دریا در پیاله

سعید مروتی- روزنامه‌نگار

  در میانه‌های دهه 60، صدفیلم زنده‌یاد بهرام ری‌پور را خواندیم؛ کتابی پر‌عکس با متن‌های کوتاه و موجز که در آن سال‌ها، غنیمتی دلپذیر بود. نام تعدادی از شاهکارهای تاریخ سینما را نخستین بار در این کتاب دیدیم. دهه60 که تمام شد در بهار ۱۳۷۰، به مناسبت شصتمین سالگرد آغاز سینمای داستانی ایران، صد فیلم تاریخ سینمای ایران به انتخاب احمد امینی درآمد. با عکس‌های صحنه و پشت صحنه اغلب دیده‌نشده و فیش‌های کاربردی و تکه‌نقدها و نقل‌قول‌هایی خواندنی. «صد فیلم» احمد امینی کتاب بالینی من در سال‌های دبیرستان بود؛ جذاب‌تر و خواندنی‌تر از تاریخ سینمای ایران مسعود مهرابی. هرچند جای فیلم‌هایی را در کتاب خالی می‌دیدیم و در عوض فیلم‌هایی هم بود که به‌نظرمان می‌توانست نباشد.
  و حالا در آستانه پایان قرن ماییم و این صد فیلم. صد انتخاب از تاریخ سینمای ایران با این معیار‌ها؛ آغازگر، جریان‌ساز، محبوب، برنده جوایز، تصویرگر دوران و مانده در یاد منتقدان و اهل فن. البته هیچ فهرستی نیست که بتواند همه سلایق را راضی کند. همیشه فیلم‌هایی بنا به معذوریت و محدودیت بیرون می‌مانند. دست‌کم ۵۰ فیلم از فهرست بیرون ماندند که شاید حقشان بود اینجا باشند و یادی از آنها شود. از۳  فیلم این فهرست نسخه‌ای به جا نمانده («توفان زندگی»، «شرمسار» و «ولگرد») ولی به‌واسطه اهمیتشان و آغازگر بودنشان ذکر خیری از آنها شده. از سال ۴۸ تا ۵۷ انتخاب‌ها به فیلم‌های جریان موج نو محدود شده و اثری از محصولات سینمای عامه‌پسند نیست. هرچه به سال‌های اخیر نزدیک‌تر شده‌ایم فیلم‌های کمتری به فهرست راه یافته‌اند. اینها الزاما بهترین فیلم‌های سینمای ایران نیستند ولی آثار مهمی‌اند. توضیح دلایل اهمیتشان نیازمند فضایی در حد کل صفحات روزنامه بود که شدنی نبود. پس در این مجال محدود فقط می‌شد اشاره‌ای کرد و گذشت. دریا در پیاله حکایت ماست و این پرونده.