استقبال مردمی، یارانه‌های ثابت و محموله‌های معیوب

 سعیده مرادی- خبرنگار

بیش از یک سال است که ویروس کرونا مانند دیگر نقاط جهان، جامعه ایرانی را هم درگیر کرده است و باعث شده تا در کنار دیگر مشکلات عدیده اقتصادی و فرهنگی که در حوزه نشر و توزیع و فروش کتاب داریم، این صنعت ضعیف ‌تر و نحیف‌تر از گذشته شود. ویروس کرونا با قدرت نمایی، چراغ‌های زیادی را در کسب‌وکارها خاموش کرده و کرکره‌های فراوانی را پایین کشیده است، اما در چنین اوضاعی نمایشگاه سالانه کتاب تهران که یکی از هیجان انگیز‌ترین اتفاق‌های سالانه برای اهالی و علاقه‌مندان حوزه نشر و کتاب است به رسم و سنت هرساله هرچند این بار به شکل مجازی برگزار شد و به‌عنوان نخستین تجربه، بسیاری به این نمایشگاه نمره قبولی دادند، اما ایراد و انتقاد‌های قابل توجهی هم به آن وارد شد که ازجمله مهم‌‌ترین آنها می‌توان به موضوع اختصاص یارانه کتاب اشاره کرد که به اعتقاد برخی مخاطبان و اهالی فن تناسب و سنخیتی با تورم افسارگسیخته و گرانی‌های کمرشکن چندسال اخیر نداشت.

با یارانه 250تومانی حداکثر 4کتاب می‌توان خرید

محمد عزیزی، مدیر نشر روزگار نگاه مثبتی به نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران دارد، اما معتقد است که در بخش‌هایی مانند اطلاع‌رسانی، ضعف‌هایی وجود داشت: «امسال نمایشگاه مجازی کتاب، به‌عنوان نخستین تجربه بسیار خوب بود و بهتر از آنچه انتظارش را داشتیم برگزار شد و استقبال مناسبی هم از آن صورت گرفت. برگزاری این نمایشگاه اهالی نشر را امیدوار کرد و می‌تواند یک رویداد خوب و تأثیرگذار در حوزه نشر و چاپ باشد. امیدوارم که این نمایشگاه حداقل سالی یک یا دوبار برگزار شود. البته این نمایشگاه با تمام خوبی‌ها، نقاط ضعفی هم داشت؛ برای مثال تا 3روز اول سرعت سایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران بسیار کند بود و این، کار را مشکل می‌کرد. همچنین اطلاع‌رسانی بسیار ضعیف بود. به‌نظرم باید اطلاع‌رسانی دقیق‌تری از رسانه‌های مختلف به‌ویژه از طریق صداوسیما انجام می‌شد که نشد.» محمد عزیزی ثابت ماندن مبلغ یارانه کتاب را طی 3سال اخیر برای اهالی قلم غیرقابل‌قبول می‌داند و از تأثیر آن بر رونق نمایشگاه می‌گوید: «در نمایشگاه کتاب امسال خیلی‌ها مثل من نتوانستند از یارانه استفاده کنند. هر وقت وارد سایت شدیم تا از این یارانه بهره‌مند شویم، مشکل داشت و پیغام خطا می‌داد. درخصوص مبلغ یارانه خرید کتاب هم باید تورم را درنظر می‌گرفتند، اما به این مسئله توجه نشده بود؛ به‌عنوان مثال برای نویسندگان 250هزارتومان یارانه درنظر گرفته بودند که با این مبلغ و با توجه به تورم و گرانی‌های ناشی از آن حداکثر با چنین مبلغی شاید بتوانیم 4کتاب خریداری کنیم. میزان یارانه نمایشگاه کتاب امسال به اندازه یارانه‌ای بود که در نمایشگاه 3سال پیش پرداخت شد و افزایشی نداشت. با توجه به اینکه اختصاص بن و یارانه مناسب می‌تواند باعث رونق بیشتر نمایشگاه شود، لازم است در یارانه‌ای که برای خرید کتاب اختصاص داده می‌شود بازنگری شده و متناسب با تورم افزایش پیدا کند.»

نظرخواهی از بزرگان حوزه نشر و اتحادیه

یکی دیگر از انتقاد‌هایی که به برگزار‌کنندگان و متولیان نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران وارد است استفاده نکردن از تجربیات و نظریات و راهنمایی‌های اعضا و پیشکسوتان اتحادیه نشر و کتاب است. سعید دمیرچی، مدیر نشر هرمس امیدوار است برای دوره بعدی حتما به این موضوع توجه شود و معتقد است که توجه به این موضوع می‌تواند به برگزاری بهتر و پر رونق‌تر نمایشگاه کمک کند: «به‌نظرم وزارت ارشاد باید قبل از برگزاری چنین رویداد بزرگی، در این خصوص با اتحادیه و بزرگان نشر جلسه‌ای برگزار می‌کرد و نقطه نظرات و پیشنهادهای آنها را هم جویا می‌شد و می‌شنید. به هر شکل نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران برگزار شد و امیدواریم در دوره‌های بعدی برای برگزاری هرچه بهتر نمایشگاه در برنامه‌ها و سیاست‌های خودشان بازنگری داشته باشند و این بار با بزرگان نشر و اتحادیه همفکری کرده و نظرخواهی و مشورت داشته باشند.» دمیرچی با اشاره به چند برابر شدن قیمت تمام‌شده کتاب طی سال‌های اخیر، یارانه اختصاص داده شده به این حوزه را  ناکافی و نامناسب می‌داند و از لزوم بازنگری در آن می‌گوید:«طی4، 5سال اخیر باتوجه به افزایش قیمت کاغذ و سایر ملزومات چاپ، قیمت کتاب هم افزایش پیدا کرده است. بخشی از افزایش هزینه‌ها به بالا رفتن قیمت زینک، کاغذ و چاپ و صحافی و... برمی‌گردد و بخش دیگر هم افزایش دستمزد ویراستاری و نیروی انسانی را شامل می‌شود و هر سال 25درصد افزایش حقوق پرسنل را داریم. با افزایش قیمت تمام‌شده کتاب، میانگین فروش هر جلد کتاب به حدود 70یا 80هزار تومان رسیده است. با این افزایش قیمت ضروری است در اختصاص یارانه کتاب هم تجدیدنظر و بازنگری شود. به‌نظرم خوب است که تمام اطلاعات نمایشگاه مستندسازی شود و حاصل آن در اختیار مدیران قرار بگیرد تا از آن استفاده کنند.»

شفاف‌سازی ارشاد درخصوص یارانه کتاب

محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث به‌رغم اینکه در مجموع نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران را مثبت ارزیابی می‌کند، به برخی از مشکلات هم اشاره دارد که ازجمله آنها کتاب‌هایی است که به‌دلیل ضعف‌هایی که در بخش پست و ارسال محموله‌ها وجود داشت پاره یا معیوب به‌دست خریدار رسیدند یا گم شدند و خریداران کتاب را چشم انتظار گذاشت: «با توجه به اینکه نمایشگاه مجازی کتاب تهران نخستین تجربه ما در این زمینه بود، در مجموع می‌توان آن را تجربه مثبتی ارزیابی کرد. البته کاستی‌هایی هم داشت و از عمده‌ترین کاستی‌های آن می‌توان به موضوع پست و ارسال کتاب‌های خریداری شده اشاره کرد. به‌نظر می‌رسد پست آمادگی لازم را نداشت که بتواند این حجم از محموله‌های کتاب را برای خریداران ارسال کند و به‌موقع به دستشان برساند. در این میان خیلی از محموله‌ها گم شد و بسیاری از کتاب‌ها پاره و معیوب به‌دست خریداران رسید و این موضوع اعتراض برخی خریداران را به‌دنبال داشت.» جعفریه با بیان اینکه احتمالا نمایشگاه کتاب تهران در سال 1400هم مجازی برگزار خواهد شد، گفت: «امیدوارم در دومین تجربه شاهد تکرار اشتباهات و مشکلات قبلی نباشیم.» وی افزود: «در جریان جزئیات مبلغ یارانه نیستم، اما وزارت ارشاد امسال درخصوص تخصیص یارانه نمایشگاه کتاب شفاف‌سازی‌ کرد و طبیعتا این شفاف‌سازی‌ جلو بسیاری از سوءاستفاده‌گری‌‌ها را می‌گیرد. همچنین باتوجه به اینکه ویروس کرونا به‌احتمال زیاد همچنان بین ما خواهد بود، نمایشگاه1400هم احتمالا مجازی برگزار می‌شود. از این‌رو برای بهتر برگزار شدن باید از تجربه نمایشگاه امسال استفاده شود. در نتیجه لازم است نقاط ضعف و قوت آن به شکل دقیق ارزیابی شود تا نمایشگاه آینده بدون کم و کاستی برگزار شود.»