خاورمیانه
لبنان در نقطه انفجار
ترور یک نویسنده لبنانی احتمال بازگشت قتل‌های زنجیره‌ای و بحرانی‌‌تر شدن وضعیت این کشور را جدی‌تر کرده است
سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار
خبر ترور لقمان سلیم، نویسنده سیاسی لبنانی توسط افراد ناشناس به شوکی جدید برای جامعه مصیبت زده این کشور تبدیل شده است. جنازه سلیم، صبح روز پنجشنبه داخل خودروی شخصی وی در یکی از روستاهای جنوب لبنان پیدا شد. رشا الامیر، خواهر این نویسنده لبنانی در نخستین اظهارات رسانه‌ای پس از انتشار خبر ترور گفته است: «لقمان برای دیدار با یکی از دوستانش به روستای عدوسیه رفت و قرار بود شبانه به بیروت بازگردد. تماس‌های ما با او از ساعات میانی شب قطع شد و به‌دلیل نگرانی تلاش کردیم از طریق ارتباط با دوستان و آشنایان، خبری از او به‌دست آوریم؛ اما این تلاش‌ها بی‌نتیجه بود.»
براساس گزارش پلیس لبنان، لقمان سلیم با شلیک 5گلوله به سر و کمرش به قتل رسیده است. روزنامه العربی الجدید در گزارش خود با اشاره به پس لرزه‌های این حادثه در لبنان می‌نویسد: «نگرانی‌ها از بازگشت موج قتل‌های زنجیره‌ای برای حذف فعالان و منتقدان در محافل سیاسی لبنان شدت گرفته است؛ موجی که با پایان جنگ داخلی در دهه80 خاتمه یافته بود.» طی 48ساعت گذشته تقریبا تمام مقامات و احزاب سیاسی نسبت به این حادثه واکنش نشان داده اند؛ از رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر مکلف گرفته تا رهبران احزاب و حتی نمایندگان مجلس.
در این میان تلاش برخی جریانات سیاسی برای استفاده از این حادثه به‌منظور تسویه حساب‌های جناحی، نگرانی‌ها درباره تحولات پیش روی لبنان را دو چندان کرده است. نقطه آغاز این موج به مواضع احزاب راست افراطی لبنان (نیروهای لبنانی، کتائب و...) بر می‌گردد؛ مواضعی که در آن بدون ارائه هیچ دلیل و یا سندی، از نقش حزب‌الله لبنان در ترورهای سیاسی سخن گفته شده است. برای مثال؛ ندیم الجمیل، از سران حزب کتائب (مشهور به فالانژهای لبنان) با طرح چنین اتهاماتی مدعی شد: چه جریانی غیر از یک حزب شبه نظامی قادر است چنین ترورهایی را سازماندهی کند؟ الجمیل پیش از این نیز ادعا کرده بود حزب‌الله، عامل اصلی حادثه انفجار بندر بیروت است؛ ادعایی که البته هرگز موفق به اثبات آن نشد. از سوی دیگر، سمیر جعجع، رهبر حزب نیروهای لبنانی (راست افراطی مسیحی) و یکی از رقبای قدیمی میشل عون برای ریاست‌جمهوری لبنان نیز لقمان سلیم را «شهید آزادی بیان» دانسته و وعده داده: اینگونه اقدامات علیه آزادی شهروندان لبنانی بی‌پاسخ نخواهد ماند. جعجع در سال1994 به‌دلیل نقش وی در آغاز جنگ داخلی لبنان، به 10سال زندان محکوم شده بود.
وئام وهاب، رئیس حزب وحدت عربی با اشاره به فضایی که پس از ترور لقمان سلیم، توسط برخی از جریانات سیاسی علیه حزب‌الله شکل گرفته است در توییتر خود نوشت: «دقیقا در شرایطی که به‌نظر می‌رسد با تغییر معادلات بین‌المللی و منطقه‌ای لبنان در مسیر کاهش تنش قرار دارد، ناگهان با یک ترور مشکوک جرقه درگیری‌های بی‌پایان داخلی زده می‌شود. در ترورهای سریالی دهه80 سوریه و حالا در موج جدید ترورها، حزب‌الله بدون ارائه هیچ سند و مدرکی متهم می‌شود. هدف از این طرح خطرناک به زانو درآوردن لبنان و جلوگیری از تشکیل دولت است.» فیصل عبدالساتر، تحلیلگر مشهور لبنانی نیز با اشاره به همین موضوع در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی لبنان می‌گوید: «ترور یک نویسنده چه فایده‌ای برای حزب‌الله یا هر حزب مطرح دیگری در لبنان خواهد داشت؟ ده‌ها نفر روزانه با استفاده از تندترین عبارات و اتهامات علیه حزب‌الله موضع‌گیری می‌کنند؛ براساس چه منطق و عقلانیتی می‌توان ترور یک نویسنده نه چندان مشهور را به حزب‌الله نسبت داد؟»
اگرچه میشل عون در پیام خود، فرمان بررسی فوری این پرونده و شناسایی عاملان ترور را صادر کرده است، اما واکنش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی لبنانی نشان می‌دهد هیچ امیدی به کشف واقعیت این حادثه از طریق تحقیقات رسمی وجود ندارد. جالب آنکه ترور لقمان سلیم، دقیقا با گذشت 6ماه از انفجار بندر بیروت رخ داده است؛ انفجاری که نه‌تنها عاملان مستقیم و غیرمستقیم آن شناسایی نشده‌اند، بلکه حتی علت قطعی حادثه نیز همچنان روشن نیست.
فروپاشی اقتصادی و خشم مردم
بدون شک واکنش‌های مردمی و رسانه‌ای به حادثه ترور لقمان سلیم را نمی‌توان بدون درنظر گرفتن وضعیت آشفته این کشور از منظر اقتصادی و اجتماعی درک کرد؛ وضعیتی که بسیاری از تحلیلگران آن را با عنوان «فروپاشی تدریجی» توصیف می‌کنند. هم‌اکنون براساس آمارهای رسمی، جمعیت زیر خط فقر لبنان ظرف یک سال از 8درصد به 23درصد افزایش یافته است. این فرایند به موازات سقوط بی‌سابقه ارزش لیر مقابل دلار بوده که تورم 144درصدی را برای اقتصاد لبنان به‌دنبال داشته است. همزمان با این مشکلات، بخش اعظم بانک‌های لبنانی به‌دلیل رویارویی با خطر ورشکستگی، قادر به تامین سپرده‌های مردمی نبوده و براساس دستور بانک مرکزی این کشور، ماهانه تنها مبلغ محدودی (معادل 100 الی 300دلار) را در اختیار هر شهروند قرار می‌دهند. تمام اینها در حالی است که بانک مرکزی لبنان نسبت به پایان ذخایر ارزی هشدار داده و خواستار کاهش حمایت‌های دولتی و ارزی از کالاهای اساسی نظیر نان و یا برخی داروها شده است. از سوی دیگر مذاکرات برای تشکیل دولت جدید لبنان پس از انفجار بندر بیروت همچنان بی‌نتیجه مانده و البته چشم‌انداز روشنی هم برای مذاکرات این کشور با صندوق بین‌المللی پول به‌منظور دریافت وام جدید وجود ندارد. در چنین شرایطی، بار دیگر تظاهرات خیابانی در اعتراض به گرانی و عدم‌تشکیل دولت در مناطق شمالی لبنان، نظیر شهر طرابلس آغاز شده؛ تظاهراتی که به‌دلیل برخورد خشونت آمیز پلیس و برخی معترضان تا‌کنون 3کشته و ده‌ها مجروح داشته است. عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی الیوم با اشاره به این شرایط می‌نویسد: ترور مشکوک لقمان سلیم می‌تواند جرقه‌ای برای انفجار شرایط داخلی لبنان باشد.
لقمان سلیم ، نویسنده نه‌چندان شناخته شده
لقمان سلیم از شیعیان لبنان بود که در منطقه ضاحیه بیروت متولد شد. او در جوانی با یک مستندساز آلمانی ازدواج کرده و برای تحصیلات در رشته فلسفه، عازم فرانسه شد. سلیم همزمان با تحصیلات، انتشاراتی فرهنگی را برای ترویج زبان و هنر عربی در فرانسه تاسیس کرد؛ انتشاراتی که اداره‌اش، پس از بازگشت سلیم به ضاحیه بر عهده خواهر او قرار گرفت. او از سال2011 و با آغاز بحران سوریه، به‌تدریج از مواضع رسمی حزب‌الله فاصله گرفته و به منتقد این حزب تبدیل شد. سلیم همچنین یک مرکز تحقیقاتی کوچک با عنوان «پژوهش‌ها و اسناد» را در نزدیکی خانه‌اش در ضاحیه اداره می‌کرد که تولیداتی محدود علیه مواضع سیاسی و اجتماعی حزب‌الله داشت. با وجود این سلیم هرگز جایگاه ویژه‌ای در صف منتقدان حزب‌الله نداشته و چهره شناخته شده‌ای در این حوزه به شمار نمی‌آمد. او سرانجام در بامداد روز پنجشنبه، در خودروی شخصی خود با شلیک 4گلوله به سر و یک گلوله به کمر کشته شد.
