کوله‌ات را زمین بگذار!

پرنیان سلطانی

سالی که به روزهای آخرش رسیده، سال سختی برای همه‌مان بود. کرونا جدا از اینکه یک بیماری جسمی است و ریه و سیستم تنفسی بدن را درگیر می‌کند، با تحت‌تأثیر قرار‌دادن کسب‌وکارها، کاهش روابط اجتماعی و محدود‌کردن منابع تفریح و شادی، با خودش هزار و یک معضل روانی هم به همراه داشت؛ از پایین‌آمدن آستانه تحمل و درنتیجه پرخاشگری و خشونت بگیرید تا بی‌انگیزگی، افسردگی، ترس و اضطراب. روزهای پایانی سال فرصت خوبی است که با یاد گرفتن تکنیک‌های روانشناسانه، از سد پیامدهای منفی سال سخت 99گذر کرده و با حال خوب و انرژی و انگیزه مضاعف راهی سال جدید شویم. در این راه دکتر علی صدرا، کارشناس مهارت‌های زندگی که بینندگان برنامه‌های تلویزیونی او را با عنوان «سفیر خانواده» می‌شناسند، به کمک‌مان آمده تا با آموزش تکنیک‌های کارآمد، یادمان بدهد چطور می‌توانیم کوله‌بار استرس، اضطراب، خشم، پرخاشگری، بی‌انگیزگی، افسردگی و نگرانی نسبت به آینده را زمین گذاشته و با سبکبالی قدم به سال1400 بگذاریم.

درس هایی که در مشکلات نهفته است
پیش از آنکه به معضلات روحی و روانی کرونا بپردازیم و دنبال راهکاری برای رفع آنها بگردیم، بد نیست بدانیم اساسا زندگی در عالم ماده همواره با دشواری‌هایی همراه است. دکتر صدرا در این‌باره می‌گوید: «ملاصدرای شیرازی می‌فرماید که زندگی در عالم ماده به‌خودی خود با یکسری تضاد و تزاحم همراه است. به این ترتیب می‌توان گفت که حضور موانع و مشکلات در زندگی ما، امری طبیعی است و اساسا انسان به دنیا آمده تا با گذر از معضلات و مشکلات، به مسیر رشد، تعالی و موفقیت برسد. در قرآن می‌خوانیم «ان مع العسر یسرا»؛ یعنی با هر سختی آسانی است. نکته عمیقی که در این آیه وجود دارد این است که می‌گوید با هر سختی آسانی است، نه اینکه بعد از هر سختی، آسانی است. ضمن اینکه «ال» در واژه عسر به معنی سختی آن را معرفه کرده و تنوین در واژه یسر به معنی آسانی، از آن یک واژه نکره ساخته است؛ یعنی سختی‌ها و آسانی‌ها دقیقا در هم تنیده‌اند. اما ما دشواری‌ها و سختی‌ها را درک می‌کنیم و معمولا آسانی و برکتی که از دل این سختی‌ها و مشکلات نصیب‌مان می‌شود، از چشم‌مان دور می‌ماند. پس نه فقط در گذر از این سال سخت بلکه در همه رویدادهای ناگوار زندگی‌مان باید به‌دنبال درسی باشیم که قرار است از این اتفاق‌ها بگیریم و به‌دنبال آسانی‌ها و برکات این سختی‌ها بگردیم.»

رهایی از استرس با تقویت ایمان به خدا
حالا که یاد گرفتیم در مواجهه با سختی‌ها و مشکلات، بیشتر حواس‌مان را جمع کنیم و به‌دنبال درک آسانی‌ها، برکات و درس‌هایش باشیم، وقت آن رسیده که نگاهی به درون‌مان بیندازیم و ببینیم در سالی که گذشت، در مواجهه با کرونا، معضلات اقتصادی و دیگر مشکلاتی که از سر گذراندیم، چه بر سر روان‌مان آمده است. بدون شک استرس، فراوان‌ترین مسئله‌ای است که همه ما با آن دست به گریبان بودیم؛ موضوعی که دکتر صدرا آن را اینطور تعریف می‌کند: «استرس درواقع پاسخ‌های نامناسب به تغییرات ناگهانی و پیش‌بینی‌نشده است؛ دقیقا همان چیزی که ما در سال‌جاری شاهدش بودیم». بعد با اشاره به تکنیک‌های کنترل و مدیریت این اختلال روانی ادامه می‌دهد: «هرقدر ایمان‌مان به خدا را تقویت کرده و ارتباط‌مان با او را از طریق عوامل معنوی مثل نماز، دعا و نیایش بیشتر کنیم، به همان میزان سطح استرس‌مان کاهش پیدا می‌کند. تمرین مثبت‌اندیشی و روانشناسی مثبت‌گرا هم راهگشا خواهد بود؛ اینکه ذهن‌مان را درگیر رویدادها و اخبار تلخ و ناگوار نکنیم و تا جایی که می‌توانیم خودمان را در معرض این خبرها قرار ندهیم. علاوه بر اینها، پیاده‌روی ازجمله مواردی است که هورمون استرس را به‌شدت کاهش داده و باعث ترشح هورمون‌های آرامش‌بخش مثل دوپامین، اندروفین و سروتنین می‌شود. ضمن اینکه نباید از اثرات تکنیک تنفس 478در کنترل استرس غافل شد. در این تکنیک باید 4ثانیه نفس عمیق بکشیم، هوا را 7ثانیه در ریه‌هایمان حبس کنیم و درنهایت در مدت 8ثانیه آن را از ریه‌هایمان خارج کنیم. گوش‌کردن به نواها و نغمه‌های آرام‌بخش، مدیتیشن‌ها، ارتباط و تماس با بستگان و عزیزانی که به آنها تعلق‌خاطر داریم، نوشیدن دمنوش‌های آرامش‌بخش و استشمام عطر گل‌های گرم مثل نرگس، یاس، مریم و... و حتی گاهی خوردن قدری گلاب و پاشیدن آن در فضایی که قرار است در آن استراحت و خواب داشته باشیم، به کاهش استرس کمک بسیاری خواهد کرد».

خداحافظی با رنجش
یکی دیگر از پیامدهای منفی سال سخت جاری، «رنجش» است. کارشناس مهارت‌های زندگی در این‌باره می‌گوید: «همه حوادث ناگواری که در طول عمرمان تجربه می‌کنیم، برایمان یک مثلث شوم به یادگار می‌گذارند که به آن مثلث خودمشغولی گفته می‌شود؛ مثلثی که سه ضلع آن، رنجش، خشم و ترس است. رنجش، ناشی از درگیری انسان با رویدادهای ناگوار گذشته است. ترس، درگیری انسان با رویدادهای مجهول و ناشناخته آینده و خشم، درگیری انسان با وضعیت نامطلوب موجود است. حال این سؤال پیش می‌آید که ما چطور می‌توانیم بر این مثلث غلبه کنیم؟ به‌طور قطع با کنار‌گذاشتن گذشته، فکر‌نکردن به آینده و لذت‌بردن از زمان حال.»  دکتر صدرا تنها راه کنار‌گذاشتن رنجش را به زمین گذاشتن کوله‌بار گذشته می‌داند و می‌گوید: «ما از گذشته در کوله‌بارمان مقدار زیادی اتفاقات تلخ و رویدادهای ناگوار داریم که سال‌های سال است آنها را روی دوش‌مان حمل می‌کنیم. درحالی‌که برای رهایی از آنها، فقط کافی است کوله‌بارمان را زمین بگذاریم! باید حوادث ناگوار گذشته را به گذشته بسپاریم، تمارین مربوط به شفای زخم‌های درون را آغاز کنیم و با دید مثبت، قدم به مسیر آینده بگذاریم. نه اینکه از حالا انتظار یک آینده ناگوار و سخت دیگر را داشته باشیم.»!

امید به آینده؛ دشمن ترس
درنهایت ضلع دیگر مثلث خودمشغولی، ترس و نگرانی نسبت به آینده است؛ موضوعی که می‌توان آن را با تمرین امید به زندگی پشت سر گذاشت. اینطور که دکتر صدرا می‌گوید امید به زندگی یعنی اینکه تلاش کنیم امروزمان بهتر از دیروزمان باشد؛ یعنی تصمیم بگیریم هر روز دست‌کم یک کارمان را نسبت به روز گذشته بهتر انجام بدهیم تا به این ترتیب گذشته‌مان مقابل حال و آینده‌مان زانو بزند!

تکنیک تقویت انگیزه
و درپایان به آخرین عوارض روحی سال سخت 99می‌رسیم؛ بی‌انگیزگی و افسردگی. از دکتر صدرا می‌خواهیم برای رفع این آسیب روحی هم تکنیک‌هایی یادمان بدهد تا با کمک آنها با انگیزه خوب به استقبال سال 1400برویم. این کارشناس مهارت‌های زندگی از 3تمرین برای تقویت انگیزه نام می‌برد و می‌گوید: «یکی از این تکنیک‌ها، تقویت «دانستن، فهمیدن، خواستن، توانستن و گذاشتن» است! یعنی اگر می‌خواهیم کاری را با انگیزه شروع کنیم، اول باید بدانیم چگونه، بفهمیم چرا، بخواهیم، بتوانیم و بگذارند! فعل‌ها که همه مشخص هستند، جز فعل آخر، یعنی بگذارند. این بگذارند یعنی هر آنچه پیرامون ماست بگذارند تصمیم‌مان را عملی کنیم. پس باید هر چیز منفی که دور و برمان را گرفته، حذف کنیم. این کار را می‌توانیم از شماره تماس‌های داخل گوشی یا کانال‌ها و گروه‌هایی که عضوشان هستیم، شروع کنیم. بعد نوبت به تمرین «جا کردن» می‌رسد؛ یعنی حالا که منفی‌ها را از پیرامون‌مان حذف کرده‌ایم، بیاییم خودمان را بین آدم‌های موفق و دارای انرژی مثبت و انگیزه قوی جا کنیم. درنهایت هم به تکنیک گرم‌کردن می‌رسیم. برخلاف اینکه خیلی‌ها می‌گویند وقتی می‌خواهید کاری را شروع کنید، یک راست به سراغ قورباغه درشت رفته و آن را قورت بدهید، تکنیک گرم‌کردن می‌گوید اتفاقا ابتدای کار سراغ قورباغه درشت نروید. از کارهایی شروع کنید که توان انجامش را در خودتان دیده‌اید. دیدن نتایج مثبت این کارها باعث می‌شود بتوانید کارهای متوسط و دشوار را با انگیزه بیشتر دنبال کنید و درنتیجه در انجامشان موفق‌تر باشید».