سندروم کمبود و گرانی در بازار شکر و روغن

روغن و شکر در تهران کمیاب شده است. بازار روغن را اگر قرار باشد در یک عبارت توصیف کنیم، در خوش‌بینانه‌ترین حالت «غیرقابل پیش‌بینی» و با دید واقع بینانه «متشنج» است. در هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های بزرگ، قفسه‌های روغن خلوت شده و تعداد محدودی روغن مایع دیده می‌شود. از قندوشکر هم تنها قند مانده و در بعضی فروشگاه‌ها هیچ شکری پیدا نمی‌شود. صحنه‌های هجوم دو‌ماه پیش مردم به قفسه‌های روغن دوباره درحال تکرار است و اجناس موجود در سبدهای خرید، از انتخاب‌ها و خریدهای هیجانی خبر می‌دهد و نه از سر نیاز. مشاهدات خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد هرچند در سوپرمارکت‌های محلی هنوز شرایط به بدی فروشگاه‌های بزرگ نیست اما این موج به‌زودی به محله‌ها هم می‌رسد. روغن در سوپرمارکت‌ها هم در روزهای اخیر گران‌تر شده و فروشنده‌ها اگرچه این افزایش قیمت را اندک توصیف می‌کنند اما معتقدند از آنجا که برندهای پیشتاز نرخ‌های جدید را اعمال کرده‌اند می‌توان گفت روغن مایع دوباره رسما گران شده است. قیمت مصوب روغن پاییز امسال 13درصد افزایش یافت و فعالان بازار، عملکرد کارخانجات را زمینه‌سازی‌ برای افزایش دوباره قیمت ارزیابی می‌کنند.

نایابی روغن نیمه جامد
گزارش‌های دریافتی حاکی است: روغن نیمه جامد همچنان نایاب است، توزیع روغن مایع دوباره با مشکل مواجه شده و به‌گونه‌ای نیست که بتوان از شرایط فردا مطمئن بود. پیش‌تر همشهری در گزارش خود اعلام کرده بود کمبود حلب موجب کمیابی و گرانی این نوع از روغن شده است. ضمن اینکه تامین ارز برای واردات روغن خام از ابتدای امسال با مشکل مواجه بوده و اگرچه ارز تخصیصی به واردات هنوز رسما تغییری نداشته و همچنان دولتی است اما زمزمه‌های تبدیل آن به نیمایی، امسال دست‌کم دوبار بازار را با بحران مواجه کرد. کمبود نهاده‌های تولید و به‌طور خاص روغن خام در مقطعی از امسال تا جایی شدید شد که بعضی از کارخانه‌ها به‌طور موقت تولید خود را متوقف کردند. کاهش تولید طی دوماه گذشته عرضه روغن در تمام فروشگاه‌ها را مختل کرد.

رفع مشکل واردات روغن خام
نیاز سالانه کشور به روغن خام یک‌میلیون‌و۹۰۰هزار تن است که یک میلیون و ۴۰۰هزار تن، معادل ۷۵ تا ۸۰درصد آن، از محل واردات و ۴۰۰ تا ۵۰۰هزار تن از استحصال دانه‌های روغنی تامین می‌شود. در شرایطی که همچنان ارز و کمبود روغن خام متهم اصلی بحران در بازار این کالای اساسی شمرده می‌شود. روز گذشته رئیس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان از رفع این مشکل خبر داد. عباس تابش گفت: با توجه به تأمین روغن خام، توزیع روغن مایع و جامد در حداقل زمان ممکن انجام خواهد شد و مشکلی برای تأمین وجود ندارد. به‌گفته او این انتظار که قرار است ارز تخصیصی به روغن خام از ۴۲۰۰تومانی به ارز نیمایی تغییر کند، به شکل‌گیری انتظارات تورمی و احتکار خانگی منجر شده بود. به‌گفته رئیس ستاد تنظیم بازار، کارخانه‌های روغن نباتی برنامه‌ریزی لازم برای تولید در بهمن و اسفندماه را در دستور کار قرار داده‌اند و از هفته آینده مشکلی در تامین روغن مایع خانوار نخواهیم داشت، مشکل روغن نیمه جامد نیز به‌زودی رفع خواهد شد.

شکر، هیچ‌جا نیست
روغن تنها محصول پرحاشیه بازار کالاهای اساسی در هفته‌های اخیر نبوده، بازار شکر هم هفته‌هاست با زمزمه‌های افزایش قیمت مواجه است حتی صحبت از افزایش قیمت مصوب مطرح بود؛ چیزی که همزمان تولیدکنندگان و دولت تکذیب کردند. اما زمزمه‌ها و شایعات هر دلیلی که داشت حالا به واقعیت تبدیل شده و قیمت هر بسته 900گرمی شکر در بازار از 11 تا 12هزار تومان به 14 تا 15هزار تومان رسیده است. شکر به‌طور محسوسی کمیاب شده و در بسیاری از فروشگاه‌ها اصلا شکری برای خرید وجود ندارد. در عمده‌فروشی‌ها هم قیمت افزایش یافته و دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی از افزایش ۴۵درصدی قیمت شکر در عمده‌فروشی‌ها طی یک‌ماه گذشته خبر داده است.

مکث
انتقاد تولیدکنندگان از دولت
در همین حال دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قندوشکر از تصمیم دولت برای فروش شکر وارداتی و ذخایر دولتی به 2برابر قیمت تولید داخل خبر داد و این اقدام را حمایت از واردات و زمینه‌ساز فساد در بازار شکر دانست. بهمن دانایی، با اشاره به افزایش قیمت شکر در بازار طی روزهای اخیر دولت را متهم کرده که با «اقدامات و تصمیمات غیرکارشناسی، بازار شکر را متلاطم کرده است.» چنین اظهاراتی در شرایطی بیان می‌شود که شکر تولید داخلی جوابگوی تقاضا نیست و گران بودن شکر وارداتی قاعدتا باید به سود تولید داخل ارزیابی شود و نه به زیان آن، زیرا در فضای رقابت، بازار شکر ارزان داخلی را ترجیح می‌دهد. براساس آخرین نرخ مصوب که در خرداد امسال اعلام شد قیمت هر بسته یک کیلوگرمی شکر برای مصرف‌کننده 8700تومان و قیمت هر کیلوگرم شکر فله 7300تومان تعیین شد اما قیمت شکر در بازار، اگر پیدا شود بسیار بیشتر از دوبرابر این قیمت است. کمبود شکر در حالی است که در ماه‌های پایانی سال و با نزدیک شدن به عید، تقاضا برای شکر افزایش می‌یابد. بحران شکر بر قیمت شیرینی که از پرتقاضاترین اقلام عید است تأثیرگذار خواهد بود.