برگ آخر
ما هم خسته و پیر می‌شویم
نکته‌هایی درباره تأثیر خانه‌تکانی‌های بر روان در گپ و گفت با دکتر محمد دهقان، رواندرمانگر و روان‌پزشک
نگار حسینخانی ـ روزنامه‌نگار
حتما شما هم متوجه افرادی هستید که وسط مهمانی، شلوغی یا حتی کار یکباره خودشان را به مرتب کردن امور منزل مشغول می‌کنند. یا یکباره ظرف‌ها می‌شویند یا جارویی دست گرفته و بی‌وقت شروع به تمیزکاری می‌کنند. این دسته افراد جزو همان گروه‌هایی هستند که بدون آنکه خودشان بدانند سعی دارند استرس درونی‌شان را کاهش دهند. به‌تازگی تحقیقاتی در این‌باره انجام شده است. دانشگاه مالموی سوئد در تحقیقی بر تأثیر این تمیزکاری بر روان انسان‌ها به این نتیجه رسیده است که درهم ریختگی بیشتر خانه به‌معنای استرس بیشتر است. بنابراین نباید تعجب کرد که طبق نظرسنجی بهداشتی اسکاتلند کارهای خانه می‌تواند استرس و اضطراب را به میزان 20درصد کاهش دهد. با تغییر فصل نیز روان انسان تغییراتی می‌کند و هر تغییری می‌تواند وجه استرس‌زا داشته باشد و باعث بعضی فشارهای روانی شود. تغییر دکوراسیون منزل، نظافت، دور ریختن اشیای به دردنخور در پرهیز از تنش‌های روانی و آرامش اثرگذار است. به همین دلیل در این گزارش به این تأثیر خانه‌تکانی بر روان آدمی پرداخته‌ایم.
تطهیر یک زندگیِ کهنه شده
تغییرات جزئی می‌تواند برای افراد شرایط ایده‌آلی را ایجاد کند و آنها را از انواع بیماری روانی دور کند. دکتر محمد دهقان، رواندرمانگر و روان‌پزشک، درباره این آیین می‌گوید: «طبیعت که خسته و فرسوده می‌شود چاره‌ای جز به خواب رفتن و سپس زایش دوباره ندارد تا دوباره زیبا و جوان شود. در پاییز برگ‌ها را می‌تکاند، غبار از تن می‌روبد تا بهار همه‌چیز نو شود. ولی این روش ذاتی همه جانداران نیست. ما هم خسته و پیر می‌شویم و آهسته آهسته آب می‌رویم و ذهن‌مان پیوسته از خاطرات خوب و بد انباشته‌تر می‌شود». این انباشتگی اثرات روانی نامطلوبی بر فرد خواهد گذاشت. زمانی که درهم‌ریختگی و شلوغی در محیط خانه زیاد باشد به همان اندازه استرس بیشتر خواهد شد و به همین دلیل اقدام برای تمیز کردن محیط زندگی از میزان استرس کم خواهد کرد. خانه‌تکانی تنفس بهتری را ایجاد می‌کند، زیرا وجود گردوغبار در محیط اطراف مشکلات تنفسی به‌وجود می‌آورد، بنابراین رفع گردوغبار از محیط اطراف بر سلامت تنفسی مؤثر است. تمیز کردن محیط اطراف خلق و خوی بهتری به همراه دارد، زیرا زندگی در محیط تمیز و آرام‌بخش خطر روبه‌رو شدن با افسردگی و اختلالات خلقی را کاهش می‌دهد. علاوه بر محیط خانه، محل کار نیز می‌تواند شرایط بهتری را برای زندگی فرد ایجاد کند. کار کردن در محیط تمیز و مرتب به شکل مؤثری در تمرکز کردن مفید است. دهقان در این‌باره به کاتارسیس اشاره می‌کند. کاتارسیس واژه‌ای یونانی به‌معنای تطهیر، تزکیه و تخلیص است که بعدها به یک واژه علمی برای محققان تبدیل شد. او می‌گوید: «در روان‌درمانی شیوه‌ای داریم به نام کاتارسیس. رواندرمانگر به درمانجویش با گوش‌کردن فعال و درست، کمک می‌کند که خانه روانش را از احساسات ناخوشایندِ انباشته بتکاند؛ تنها با گفتن و گفتن از این احساسات و خالی شدن هیجاناتش. این رفت و روب حالا این امکان را فراهم می‌کند که بر تنه لخت درخت ذهن شکوفه‌های نویی بروید. ما انسان‌ها ذاتا نو نمی‌شویم، از این‌رو راه‌هایی یا‌فته‌ایم تا احساس مجازی نو شدن به ما در این رفت و روب خانه‌تکانی ذهن کمک کند».
برانگیختن انسان به تازه شدن
علاوه بر خانه‌تکانی و تمیز کردن محیط خانه و محیط کار، خانه‌تکانی ذهن هم باید انجام شود، زیرا این ذهن است که ممکن است ما را به سمت شادی یا غم سوق دهد. خانه‌تکانی ذهن یعنی افکار منفی و مضر را که جز اضطراب و ناراحتی چیزی به همراه ندارد، پاک کرده و آن را رها کنیم و فکرهای منطقی و آگاهانه به جای آن بنشانیم. تلاشی برای سازگاری با محیط، زیرا همیشه قادر نیستیم شرایط را تغییر دهیم، اما اگر سازگاری بیشتری داشته باشیم بهتر می‌توانیم از شرایط دشوار گذر کنیم. ورزش، تغذیه سالم، تمرکز و بخشیدن و هدیه دادن می‌تواند زندگی بهتری را برای ما رقم بزند. این روان‌پزشک می‌گوید: «با جشن گرفتن سال نو، و آیین‌هایش چون لباس تازه و همچنین خانه‌تکانی؛ شاید به نماد تکاندن وجود خود از فرسودگی‌ها و آلودگی‌ها و انباشته‌های ناخوشایند. آیینی توانمند در برانگیختن انسان به تازه شدن و دیگرگونگی باشد».
علت دیگر اینکه خانه‌تکانی عید بر سلامت روان افراد اثرگذار است، این است که از این کار بازخورد آنی می‌گیرند. زمانی که تصمیم می‌گیرید تا با کمک یکدیگر خانه را تمیز و مرتب کنید، این تمیزی در زمانی حداقلی به شما بازخورد مثبت می‌دهد و روحیه‌تان را عوض می‌کند. این بازخورد آنی باعث می‌شود افراد ترغیب شوند کارهایشان را باکیفیت‌تر انجام دهند. در اصل خانه‌تکانی چند امر را برای شما پررنگ خواهد کرد: اینکه وجود دارید. اینکه می‌توانید زندگی را از یکنواختی خارج کنید. به همین میزان اعتماد به نفس شما افزایش پیدا می‌کند. همدلی و کمک ایجاد می‌شود و به همان نسبت تغییرات خیلی زود خود را نشان می‌دهد. با این همدلی ایجاد شده به کودکان خود می‌آموزید که هنگام مواجهه با مشکلات به‌راحتی موضوع را با اعضای خانواده مطرح کنند و دچار آسیب کمتری می‌شوند. در این وضعیت می‌توانید برای ایده‌هایتان برنامه‌ریزی و طراحی انجام دهید. می‌توانید با تغییر چیدمان، حال و احساس خود را دگرگون کنید. از سوی دیگر می‌توانید با بخشیدن وسایل به دیگران از تأثیر کار نیک هم بهره‌مند شوید. هرسال در زمان خانه‌تکانی با حجم زیادی از لباس‌ها و وسایلی روبه‌رو می‌شویم که در طول سال خریده و در کمدها انبار کرده‌ایم. حالا زمان آن رسیده این وسایل را بررسی کنیم و با یک تصمیم‌گیری درست، بخشی از آن را به نیازمندانِ به آن وسایل، ببخشیم. این کار خیر هرچند که اندک باشد، حس خوب آرامش و شادابی به افراد می‌دهد.
در همینه زمینه :
