عروسک‌ها کرونا نمی‌گیرند
آغاز جشنواره نمایش عروسکی تهران - مبارک
فهیمه پناه آذر_روزنامه نگار
در آخرین هفته‌های سال، جشنواره نمایش عروسکی تهران - مبارک کار خود را از امروز (یکشنبه) با اجرای ۵۷ اثر نمایشی در بخش‌های مختلف آغاز می‌کند؛ جشنواره‌ای که قرار است تمام اجراهایش از فضای مجازی باشد؛ جشنواره‌ای که هر دوره‌اش امید و مأمنی برای نمایشگران عروسکی است؛ هنرمندانی که کمترین امکانات را در تولید و عرضه تئاتر عروسکی دارند. افسانه زمانی، نویسنده و کارگردان تئاتر، در گفت‌وگویی با همشهری از عروسک‌ها می‌گوید و اینکه در طول تاریخ کارکردهای مهمی داشته و دارند. وی ادامه می‌دهد:«در گذشته‌های دور عروسک‌ها برای انسان‌ها کارکردی آیینی داشتند. عروسک نقش واسطه اتصال انسان به نیروهای فوق بشری و بالاتر را ایفا می‌کرد و عروسک‌ها به‌گونه‌ای مقدس محسوب می‌شدند.»
عروسک ابزاری نمایشی است برای تسهیل ایده و اجرا
کارگردان «حکایت مرد کوهستان» با بیان اینکه کارکرد عروسک‌ها در دوران معاصر و مدرن تغییر کرده، در توضیح بیشتر می‌گوید:«نقشی که عروسک در زندگی بشر در زمانه گذشته داشت را نمی‌توانیم امروزه برای عروسک‌ها متصور باشیم؛ اما کارکردهای نمایشی عروسک، جایگاه تازه‌ای به آن بخشیده است. موضوع کارکرد عروسک برای کودکان کاملاً متفاوت بوده و عروسک را اگر به مفهوم بازیچه درنظر بگیریم، بیشتر ابزاری رشد‌دهنده و واسطه‌ای برای یادگیری کودک و اتصال به زندگی واقعی محسوب می‌شود. نمایش عروسکی نیز برای کودکان بستر بسیار جذابی از فانتزی و تخیل کودکانه است که در جهت آموزش و پرورش استعدادهای کودکان نقش مهمی دارد، در واقع نمایش عروسکی گونه‌ای کنشگری برای کودکان است و البته این را هم اضافه کنم نمایش عروسکی صرفا گونه‌ای نمایشی برای کودکان نیست، عروسک ابزاری نمایشی است برای تسهیل تخیل، ایده و اجرا.»
عروسک‌ها مشکلات صحنه را حل می‌کنند
کارگردان «ترنج» نمایش عروسکی را یکی از بهترین گونه‌های نمایشی در بحران کرونا دانست و عنوان می‌کند:«در شرایط ناشی از اپیدمی کرونا، عروسک‌ها ابزار مناسبی برای اجرا خواهند بود چرا که بازی‌دهندگان با فاصله مناسب از هم قرار گرفته، می‌توانند اجرا را به عروسک‌ها بسپارند و شاید اندکی از مشکلات اجراهای صحنه‌ای به‌واسطه عروسک‌ها حل شود. پوشش خاص نمایشگران عروسکی مثل روبند، دستکش و... شاید خطر سرایت را کمتر کند.
در دورانی هستیم پر از ناامیدی و شرایط دشوار برای اهالی تئاتر، عروسک‌ها می‌توانند سهمی در اجراهای صحنه‌ای و ایجاد فرصت‌های نمایشی داشته باشند. به‌نظرم دوران کرونا اگر کار را برای بازیگران و اجراهای صحنه‌ای سخت کرده باشد، تأثیر چندانی بر عروسک‌ها ندارد و این می‌تواند فرصتی برای نمایشگران عروسکی و ایده‌های خلاق نمایشی باشد.»
ایجاد یک فضای فانتزی
زمانی، عروسک را همیشه و در هر موقعیتی واسطه بسیار جذابی برای فعالیت‌های آموزشی دانست و تصریح می‌کند: «در واقع می‌شود از این ویژگی عروسک‌ها بهره برد برای اطلاع‌رسانی بیشتر برای آموزش دادن به بزرگسالان و کودکان. در این زمانه خاص، پیام‌های درمانی و بهداشتی می‌تواند با ایجاد یک فضای فانتزی و جذابیت‌هایی که با طراحی عروسک شکل می‌گیرد تأثیرگذار باشد. همچنین به‌کارگیری زبان طنز در اجرای عروسکی توسط نویسنده و کارگردان در مخاطب اثرگذار است. با توجه به مشکلات متعددی که با آن روبه‌رو هستیم از دریافت اخبار ناگوار تا ساعت‌های طولانی در خانه ماندن و فشارهای عصبی، عروسک‌ها می‌توانند از این رنج و مشکلات تا حدودی کم کنند و ساعت‌های شاد و سرگرم‌کننده‌ای را برای خانواده و بچه‌ها به‌وجود بیاورند.»
آگاهی‌بخشی مردم برای تماشا در فضای مجازی
این نمایشنامه‌نویس با این توضیح که هر جشنواره‌ای که بتواند به مردم کمک کند و از شدت فشار و استرس آنها بکاهد اتفاق خوبی است، ادامه می‌دهد:«اما باید واقعیت‌های این روزهای زندگی را نیز در نظر بگیریم و بررسی شود چند درصد مردم به اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی دسترسی و در مورد استفاده از فضای مجازی مهارت دارند یا حتی قادر به استفاده از آن هستند. در مورد برگزاری جشنواره‌ها به‌صورت آنلاین آیا زیرساخت‌های مناسب وجود دارد؟ و بر این اساس آیا مخاطب عام پیگیر اجراها خواهد بود؟ زمانی بود که بخش بزرگی از جشنواره تئاتر عروسکی در فضای باز برگزار می‌شد و عموم مردم از آن بهره‌مند می‌شدند اما متأسفانه الان شرایط به‌گونه‌ای است که امکان اجراهای زنده وجود ندارد. امیدوارم که اطلاع‌رسانی‌ها به‌گونه‌ای باشد که عموم مردم بتوانند از این رویداد استفاده کنند اما درهرحال برپایی این رویداد به شکل آنلاین بیشتر باید انتظار داشته باشیم مخاطب جشنواره گروهی از علاقه‌مندان نمایش عروسکی و خانواده نمایشگران عروسکی باشند. در اینکه دامنه مخاطب ما در این زمان محدودتر شده شکی نیست اما همین تلاش برای به اشتراک‌گذاری تجربه‌ها و اجراهای عروسکی توسط نمایشگران و برپایی جشنواره اتفاق خوب و مهمی است.»
فیلم – تئاتر بستری مناسب برای این روزها
کارگردان «سه بچه خوک» این دوران را تجربه تازه‌ای برای اجراهای آنلاین دانست و یادآور می‌شود:«هر چند از نظر من مفهوم تئاتر با اجرای زنده و حضور مخاطب تعریف می‌شود؛ اما اجراهای آنلاین مثل تعریف تله‌تئاتر و فیلم- تئاتر می‌تواند بستر تازه‌ای برای اجراهای نمایش باشد. هنرمندانی که در حوزه نمایش فعالیت دارند مفهوم ارتباط را بیشتر از هر شخص دیگری درک می‌کنند و به آن نیازمند هستند. پس لازم است از این بستر تازه استفاده و خودمان را با آن منطبق کنیم.»
مکث
جدول اجرا نداریم
هر روز می‌توانید تمام اجراهای عروسکی را ببینید/ مهدی حاجیان، دبیر اجرایی این دوره از جشنواره درباره چگونگی اجراها و تماشای آنها می‌گوید: «به‌منظور دسترسی سهل‌تر مخاطبان به نمایش‌های این دوره از جشنواره، تمام آثار شرکت‌کننده در بازه زمانی جشنواره (10تا 17اسفندماه) در ۴ سامانه میزبان آثار قابل دسترسی هستند. به این معنا که تمام آثار در طول برگزاری جشنواره پخش می‌شوند و به همین دلیل جدول نمایش آثار نداریم.»
تماشای رایگان اجراها/ مخاطبان فقط برای دیدن نمایش‌های صحنه‌ای جشنواره باید بلیت تهیه کنند یا از کدهای مخصوص استفاده کنند ولی تماشای نمایش‌های بخش‌های فضای باز، محیطی، سنتی، ایده‌های نو و فضای مجازی رایگان است.آثار این دوره از جشنواره نمایش عروسکی از طریق سامانه‌های «تلویزیون تئاتر ایران»، «تیوال»، «نمایش‌نت» و «هاشور» در دسترس مخاطبان خواهند بود. نمایش آثار از ساعت 18روز یکشنبه 10اسفندماه آغاز و این نمایش‌ها تا ساعت 18روز یکشنبه 17اسفند ماه، یعنی تا پیش از آغاز اختتامیه، قابلیت استفاده و دسترسی را دارند.
