گنجینه‌های پیدا و پنهان جنوبگان
درباره توریسم و استخراج مواد‌معدنی در قطب‌جنوب
ثروتمندی اماراتی در سال2019 از برنامه‌اش برای اجرای طرحی عجیب خبر داد. عبدالله الشهی قصد آن را داشت که به‌منظور تامین آب آشامیدنی شهر دبی، تکه یخی عظیم و شناور در جنوبگان را با کشتی از اقیانوس عبور داده و به سواحل دبی بکشاند. برای این کار قرار بود ابتدا تکه یخی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای انتخاب شود، سپس کمربندی فلزی به دور کوه یخی کشیده شود و به‌مدت حدود 10ماه توسط کشتی به سمت مقصد کشیده شود. انتظار می‌رفت در طول این سفر طولانی، کوه یخی 30درصد از حجم خود را از دست بدهد. پیش از آغاز این پروژه که هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است، ابتدا باید امکان‌پذیری آن مورد‌آزمایش قرار‌گیرد. هزینه این پروژه حدود 150میلیون دلار برآورد شده‌است. امارات به‌دلیل آب‌و‌هوای گرم و خشکی که دارد از منابع آبی متعددی برخوردار نیست، از این‌رو 15درصد از آب تصفیه‌شده جهان در این کشور مصرف می‌شود و الشهی امیدوار است طرح او بتواند با تامین آب مورد‌نیاز حدود یک‌میلیون نفر برای مدت 5سال، بخشی از مشکل کم‌آبی کشورش را حل کند و معتقد است هزینه کشاندن یک تکه یخ از جنوبگان به دبی بسیار کمتر از تصفیه آب دریا خواهد‌بود. همچنین مشابه تمامی طرح‌های دیگری که برای توجیه آنها دلایل دلفریب زیادی خلق می‌شوند، الشهی معتقد است کشاندن تکه یخ به دبی علاوه بر کاهش آسیب‌های تصفیه آب بر محیط‌زیست می‌تواند منجر به افزایش بارش باران و جذب توریست بیشتر شود.
این پروژه تنها موردی نیست که در آن ایده بهره‌برداری از منابع یخی و معدنی جنوبگان به سر کسی خطور می‌کند. این بخش از جهان به‌دلیل ناملایمات اقلیمی، خالی از سکنه بودن و دورافتادگی از چنگ اکتشافات بشر به دور مانده است و هرچه دیگر منابع معدنی و مالی سیاره‌زمین رو به پایان می‌روند، تمرکز دولت‌ها بر منابع اقتصادی احتمالی این قاره، از استخراج معدن گرفته تا بهره‌برداری توریستی بیشتر و نگرانی از آسیب‌های احتمالی به جنوبگان تحت‌تأثیر تلاش برای دسترسی به این منابع بیشتر می‌شود. تحقیقات میدانی، ماهواره‌ای و راداری که تاکنون بر بستر یخی این قاره پهناور صورت‌گرفته‌است نشان از آن دارد که این قاره دارای منابع معدنی و فلزی فراوانی است. اینطور به‌نظر می‌آید که بر اساس اصول عمومی تکتونیک فلات‌ها، امتداد کمربند‌های فلزی که در استرالیا، آفریقا و آمریکای‌جنوبی کشف شده‌اند، در جنوبگان قرار گرفتهباشد. این منابع احتمالی شامل نقره، مس، طلا، نیکل، پلاتین، سنگ‌آهن، کروم، کبالت، مولیبدن، زینک، منیزیم، تیتانیوم، نیکل و اورانیوم است. منابع کوچک و غیراقتصادی از ذغال و هیدروکربن‌ها هم در مناطقی از جنوبگان کشف شده‌اند و تمامی این منابع در عمق چند کیلومتری صفحات یخی و زمین، استخراج‌نشده باقی‌مانده‌اند.
رسوبات معدنی
از آنجا که تلاش‌های زیادی برای شناسایی ساختار زمینی جنوبگان انجام گرفته‌است، پیش‌بینی‌های انجام‌شده از وجود منابع معدنی تقریبا دقیق هستند. این پیش‌بینی‌ها بر اساس شباهت‌های زمین‌شناسانه میان بخش‌هایی از جنوبگان و مناطق غنی از مواد‌معدنی در آمریکای‌جنوبی، آفریقای‌جنوبی، استرالیا و پیکر‌بندی ابرقاره گوندوانا در دوران مزوزوئیک انجام گرفته‌است. منطقه ویتواترسندز در آفریقای‌جنوبی که مملو از رگه‌های طلاست ممکن است با منطقه‌ای به نام کوئین ماد لند در جنوبگان در ارتباط باشد. رشته‌کوه آندس که مملو از رسوبات مسی است به سمت جنوب کشیده‌شده و از میان اسکوشیا عبور کرده و وارد جنوبگان شده‌است. همچنین ویلکزلند جنوبگان ممکن است در موازات کمربند طلای جنوبی-غربی استرالیا قرار گرفتهباشد.
سوخت‌های فسیلی
یکی از اصلی‌ترین فرضیه‌ها برای توضیح دلیل حضور بیش از 4هزار دانشمند در پایگاه‌های پژوهشی و علمی جنوبگان، تلاش مخفیانه دولت‌ها برای دسترسی به منابع نفتی قطبی است. بر اساس شواهد به‌دست آمده از ساختار زمینی جنوبگان و همچنین بر اساس داده‌های به‌دست آمده از رصد‌های ماهواره‌ای، احتمال وجود منابع نفتی در جنوبگان بسیار بالاست. به‌ویژه احتمال وجود این سوخت که کشورهای جهان درحال‌حاضر به واسطه پیمان اقلیمی پاریس تعهد به ترک استفاده از آن داده‌اند، در حوضچه‌های رسوبی صفحه یخی فیلشنر، رونه، آمری، دریای راس و دریای ودل بیشتر است.
علاوه بر نفت، در میان کاوشگران این فرضیه هم بسیار مطرح است که منابع قابل‌توجهی از هیدروکربن‌ها در جنوبگان وجود دارد. دلیل مطرح‌شدن این فرضیه، وجود منابع هیدروکربن در امتداد سواحل اقیانوس اطلس در آمریکای‌جنوبی، آفریقا، استرالیای جنوبی و سواحل شرقی هندوستان است و محققان این احتمال را می‌دهند که امتداد این منابع به جنوبگان رسیده باشد.
سرمایه‌گذاری
پیمان تنظیم فعالیت‌های انجام‌شده برای دستیابی به منابع معدنی جنوبگان در سال1988 با هدف تنظیم و تعریف رویکردی مسئولانه در قبال استخراج‌های معدنی در آینده جنوبگان به امضا رسید. بریتانیا، ژاپن و ایالات‌متحده درحال حاضر بر سر ممنوعیت دائمی استخراج منابع جنوبگان بحث و جدل دارند. در شرایطی که منابع معدنی و نفت در گوشه و کنار جهان رو به پایان گذاشته‌اند، چین و روسیه علاقه شدیدی نسبت به اکتشاف و استخراج منابع معدنی و سوختی جنوبگان از خود نشان می‌دهند. با این‌همه بدون وجود ممنوعیت استخراج هم تقریبا تمامی کارشناسان معتقدند جنوبگان برای اکتشاف و استخراج منطقه‌ای خشن، نامناسب و بسیار پرهزینه است. دیگر موانعی که بر سر راه بهره‌برداری از منابع زیرزمینی جنوبگان ایستاده‌اند از این قرارند: نیاز به فناوری‌های پیشرفته‌تر استخراجی، وفور منابع قابل‌دسترس‌تر و غنی‌تر از مواد معدنی در دیگر مناطق زمین، مقاومت و مخالفت گروه‌های محافظ محیط‌زیست مانند صلح سبز و صندوق جهانی حیات‌وحش، فاصله جنوبگان از مناطق صنعتی، هزینه‌های حمل‌ونقل و ناایمن بودن طبیعی منطقه. شرکتی به نام آرسلورمیتال قصد داشت تا سال2013 معدنی را در حلقه قطبی ایجاد کند که موفقیت این شرکت می‌توانست خیال‌پردازی‌ها درباره استخراج معادن جنوبگان را قدرتمندتر سازد؛ اما تا به امروز نه شرکت آرسلورمیتال و نه هیچ شرکت و نهاد دیگری موفق به استخراج یا اقدام به تاسیس زیرساخت‌های مناسب برای اکتشاف یا استخراج در آینده نشده‌است و برای مشاهده سرنوشت جنوبگان- اینکه منطقه‌ای بکر باقی خواهد‌ماند یا به قطب اکتشافات معدنی تبدیل خواهد‌شد- باید در انتظار آینده باقی ماند.
توریسم قطبی
جنوبگان که زمانی تنها در دسترس کاوشگرانی بود که از پشتیبانی مالی خوبی برخوردار بودند، اکنون به قطب عبور و مرور کشتی‌های توریستی تبدیل شده است که در ازای هر توریست از 4هزار تا 12هزار دلار دریافت می‌کنند. محبوبیت جنوبگان در میان توریست‌ها روزبه‌روز درحال افزایش است و مدیریت این افزایش محبوبیت، در تکه‌ای دورافتاده از جهان که حکومتی واحد برای قانونگذاری در آن وجود ندارد، به امری دشوار تبدیل شده است. حجم توریست‌های قطبی در طول تابستان استرالیایی از نوامبر تا ماه مارس 2020 حدود 40درصد افزایش داشته‌است و گروه‌های محافظ حیات‌وحش نگران این افزایش تردد توریست‌ها به یکی از دست‌نخورده‌ترین و شکننده‌ترین مناطق جهان هستند؛ زیرا باور دارند جنوبگان که درحال حاضر از عوارض جانبی تغییرات اقلیمی در عذاب است، ممکن است از تردد زیاد از حد توریست‌ها، آلایندگی سوختی و کربنی کشتی‌ها و ماهیگیری‌های صنعتی هم آسیب جدی ببیند. توریسم جنوبگان از دهه50میلادی پا گرفت اما همواره موضوعی انحصاری و گران‌قیمت بوده است. با افزایش تعداد سفرهای اکتشافی از دهه80میلادی، ارائه خدمات سفر زمینی و دریایی به قطب جنوب هم آغاز شد. در سال1991 هفت شرکت توریستی انجمن بین‌المللی برگزارکنندگان تور جنوبگان را ایجاد کردند تا بیش از هر چیز دیگری، سفر ایمن و مسئولانه به جنوبگان را تضمین کنند. آمار توریست‌ها به‌تدریج رو به افزایش گذاشت و 6700نفر توریست در سال1992 تا سال2000 به 15000نفر رسید. پس از بحران اقتصادی سال2008، این آمار دوباره رو به افزایش گذاشت و تا پایان سال2019 بیش از 56هزار توریست از قطب جنوب بازدید کردند و انتظار می‌رود در سال‌جاری این رقم به بیش از 78هزار نفر برسد. همچنین افزایش سالانه 2تا 5شرکت برگزارکننده تور به انجمن بین‌المللی تورگذاران جنوبگان به معنی افزایش علاقه کشورها به سرمایه‌گذاری بر توریسم جنوبگان است. با این‌همه، کشورهای زیادی نگران آسیب‌‌هایی هستند که افسارگسیختگی سفرهای توریستی می‌تواند به جنوبگان وارد کند، از این‌رو کشورهای زیادی مانند هلند با جدیت و با شیوه‌های مختلفی در پی محدودسازی وکاهش روند برگزاری تورهای طبیعت‌گردی در جنوبگان هستند.
