راهنما
افراد داغدیده چگونه می‌توانند با غم از‌دست‌دادن کنار بیایند؟
به‌خودتان فرصت دهید
وحید مهدوی‌معجز؛ روانشناس: یادآوری خاطرات و مرور آن ضعف نیست بلکه کاملا طبیعی است اما به شرطی که این مرور خاطرات، مستمر نباشد
خدیجه نوروزی_روزنامه نگار
از دست دادن عزیزان یا دوستان نزدیک، جزو یکی از سخت‌ترین و تلخ‌ترین مراحل و لحظات زندگی هر آدمی است که بازماندگان را با موجی از احساسات دشوار، پیچیده و حتی متناقض مواجه می‌کند. واکنش‌ها به عزا و از‌دست‌دادن عزیزان به سلامت روانی افراد، شیوه برخورد اطرافیان و خودشان در مواجهه با این غم و میزان صمیمیت فرد متوفی و مصیبت‌دیده بستگی دارد. لذت‌بردن دوباره از زندگی، به‌معنای دلتنگ نبودن یا کم‌لطفی و یا بی‌وفایی به فرد ازدسترفته نیست، بلکه عبور تدریجی از چنین وضعیتی و برگشت به زندگی، نشانه طی شدن طبیعی فرایند سوگواری است. در این روزها که شیوع کرونا موجب افزایش مرگ‌ومیر در جامعه شده و افراد زیادی سوگوار شده‌اند نیاز است افراد خودشان به بهبود حال روحی و روانی خود کمک کنند تا کمی زودتر از حد معمول به روال طبیعی زندگی بازگردند. وحید مهدوی‌معجز، روانشناس در گفت‌وگو با همشهری در این مورد به برخی از نکات اشاره می‌کند.
واکنش‌های هیجانی
هرچند هیچ مسیر مشترک واحدی برای طی کردن فرایند سوگواری در افراد مختلف وجود ندارد اما شباهت‌های اساسی میان نحوه واکنش افراد به فقدان عزیزان وجود دارد. سوگواری معمولا در مرحله اول با انکار شروع می‌شود. فرد سوگ‌دیده مرگ عزیزش را باور ندارد و اساسا نمی‌خواهد بپذیرد. بعد از مدتی و در مرحله بعدی، خشم به سراغ فرد سوگوار می‌آید و اینکه فرد با خودش می‌گوید چرا این اتفاق برای من افتاد؟ اینجاست که به دنبال مقصر می‌گردد و در برخی موارد خودش، دیگران و یا حتی کائنات و تقدیر را مقصر می‌داند. مرحله بعد با چانه‌زنی‌های درونی فرد با خودش و اطرافیانش همراه است و مدام فکر می‌کند اگر این اتفاق نمی‌افتاد یا اگر فلان کار را نمی‌کرد شاید مرگ اتفاق نمی‌افتاد. در مرحله بعدی فرد داغدار وارد فاز افسردگی می‌شود و با خودش احساس یأس، ناامیدی و ناتوانی می‌کند و اینقدر خودش را غرق در غم و ماتم می‌بیند که اراده هر کاری را از دست می‌دهد و در مرحله آخر با پذیرش اتفاق و سوگ، خودش را در شرایط فعلی پیدا می‌کند. هرچند این واکنش‌های هیجانی در میان بسیاری از افراد عزادار ممکن است مشترک باشد اما هیچ ساختار یا جدول زمانی مشخصی برای فرایند سوگواری وجود ندارد و این مراحل عمومی در افراد به فراخور شرایط و عوامل متعدد اثر‌گذار محیطی، خانوادگی، شرایط جغرافیایی و اقلیمی می‌تواند کوتاه یا طولانی باشد.
سوگ و سوگواری را بپذیرید
به‌عنوان یک داغدیده سعی کنید طی مراحل عزاداری، سوگ عزیز ازدسترفته را بپذیرید و مرگ را همچون تولد و زندگی به‌عنوان قسمتی از فرایند اجتناب‌ناپذیر حیات بپذیرید. تجربه سوگ را بپذیرید و برای طی مراحل سوگواری آماده باشید، مراحل سوگ را تکالیفی بدانید که مسئولیت انجام آن با شماست، برای انجام تکالیف پنج‌گانه سوگ وقت کافی صرف کنید.
احساس تنهایی
خلأ ناشی از از‌دست‌دادن عزیز باعث می‌شود تا فرد احساس تنهایی را تجربه کند. دریافت حمایت اجتماعی و حضور فرد در همنشینی‌ها در کاهش این احساس بسیار مؤثر است. این احساس در بین افرادی که همسر یا بستگان درجه یک خود را از دست داده‌اند، شدیدتر است.
مراقب افکار وسواسی خود باشید
گاهی اوقات فرد داغدیده طی مراحل سوگواری به خاطر تسکین قلب بی‌قرار خود یکسری کارهای خاص انجام می‌دهد که ممکن است خود را در یک زنجیره وسواسی ناشی از رفع التهاب سوگواری قراردهد. بنابراین اگر در این شرایط هستیم باید مراقب رفتار و عملکرد خودمان باشیم.
کرونا و سوگ‌های حل نشده
در شرایط کنونی که کرونا سایه تاریکی بر زندگی خیلی از خانواده‌ها انداخته، متأسفانه رنگ عزاداری‌ها و سوگواری‌ها نیز تغییر کرده‌است. سوگواری‌ها که قبلا تا ۴۰ روز با حضور اقوام ادامه داشت و اثر همدلی آنها باعث کاهش هیجانات منفی سوگ می‌شد در شرایط کنونی تغییر کرده و فرد داغدار باید خودش به تنهایی و در خلوت خود مراحل سوگواری را طی کند و با توسل به دنیای مجازی و به اشتراک‌گذاری آنلاین این مراحل، بار غم ناشی از سوگ را کاهش دهد.
از خود انتظار تغییر فوری نداشته باشیم
فرد داغدیده نباید از خود انتظار تغییر فوری به لحاظ بهبود روح و روان داشته‌باشد. باید به‌خود فرصت دهد و سعی کند کم‌کم با این داغ کنار بیاید. شکی نیست که مرگ عزیزان، احساسات متفاوتی را درون فرد بیدار می‌کند که شاید تا آن زمان اصلا با آن مواجهه‌ای نداشته است. سازگاری با فقدان عزیزان مستلزم رویارویی صادقانه فرد سوگوار با احساسات نشأت‌گرفته از این فقدان است. شیوه رویارویی فرد با احساسات خودش و همچنین نحوه برخورد و استمداد اطرافیان فرد داغدار بسیار مهم است. بنابراین به‌خودمان اجازه سوگواری دهیم، هیجانات منفی خود را با واکنش‌هایی چون گریه‌کردن، مشکی پوشیدن، عصبانی شدن، فریاد زدن و... بروز دهیم تا کاملا تخلیه شویم. سعی کنیم رویدادهای دردناکی که طی چند روز گذشته تجربه کرده‌ایم را مدام برای افراد مختلف چه به‌صورت حضوری یا آنلاین تعریف کنیم، چرا که
تعریف کردن این وقایع خود می‌تواند از بار هیجانی منفی بکاهد. نیازی هم نیست خود را پایبند به زمان‌بندی خاصی نشان دهیم و سعی کنیم در بازگشت به روند طبیعی، خود را با دیگران مقایسه کنیم.
مرور خاطرات خوب است
تلاش برای فراموش کردن عزیز ازدسترفته کمکی به دستیابی به آرامش نمی‌کند بلکه ذهن را بیشتر درگیر یک جنگ روانی بین یادآوری و فراموشی می‌کند. یادآوری خاطرات و مرور آن ضعف نیست بلکه کاملا طبیعی است اما به شرطی که این مرور خاطرات مستمر نباشد و فرد کلا در گذشته سیر نکند تا از زمان حال و زندگی روزمره خود غافل شود. در زمان سختی و ناراحتی، نوشتن خاطرات نیز می‌تواند تمرکز و کنترل‌تان را افزایش دهد.
شیوه خودت را پی بگیر
باید فرد سوگوار را راحت گذاشت تا به شکل و شیوه خود بتواند از این مسیر عبور کند. انسان‌ها باید به شیوه خود با فقدان‌ها مقابله کنند؛ چرا که تجارب هیجانی انسان‌ها در مواجهه با رویدادی مثل از‌دست‌دادن عزیزان متفاوت است؛ به‌عنوان مثال بعد از مرگ یک عزیز همه گریه نمی‌کنند. بنابراین اگر گریه نمی‌کنید، این به آن معنی نیست که شما برای فردی که فوت‌کرده اهمیتی قائل نیستید؛ این موضوع فقط بیانگر این است که شما به‌صورت دیگری با مسئله برخورد می‌کنید. برای گریه نکردن احساس گناه نکنید و خود را نیز مجبور به انجام کاری که دوست و یا آمادگی‌اش را ندارید، نکنید. خود را مجبور نکنید که طوری رفتار کنید که «انگار همه‌‌چیز درست است» و شما مشکلی با مسئله پیش آمده ندارید. در واقع حتی نیازی نیست خود را به زور قوی، صبور و شکست‌ناپذیر نشان دهید.
کمک گرفتن از مشاور
اگر فرد سوگوار از نظر شرایط روحی و روانی خیلی ناپایدار و آشفته است بهترین کار در این حالت کمک گرفتن از یک مشاور متخصص است که می‌تواند با درک درست از موضوع و شرایط سوگواری راه‌حل منطقی‌تر و بهتر ارائه کند.
