی برای خود تعریف کند. وقتی منابع جدید شناسایی شد و برنامه‌های توسعه براساس آن تنظیم شدند، آن‌موقع مدلی که برای توسعه ارائه می‌شود، جذاب و راهگشا خواهد بود. درحال‌حاضر شورای پنجم هم برنامه توسعه سوم و هم برنامه تهران1400 را تعریف کرده که محورش حفظ و توسعه سرانه فضای سبز و توسعه حمل‌ونقل عمومی به 50درصد است تا با کاهش مشکلات ترافیکی و زیست‌محیطی و بهبود منظر شهری، پایتخت‌نشینان احساس رضایت کنند و به ماندن در تهران، در تمام محلات از جنوب گرفته تا شمال، از سر رغبت متمایل شوند.