ظرفیت‌های گردشگری آرامگاه‌های قدیمی

محمدکامبیز قصری | دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی کردستان


شهر تاریخی سنندج به سبب تاریخ کهن و موقعیت استراتژیک اماکن تاریخی مختلفی دارد. از جمله می‌توان از آرامگاه‌‌های متعدد شهر و اطراف آن ازجمله شیخان، تایله، شرف‌الملک و صلوات‌آباد یاد کرد. از قابل توجه‌ترین این آرامگاه‌ها تپه شرف‌الملک (شیخ محمدباقر) در محله خسروآباد سنندج است که از نظر بافت معماری، موقعیت جغرافیایی و اشخاص و بزرگانی که در آن آرمیده‌اند، جایگاه ویژه‌ای دارد. محدوده این آرامستان -که قدمت آن به بیش از 200 سال می‌رسد- از چهارراه مردوخ به سمت خسرو‌آباد است.

بخش‌های قدیمی این آرامستان از 70سال پیش با توسعه شهرنشینی و احداث بخشی از محله تاز‌آباد و مدارس و کودکستان خیابان کشاورز (وکیل سابق) تخریب شد. حدود 100 سال پیش علی‌اکبرخان شرف‌الملک اردلان، نواده امان‌الله‌خان اردلان و از والیان کردستان، ساختمان بزرگ آجری بر بالای تپه را برای استاد و دانشمند محبوب خود، مدرس مسجدجامع دارالاحسان «ملااحمد نودوشه‌ای» و برای خانواده خود احداث کرد. این ساختمان ‌اینک نیز پا برجاست. حدود 60 سال پیش شیخ محمدباقر غیاثی، از عالمان بزرگ سنندج، مقبره‌ای زیبا و آیینه‌کاری‌شده پایین‌تر از ساختمان شرف‌الملک برای خود و خانواده احداث کرد. به همین علت مردم سنندج از هر دو واژه تپه شرف‌الملک و غیاثی برای این آرامگاه استفاده می‌کنند. این آرامگاه را می‌توان آرامگاه اختصاصی مردم محله‌های قلعه، قطارچیان، قلعه‌چهارلان و آرامگاه بزرگان، علما، مشایخ بزرگ از جمله خانواده مردوخ، مجتهدی، گرجی، اردلان، وزیری‌ها، وکیل، نمایندگان مجلس و سیاسیون از دوره قاجار، پهلوی و معاصر دانست. همچنین معماری مقبره‌ها و دو بنای آرامگاه خانوادگی اردلان و غیاثی در کنار فضای سبز ایجاد شده و ظرفیتی ایجاد کرده است که می‌تواند توریسم تاریخی را گسترش دهد.

 این بنا و مجموعه تاریخی در حال تخریب است و گوشه‌هایی از آن به محل سکونت افراد بی‌خانمان مهاجر تبدیل شده است. گوشه‌هایی از مقبره‌های خانوادگی با دود آتش سیاه شده است و سنگ مقبره‌های تاریخی که بیشتر مربوط به دوره قاجاریه و پهلوی اول هستند، تخریب شده‎اند. تمامی نرده‌های‎ مقبره‌ها هم که خانواده متوفیان نصب کرده بودند به سرقت رفته‌اند. از همه بدتر، با واگذاری بخش غربی مقبره به شخصی حقیقی که در  حال ساخت مجموعه ورزشی است، مقبره بسیاری از خانواده‌ها نابود و ویران شد. متولی این آرامگاه و سایر آرامگاه‌های تاریخی از جمله شیخان و تایله به‌عهده اداره اوقاف و ساماندهی این اماکن مستلزم هماهنگی و تعامل تمامی ارگان‌های مربوطه از جمله استانداری، شهرداری، شورای شهر، فرمانداری و میراث فرهنگی است.  اعضای شورای اسلامی شهر در اسرع وقت باید جلساتی با سازمان‌های مذکور برای پیگیری موضوع و جلوگیری از تخریب بیشتر این مجموعه برگزار کنند. مواردی چون دیوارکشی، نصب دوربین مداربسته یا تعیین نگهبان، مرمت سکوها و سنگ‌نبشته‌های شکسته‌شده، بهسازی معابر و بهسازی شبکه روشنایی مجموعه، نهال‌کاری فضاهای خالی و همچنین تبدیل این مجموعه به زیارتگاهی در شأن سنندج و تعامل با سازمان‌های ذی‌ربط برای استفاده بهینه و بازسازی این مجموعه لازم است.