بازار روغن دوباره با کمبود مواجه شده و این‌بار در آستانه عید و افزایش تقاضا این کمبود جدی‌تر هم به‌نظر می‌رسد. کمبود روغن، به‌ویژه روغن جامد بیش از سهماه است که بازار این کالا را متشنج کرده و هربار با افزایش محدود توزیع، بحران به‌طور موقت فروکش کرده، اما باز کمتر از یک‌ماه بعد سربرآورده است. بیشتر خرده‌فروشی‌ها و سوپرمارکت‌ها بیش از چهار‌ماه است که روغن جامد نداشته‌اند و توزیع انواع روغن مایع نیز در آنها محدود شده است. اما حالا مشکل از کمبود فراتر رفته و بازار به مرحله نبود روغن رسیده است. فروشنده‌ها می‌گویند توزیع از سوی کارخانه‌ها انجام نمی‌شود و مدت‌هاست سفارش جدیدی نداشته‌اند. در قفسه‌های روغن اغلب سوپرمارکت جز تعدادی از گران‌قیمت‌ترها مثل روغن ذرت یا کنجد، تقریبا چیزی دیده نمی‌شود و روغن آفتابگردان که پرمصرف‌ترین نوع روغن مصرفی خانوار‌هاست نایاب شده. در بعضی محله‌ها کار به‌جایی رسیده که مردم برای دریافت روغن، سفارش ثبت می‌کنند و بیعانه می‌دهند. دیدن قفسه‌های خالی مغازه‌ها باعث تغییر دوباره رفتار مردم در هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای شده؛ خرید بیش از حد نیاز و پرکردن سبدهای خرید با روغن. بعضی از فروشگاه‌ها به ناچار روغن را جیره‌بندی کرده‌اند و به هر خریدار بیشتر از دوبطری نمی‌فروشند. خریداران اما ترفندهای دیگری دارند؛ هر عضو خانواده یک سبد.
تامین یک‌چهارم نیاز عمده‌فروشی‌ها
در سهماه اخیر بازار روغن هرماه یک بحران داشته و این مشکل محدود به خرده‌فروشی‌ها نیست. با وجود بهبود توزیع روغن در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، بنکداران و عمده‌فروشان همچنان با کمبود و مشکلات توزیع مواجهند. بنا بر آمار، کارخانه‌های روغن از ۱۰۰درصد نیاز بنکداری‌ها رقمی حدود ۲۵درصد را تامین می‌کنند و این به هیچ عنوان جوابگوی نیاز بازار نیست. قاسمعلی حسنی، دبیر کل بنکداران مواد غذایی، چندی پیش با درخواست از دولت برای واردات روغن مایع و جامد، نشان داد امیدی به بهبود شرایط تولید و توزیع در کشور ندارد.
دلایل کمبود روغن
ضریب بالای وابستگی صنعت تولید روغن کشور به واردات را در یک جمله می‌توان عامل کمبود، نبود، گرانی یا هر مشکل دیگر مرتبط با روغن معرفی کرد. آمارها نشان می‌دهد واردات روغن خام در ۹ماه امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ۳۹درصد و واردات انواع دانه‌های روغنی ۱۱درصد کاهش یافته است که این امر کاهش ۱۵درصدی تولید روغن و التهاب در بازار را باعث شد. میزان نیاز سالانه روغن خوراکی کشور یک‌میلیون‌و۵۰۰ تا یک‌میلیون‌و۶۰۰هزار تن است و مطابق آمارها در ۷ماه نخست سال، ۹۵۰هزار تن روغن به‌طور کلی برای مصارف خانگی و صنعت، تولید و عرضه شده است. مشکل تامین ارز مورد نیاز برای واردات مثل دیگر کالاهای وارداتی، دامن روغن خام و دانه‌های روغنی را هم گرفت و افت واردات روغن خام تا جایی پیش رفت که بعضی از کارخانه‌ها خط تولیدشان را در مقاطعی تا رسیدن مواداولیه مورد نیاز متوقف کردند. کمبود ارز برای واردات در حالی بود که قیمت جهانی روغن نیز افزایش یافت و بر مشکلات واردات افزود. افزایش نرخ دانه‌های روغنی در بازارهای جهانی، رشد تقاضای جهانی و منطقه‌ای و افزایش کف قیمت خرید کشورهای همسایه و رقبای ایران در بازار منطقه از عواملی است که فعالان این عرصه برای قدکشیدن دیوار مشکلات در برابر تولید برمی‌شمرند. تحریم‌های بانکی دیگر عامل تأثیرگذار در این زمینه بود؛ تمایل بازارهای جهانی به ارائه خدمات به تجار ایرانی به‌دلیل مشکلات در پرداخت بهای خرید باعث شد واردکنندگان با مشکل خرید و بازار ایران با مشکل کمبود روغن مواجه شود. حتی گرانی حلب نیز به‌عنوان یکی از عوامل افزایش قیمت روغن جامد به کاهش واردات نسبت داده می‌شود. کارشناسان و فعالان تولید و بازار معتقدند ثبات در بازار روغن و دیگر کالاهای اساسی وابسته به واردات، به تغییر شرایط ایران در عرصه بین‌المللی گره خورده و جز از مسیر بهبود روابط سیاسی و مشخصا بازگشت آمریکا به برجام که به رفع تحریم‌های اقتصادی علیه ایران منجر شود نمی‌توان امیدی به حل پایدار این مشکل داشت.
راه‌حل کوتاه‌مدت
یک ماه پیش، عرضه روغن از ذخایر شرکت بازرگانی دولتی به کارخانه‌های روغن تا حدودی مشکلات تولید را کاهش داد، اما استمرار آرامش این بازار در گرو تخصیص و تامین به موقع ارز واردات روغن خام و دانه‌های روغنی است؛ چیزی که معلوم نیست تحقق آن امکانپذیر باشد. با این حال مسئولان صنفی به حل بحران جدید امیدوارند. دبیر انجمن صنفی روغن نباتی آمار روزانه توزیع روغن در فروشگاه و مغازه‌ها را ۳ تا ۴هزار تن عنوان می‌کند و از افزایش میزان توزیع خبر می‌دهد. به‌گفته امیرهوشنگ بیرشک در روزهای منتهی به پایان سال به‌دلیل افزایش تقاضا از سوی قنادی‌ها و سایر صنایع، میزان عرضه روزانه روغن به ۴هزارو۵۰۰ تن می‌رسد که این میزان جوابگوی نیاز بازار خواهد بود. البته یک‌ماه قبل نیز همزمان با بحران قبلی روغن مسئولان از افزایش عرضه روزانه خبر دادند، اما فعالان بازار افزایش عرضه را مقطعی و ناکافی دانستند. شاید این‌بار و باتوجه به درپیش بودن عید راه‌حل دیگری روی میز باشد.
همشهری از پیوند نامبارک بازار کالاهای اساسی با مذاکرات گزارش می‌دهد
ثبت سفارش روغن در سوپرمارکت‌ها
در همینه زمینه :
