4 حاشیه نشست ظهران

سیاوش‌ فلاح‌پور|خبرنگار:

اگرچه نشست اخیر سران عرب به میزبانی عربستان سعودی همچون سایر نشست‌های عربی هیچ دستاورد خاصی به همراه نداشته و به‌زودی در میان اخبار بحران‌های خاورمیانه به فراموشی سپرده خواهد شد، اما حواشی غیررسمی در جریان نحوه برگزاری این نشست، پیام‌های مهمی را به همراه داشت؛ پیام‌هایی که به‌نظر می‌رسد بازتابی وسیع‌تر از مواضع رسمی اعلام شده در ظهران برای منطقه و جهان دارد.

1- ناتوانی در تأمین امنیت پایتخت

تنها چند روز پیش از موعد برگزاری نشست سران عرب، رسانه‌های عربستان شهر ظهران در شرق این کشور را به‌عنوان محل برگزاری نشست اعلام کردند، این در حالی است که براساس عرف دیپلماتیک سعودی‌ها، چنین نشست‌هایی در ریاض، پایتخت عربستان برگزار می‌شود. خبر تغییر محل برگزاری نشست سران، تنها ساعاتی بعد از حملات موشکی انصارالله به سوی ریاض منتشر شد؛ حملاتی که طی هفته‌های گذشته به اوج خود رسیده است. این همزمانی موجب شد تا بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌ها، علت تغییر محل برگزاری نشست سران را ناامنی ریاض ارزیابی کنند. محمد الشنقیطی، نویسنده و استاد دانشگاه علوم الهیات قطر در این‌باره نوشت: بهترین دلیل برای شکست سعودی در یمن همین است که بعد از 3سال جنگ، ناچار است چنین مراسمی را در محلی غیراز پایتخت خود برگزار کند. البته عادل الجبیر در روز اختتامیه نشست سران تمام این ادعاها را رد کرد و گفت: برگزاری نشست در ظهران هیچ ارتباطی با بحران‌های منطقه‌ای ندارد.

2- بی‌احترامی به میهمان قطری

یک هفته پیش از شروع نشست سران، رسانه‌های سعودی اخبار غیررسمی را از احتمال حضور امیر قطر در عربستان برای شرکت در این نشست منتشر کردند، اخباری که با تأیید ضمنی سخنگوی وزارت خارجه قطر، توجه بسیاری از رسانه‌ها را به‌خود جلب کرد. لولوه الخاطر گفته بود: عربستان سعودی شیخ تمیم را رسما برای شرکت در نشست ظهران دعوت کرده است. البته این اخبار بعد از سفر امیر قطر به آمریکا به حاشیه رفت و قطر صرفا سفیر خود در اتحادیه را به عربستان اعزام کرد. اما رفتاری که سعودی‌ها با احمد القطان، میهمان قطری نشست سران داشتند بسیار تامل‌برانگیز بود. او عمدتا در نشست‎‌ها در حاشیه قرار گرفته و حتی براساس گزارش‌های غیررسمی، عرف دیپلماتیک برای میزبانی وی نیز به‌طور کامل رعایت نشده است. این رفتار نامناسب، از سوی چهره‌های رسانه‌ای نزدیک به محمد بن‌سلمان، ازجمله سعود القحطانی به‌عنوان پیروزی عربستان بر قطر یادشده و بازتاب وسیعی در میان کاربران سعودی در شبکه‌های اجتماعی داشت؛ رویکردی که نشان می‌دهد بحران قطر به این زودی‌ها تمام شدنی نیست.

3- حذف نام سوریه از فهرست انتقادها

در جریان سخنرانی افتتاحیه نشست سران در ظهران که از سوی ملک سلمان قرائت شد، هیچ اشاره‌ای به نظام سوریه و عملکرد بشار اسد در بحران این کشور نشد. این در حالی است که طی 7سال گذشته، همواره نشست سران عرب تریبونی برای تکرار انتقادات تند عربی از نظام سوریه بود، ازجمله سال گذشته که سخنان تندی از سوی پادشاه اردن علیه دولت سوریه عنوان شد. بسیاری از تحلیلگران عرب این رخداد را در ادامه مواضع ولیعهد عربستان نسبت به بشار اسد و پذیرش وی در قدرت ارزیابی کردند. از سوی دیگر، حذف انتقاد از دولت اسد در سخنرانی افتتاحیه ملک سلمان به‌شدت از سوی معارضین سوری مورد حمله قرار گرفت.

4-  مواضع عربی علیه ایران و ترکیه

برای نخستین بار در جریان نشست سران اتحادیه عرب، از عملکرد منطقه‌ای ایران و ترکیه به‌طور همزمان انتقاد شد، این در حالی است که طی سال‌های گذشته انتقادات سیاسی اعراب تنها متوجه ایران بود و انتقادی از مواضع ترکیه به چشم نمی‌خورد. اما حالا به‌نظر می‌رسد بحران روابط ریاض و آنکارا روزبه‌روز جدی‌تر شده تا جایی‌که کار به انتقادات رسمی و علنی از مواضع ترکیه در خاورمیانه و بحران سوریه رسیده است.