سیگنال رونق کسب‌وکار در آستانه سال نو

طرح شاخص مدیران خرید (PMI) که در ایران با عنوان شامخ منتشر می‌شود، در بهمن‌ماه 1399به 53.73واحد رسیده که بالاترین رقم در طول تاریخ 17ماهه انتشار این شاخص است و از انتظارات مثبت فعالان اقتصادی برای کسب‌وکار در اسفندماه حکایت دارد.
به گزارش همشهری، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارش دوره هفدهم شامخ کل اقتصاد و دوره بیست و نهم شامخ بخش صنعت، اطلاعاتی از بهبود قابل‌توجه فعالیت‌های اقتصادی نسبت به دوره‌های میان‌مدت و بلندمدت گذشته خبر داده است که بخشی از آن ناشی از افزایش تکاپو در بازارها به مناسبت سال جدید است و بخشی نیز می‌تواند برخاسته از نگاه و پیش‌بینی فعالان اقتصادی به آتیه متغیرهای اقتصادی در ماه‌های آینده باشد.

آشتی اقتصاد با رونق
شاخص مدیران خرید (PMI) براساس نظرسنجی از بنگاه‌های اقتصادی استخراج می‌شود. این شاخص را در ایران، اتاق ایران، با عنوان شامخ محاسبه و منتشر می‌کند. براساس اطلاعات حاصل از نظرسنجی شامخ از فعالان اقتصادی در بهمن امسال، شامخ کل اقتصاد در این‌ماه با رشد 10درصدی نسبت به‌ماه قبل به 53.73واحد رسیده که بالاترین رقم در 17‌ماه گذشته (از ابتدای انتشار شامخ کل اقتصاد تاکنون) بوده است. واکاوی دلایل بهبود چشمگیر شامخ کل اقتصاد در بهمن‌ماه نشان می‌دهد رشد 13.4درصدی شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در این‌ماه یکی از اتفاقات مثبت نسبت به دی‌ماه بوده است و همزمان جهش 21.4درصدی میزان سفارشات جدید مشتریان نیز به بهبود اوضاع این شاخص کمک کرده است. همچنین در شامخ بهمن‌ماه، شاخص میزان فروش کالا و خدمات در کل اقتصاد ایران به رشد 12.2درصدی مواجه شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بهبود شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در بهمن‌ماه امسال، در 17‌ماه اخیر بی‌سابقه بوده و این شاخص در همه بخش‌های کشاورزی، خدمات، صنعت و ساختمان، بهبود قابل‌توجهی نسبت به‌ماه قبل پیدا کرده اما بیشترین افزایش به بخش ساختمان تعلق داشته است. همچنین شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در بهمن‌ماه به بالاترین مقدار در طول اجرای طرح رسیده که اکثر فعالان اقتصادی دلیل عمده آن را افزایش تقاضا در ماه‌های پایانی سال عنوان کرده‌اند. به‌ویژه در بخش صنعت که این شاخص بیشترین مقدار را داشته و افزایش تقاضای داخلی و خارجی بر آن مؤثر بوده است.
ازجمله نکات منفی موجود در گزارش شامخ بهمن‌ماه این است که شاخص موجودی مواداولیه یا لوازم خریداری‌شده برای تولید در این ‌ماه همچنان کاهشی بوده و همزمان شاخص قیمت خرید مواداولیه یا لوازم خریداری‌شده با شیب بیشتری نسبت به دو سه‌ماه گذشته افزایش پیدا کرده است.
نکته دیگر اینکه هرچند در بهمن‌ماه 1399، شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات با 12.2درصد افزایش رکود 9ماهه خود را شکسته؛ اما شاخص میزان صادرات کالاها یا خدمات در این‌ماه باوجود بهبود 9.4درصدی به‌دلیل بهبود صادرات بخش صنعت، همچنان زیر 50واحد قرار داشته و کاهشی بوده است؛ به‌عبارت‌دیگر بهبود صادرات کالا و خدمات در بهمن‌ماه هنوز نتوانسته به‌اندازه‌ای باشد که روند نزولی صادرات را خاتمه دهد و نشانه‌ای از افزایش درآمد صادراتی بنگاه‌ها قلمداد شود. به‌طورکلی از گزارش شامخ کل اقتصاد در بهمن 99چنین برمی‌آید که با نزدیک شدن به پایان سال، همانطور که شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت‌ها در‌ماه آینده نشان می‌داد، اکثر فعالیت‌ها با رونق روبه‌رو بوده و میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در همه رشته فعالیت‌ها افزایش داشته است؛ اما بیشترین افزایش در مقدار سفارشات و تقاضا به بخش صنعت دارد. نکته دیگر اینکه انتظارات فعالان اقتصادی برای تولید در اسفندماه نیز مثبت بوده و تقریبا تحقق رونق آخرین‌ماه امسال را نیز تضمین می‌کند.

صنعت روی سکوی پرش
بخش زیادی از رشد 10درصدی شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد ایران در بهمن امسال مدیون جهش شاخص‌ها در بخش صنعت بوده است. طبق آمار شاخص بخش صنعت در بهمن امسال 17.2درصد نسبت به دی‌ماه رشد کرده و ضمن ثبت رکورد بهترین وضعیت در 9‌ماه گذشته، به بهبود شامخ کل اقتصاد نیز کمک کرده است. به گزارش همشهری، در بهمن امسال یکی از اتفاقات نادر در بخش صنعت ایران، رشد 10درصدی شاخص موجودی مواداولیه بوده که باعث شده برای نخستین بار در 29‌ماه گذشته، این شاخص به عدد بالای 50واحد برسد و روند نزولی آن متوقف شود. البته وضعیت این شاخص همچنان در بسیاری از صنایع مساعد نیست و فقط برخی از صنایع وضعیت خوبی در تأمین مواداولیه موردنیاز خود پیدا کرده‌اند؛ اما نشانه مثبتی از بهبود شرایط است که تداوم آن می‌تواند کارگشا باشد. همزمان شاخص میزان صادرات کالا نیز در بهمن امسال رکورد 29ماهه خود را شکسته و به بالای 50واحد رسیده است که با توجه به بالا ماندن نرخ ارز، از بهبود وضعیت تولیدکنندگان به‌ویژه صنایعی که مواداولیه خود را از داخل تأمین می‌کنند حکایت دارد.

جهش تولید صنعتی
آمارها از رشد 22.5درصدی شاخص مقدار تولید محصولات بخش صنعت در بهمن‌ماه حکایت دارد که بخشی از آن ناشی از افزایش تقاضا و بخشی نیز مربوط به تلاش صنایع برای تأمین سفارشات و انجام تعهدات قبلی است به‌خصوص که در این‌ماه سرعت انجام و تحویل سفارشات نیز 9درصد افزایش داشته که این مسئله را تأیید می‌کند. نکته دیگر اینکه در بهمن‌ماه، شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان با رشد خیره‌کننده 34درصدی مواجه شده و به 60.03واحد رسیده است که نشان می‌دهد تداوم شرایط کرونا در کشور، تأثیر چندانی بر روند تقاضا در بخش صنعت نداشته است. البته با توجه به اینکه شاخص صادرات صنعت نیز در بهمن 11.8درصد رشد کرده و با شکست رکورد 29ماهه به 50.48واحد رسیده است، بخشی از افزایش سفارشات جدید نیز ناشی از بهبود صادرات بوده نه افزایش تقاضای بازار داخلی در آستانه سال نو.

   تهدیدهای ضد‌‌رونق
گرچه گزارش شامخ بهمن‌ماه نسبت به 17‌ماه گذشته کل اقتصاد و 9‌ماه اخیر بخش صنعت شرایط مساعدی را روایت می‌کند؛ اما در همین گزارش، میزان رشد انتظاری قیمت محصولات تولیدشده در‌ماه بهمن 9.8درصد برآورد شده که گرچه شیب آن نسبت به‌ماه قبل کمتر است؛ اما نشانه واضحی از تداوم کاهش قدرت خرید در بازارهای داخلی محسوب می‌شود که دیر یا زود فروش کسب‌وکارها را کساد خواهد کرد. فعالان اقتصادی نیز در نظرسنجی‌های شامخ بر این نکته تأکید کرده‌اند که در ماه‌های پیش‌رو، در سایه افزایش هزینه‌های تولید، بازهم این شاخص بالاتر می‌رود و رونق بازار را با چالش مواجه می‌کند. به‌طورکلی براساس نظر فعالان اقتصادی در بهمن‌ماه، اکثر صنایع با افزایش سفارشات داخلی و خارجی در وضعیت رونق قرار گرفته‌اند و شاخص صادرات بعد از مدت‌ها با اندکی رونق روبه‌رو شده که آمارهای گمرک در بهمن‌ماه نیز مؤید آن است؛ اما بنا به‌گفته بسیاری از تولیدکنندگان، مشکلات مربوط به سامانه بهین‌یاب و ناکارآمدی تخصیص سهمیه مواداولیه در این سامانه از یک‌سو و فساد شبکه توزیع کالاهای پتروشیمی از سوی دیگر، بسیاری از صنایع وابسته به این مواد ازجمله صنایع نساجی، لاستیک، پلاستیک، غذایی و... را با مشکل تأمین مواداولیه مواجه کرده و بعضا منجر به تعطیلی خطوط تولید آنها نیز شده است. در این شرایط به‌واسطه اینکه هیچ راهکاری مؤثری برای رفع کاستی‌های موجود اندیشیده نمی‌شود، دل‌ خوش کردن به رونق ادامه‌دار صنایع و کسب‌وکارها نیز با اما و اگر مواجه است.