روزنامه‌نگار ی از راه دور

فتانه احدی_روزنامه نگار

سال99 متفاوت‌ترین سال کاری رسانه‌ها به‌حساب می‌آید. سال کرونایی تغییرات شگرفی در نحوه کار و مدیریت رسانه‌ای ایجاد کرد که همچنان ادامه دارد. این دوره‌گذار کرونایی هر دم رویی نشان می‌دهد و باید براساس آن راهی گشود و پیش رفت. در این بین سردبیران روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها، سایت‌ها و پایگاه‌های خبری به‌عنوان سکاندار مجموعه خود برای تطبیق یافتن رسانه با شرایط جدید تلاش می‌کنند. حالا در سالگرد شیوع ویروس کووید-19در ایران، می‌توان این مشکلات را از نگاه سردبیران رسانه‌ها مرور کرد.


ارتباطات مجازی بدون احساس است
بعضی معتقدند در تحریریه‌ها نوعی زندگی وجود دارد که اگر آدم‌های آن از هم دور باشند، آن زندگی مختل می‌شود و حتی می‌تواند در رفتارها تأثیر بگذارد. آرش خوشخو، مدیرمسئول و سردبیر هفت‌صبح یکی از این افراد است که سلامت و درستی روابط و ارتباطات کاری را در حضور داشتن، می‌داند. او معتقد است که کمتر دیدن خبرنگاران و نبود موقعیتی برای گفت‌وگو‌‌های حضوری و رد و بدل کردن سوژه‌ها، بعضی اوقات رسیدن به نتیجه دلخواه را سخت می‌کند. او می‌گوید:«بعضی وقت‌ها آن نتیجه‌ای که می‌خواهیم و مدنظر است را باید تایپ کنیم که باعث می‌شود منظور حرف‌هایمان، سخت منتقل شود و کنترل نتیجه را از دست می‌دهیم. وقتی بچه‌ها در روزنامه حضور داشتند مدام با هم صحبت می‌کردیم که کار را چه کرده و به کجا رسانده‌اند و برای گزارش‌ها با چه‌کسی صحبت کرده‌اند. این اقدامات باعث می‌شد تا به نتیجه دلخواه برسیم. ولی الان کنترل آن سخت شده است. در ارائه سوژه به خبرنگاران باید حضوری و چهره به چهره عمل کرد و این کار به درک حال و هوای خبرنگار کمک می‌کند. از روی نگاه و چهره‌اش می‌شود فهمید سوژه را دوست دارد یا نه. از پس آن برمی‌آید یا نه. هم‌اکنون تحریریه خیلی خلوت است. روابط کاری در فضای مجازی و کانال تلگرامی صورت می‌گیرد. در واقع ما تحریریه خلوتی داریم که در شرایط فعلی با خودم، 3نفر دیگر هر روز هستند و مابقی خبرنگاران دورکاری می‌کنند. در بخش فنی و ممیزی 50درصد از همکاران سر کار هستند و بقیه از خانه مشغول به کارند».
به‌گفته او برای کار، دغدغه خاصی وجود ندارد، به لحاظ سرعت کار و زمانبندی خود را تطبیق داده‌ایم و کارها را انجام می‌دهیم. هزینه‌های روزنامه هم مثل برق، تلفن و ... کم شده است. به‌طور کل روند کار در تحریریه با حضور و تعامل افراد شکل می‌گیرد و در غیر این صورت یک جای کار می‌لنگد.

ترکیبی از دورکاری و حضور در روزنامه‌ها
گروهی از سردبیران به تعادل رأی می‌دهند. چیزی بین بودن و نبودن. آنها معتقدند باید به‌دنبال راهی جدید بود زیرا جهان دیگر به روزهای قبل از کرونا برنمی‌گردد. علی میرزاخانی، سردبیر دنیای‌اقتصاد این مسئله را عنوان می‌کند و می‌گوید:«زمانی که کرونا فراگیری بیشتری در ایران پیدا کرد، بعد از بحث تعطیلی‌های اولیه، کار را به یک‌سوم و دورکاری تقلیل دادیم و بچه‌ها 50درصد وقت خود را می‌توانستند دورکاری کنند. مسئله دیگر اینکه شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها باعث شدند، اخبار سوخت شوند بنابراین سعی کردیم کار را به‌سوی تحلیل و تولید محتواهای تحلیلی ببریم و به جای تولید نخستین خبر، تولید نخستین تحلیل را داشته باشیم. این مسئله در بسیاری از روزنامه‌ها انجام شد. از تولید خبر به‌سوی تولید تحلیل رفتند. با این روند قطعا دچار مشکل نخواهیم شد. تحلیل نیز نیاز به حضور خبرنگارها ندارد. ما سعی کردیم با زمانه کرونا خود را تطبیق دهیم و مشکلی ایجاد نشود. در واقع دورکاری سازگارتراست و اگر از همه تکنولوژی‌ها استفاده کنیم دورکاری قابل مدیریت است و برای رسانه‌ها مشکل ایجاد نمی‌کند. همچنین برای دورکاری بعد از کرونا نیز پیشنهادهایی داریم. ممکن است بسیاری دوست داشته باشند دورکاری انجام دهند. برای رسانه و خبرنگار طرحی ارائه می‌دهیم که برای هر دو طرف برد-برد باشد». مدیران رسانه‌ها نیز باید از این فرصت استفاده کنند زیرا دورکاری با رسانه به‌ویژه روزنامه‌ها بسیار سازگاری دارد. همفکری در بستر فضای آنلاین و شبکه‌ای و مجازی امکان‌پذیر است. بحث دیگری که می‌توان به آن توجه کرد، مسئله عادت است. کارکردن در فضای مجازی ممکن است در مراحل اولیه کارایی خوبی نداشته باشد اما به‌تدریج و با عادت کردن به آن می‌تواند بهره‌وری خوبی داشته باشد چه بسا بیشتر از گذشته. حتی می‌تواند ترکیبی از دورکاری و حضور باشد و این ترکیب بهره‌وری را بالا می‌برد.

کرونا ضربه سختی به رسانه‌های مستقل می‌زند
بعضی نیز متفاوت از دیگران، با توجه به سیاست رسانه خود پیش می‌روند و مانند رسانه خود مستقل از دیگران عمل می‌کنند. راهی به غیراز راه دیگر رسانه‌ها را پیش گرفتند و با دلایلی که به آن اعتقاد دارند برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنند.
مهدی ابراهیمی، سردبیر پایگاه خبری و اطلاع‌رسانی رکنا با توجه به تجاربی که در گذشته داشته‌، به دورکاری اعتقادی ندارد. او می‌گوید:« تنها در تعطیلات نوروز 99شیفتی کار کردیم. وقتی کرونا به شرایط همه‌گیری رسید تغییراتی انجام دادیم. از بچه‌ها خواستیم بیرون از مجموعه پروتکل‌ها را رعایت کنند و مجموعه را ضدعفونی کردیم. از آنها خواستیم با رعایت فاصله اجتماعی بنشینند. میزها را از هم فاصله دادیم و زمان استراحت وغذا را شیفتی کردیم و... با توجه به تجربه‌ای که از روزهای تعطیل داشتیم اصلا دورکاری نکردیم. در زمانه کرونا مطبوعات چندین قدم از فضای مجازی که مردم در آن هستند دور افتاده‌اند. مطبوعات در دورکاری تعریف درستی نداشته‌اند، در دورکاری باید روابط مستقیم باشد با استفاده نرم‌افزار تصویری مرتب همدیگر را چک کنند اما در دورکاری که در ایران است به‌ویژه در مطبوعات، دبیر از خبرنگار بی‌خبر است. یک گزارش وقتی گزارش است که دبیر و خبرنگار و دبیر و سردبیر با هم در ارتباط تنکاتنگ باشند با همدیگر در تعامل باشند تا گزارشی قوی منتشر کنند».
او درباره نپذیرفتن دورکاری اضافه می‌کند:« دور شدن از فضای خبری یکی از دلایل مهم نپذیرفتن دورکاری است. در رسانه ما که هر روز باید اخبار دست اول را منتشر کنیم دورکاری سم است. شما وقتی دور یک میز می‌نشینید درباره یک موضوع با خبرنگار صحبت می‌کنید، دیگران هم در جریان قرار می‌گیرند، گاه پیش می‌آید در این دورهمنشینی‌های خبری فرد دیگری با ارتباطات قوی‌تر می‌تواند آن گزارش و یا خبر را بهتر پیش ببرد و یا اینکه همفکری خوبی کند. همچنین بازار کپی پیست بسیار داغ است. مثلا خبری را ما کار کردیم بعد از 3روز یک خبرگزاری معتبر آن را کار می‌کند. دورکاری حتی می‌تواند افسردگی کاری ایجاد کند. افرادی که سرکار هستند غبطه می‌خورند که چرا سرکارند و افرادی که دورکار بودند بعد از اینکه شرایط به حالت اولیه درآمد نمی‌توانند آن را تحمل کنند و برایشان سخت است. در کنار همه موارد مباحث مالی برای رسانه‌های مستقل بسیار اهمیت دارد. بنابراین کرونا ضربه سختی وارد کرده است. بازدید‌ها بسیار پایین آمده و حتی ساعات بازدید تغییر کرده است. بسیاری سرکار نمی‌روند در خانه نیز با خانواده، تلویزیون  و فضای مجازی غیرخبری سرگرم هستند. همچنین به سایت‌های اقتصادی مانند بورس، کارگزاری‌ها و خرید اینترنتی و سایت‌های بانکی رجوع می‌کنند که همین مسائل ورودی سایت ما را بسیار پایین آورده است. همچنین مردم دیگر از حمل‌ونقل عمومی استفاده نمی‌کنند و بیشتر با خودروهای خود جابه‌جا می‌شوند این موضوع نیز باعث می‌شود که مردم وقت دیدن سایت‌های خبری را نداشته باشند. این موضوع باعث کم شدن آگهی می‌شود. رسانه‌های مستقل از جایی حمایت نمی‌شوند و کرونا لطمه سختی به آنها وارد کرده است».

زمانی که کرونا فراگیری بیشتری در ایران پیدا کرد، بعد از بحث تعطیلی‌های اولیه، کار را به یک‌سوم و دورکاری تقلیل دادیم و بچه‌ها 50درصد وقت خود را می‌توانستند دورکاری کنند. بنابراین سعی کردیم کار را به‌سوی تحلیل و تولید محتواهای تحلیلی ببریم و به جای تولید نخستین خبر تولید نخستین تحلیل را داشته باشیم