بازگشت تجارت خارجی به روند صعودی

ارزش تجارت خارجی ایران در 9‌ماه امسال همچنان 18.46درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است؛ اما آمار و ارقام از بازگشت تجارت به روند صعودی و کاهش عقب‌ماندگی صادرات حکایت دارد. البته ممنوعیت‌های عمده برای واردات اقلام غیرضروری نیز در این ماجرا بی‌تأثیر نیست و توانسته است در مقابل محدودیت‌های شدید تحریم، موازنه دخل‌وخرج ارزی ایران را حفظ کند. به‌گزارش همشهری، براساس تازه‌ترین اطلاعاتی که بانک مرکزی از موازنه پرداخت و دریافت ارزی کشور منتشر کرده است، ارزش تجارت خارجی ایران در 9‌ماه امسال به 51میلیاردو971میلیون دلار رسیده که اگرچه همچنان 18.46درصد کمتر از سال گذشته است؛ اما با افزایش تدریجی ارزش صادرات کشور از ابتدای سال‌جاری تاکنون، این عقب‌ماندگی در حال کمتر شدن است.

رشد آرام و ملایم واردات
روایت بانک مرکزی از دخل‌وخرج ارزی ایران در حوزه تجارت خارجی نشان می‌دهد در 9‌ماه امسال، جمعا 26میلیارد و 858میلیون دلار کالا وارد ایران شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از افت 15.63درصدی برخوردار است. بررسی ماهانه خرج ارزی ایران در تجارت خارجی، حاکی از این است که واردات کشور از ابتدای سال تاکنون در روندی آرام و رو به رشد افزایش پیدا کرده و از محدوده کمتر از 3میلیارد دلار در ماه‌های نخست سال به محدوده بالای 3میلیارد دلار در ماه‌های اخیر رسیده است. به‌عبارت‌دیگر در این دوره زمانی 9ماهه، هزینه‌های ارزی ایران برای واردات کالا با شیب ملایم حدود 10درصدی در حال افزایش بوده و تغییرات غیرمعمولی در آن رخ نداده است. در مقابل، درآمد ارزی ایران از محل فروش کالا به دیگر کشورها یا همان صادرات غیرنفتی نیز تقریبا با شیبی مشابه حوزه واردات مواجه بوده است؛ اما برخلاف تحولات آرام و ملایم حوزه واردات، آمارهای حوزه صادرات با افت‌وخیزهای قابل‌توجهی مواجه شده و تحولات آن فاقد پایداری بوده است.

انعکاس دست‌اندازهای صادرات در آمار
افت‌وخیزهای حوزه صادرات تا حد زیادی ناشی از رویه‌های پیش‌بینی‌ناپذیر در صدور بخشنامه‌ها و ممنوعیت‌هایی بوده است که عملا قدرت برنامه‌ریزی صادرکنندگان را مختل می‌کند. بررسی روند صادرات غیرنفتی در 9‌ماه امسال نشان می‌دهد حتی در دوره‌های کوتاهی که عزمی برای ساماندهی مشکلات صادرکنندگان وجود داشته، ارزش صادرات واکنش مثبتی نشان داده و حتی در مهرماه رکود خارق‌العاده‌ای به ثبت رسانده است. در حقیقت بهبود چشمگیر صادرات در مهرماه امسال تا حدی بوده که باعث شده تراز تجاری ماهانه کشور در این‌ماه به مثبت یک‌میلیاردو415میلیون دلار برسد و نیمی از تراز تجاری منفی در سال‌های قبل جبران شود. براساس آمارها تراز تجاری ایران در 6‌ماه امسال 3میلیاردو217میلیون دلار بوده که به لطف جهش ارزش صادرات در مهرماه به منفی یک‌میلیاردو8.2میلیون دلار کاهش یافته است.

جای خالی ارزش‌آفرینی در صادرات
بررسی اطلاعات منتشر شده بانک مرکزی مشخص می‌کند در 9‌ماه امسال، به‌طور میانگین ارزش هر واحد واردات به کشور 3.64برابر ارزش هر واحد صادراتی از کشور بوده است. به‌عبارت‌دیگر، در این دوره زمانی ارزش هر تن کالای صادرات از ایران معادل 295دلار بوده است درحالی‌که هر تن کالای وارداتی به ایران 3.64برابر این رقم، یعنی هزار و 74دلار ارزش داشته است. این موضوع از یک‌سو حاکی از این است که همچنان خام‌فروشی در صادرات ایران بسیار شایع است و سیاست‌های اتخاذ شده برای مقابله با خام فروشی و ایجاد ارزش‌افزوده روی فراورده‌های خام صادراتی کشور به نتیجه مطلوبی نرسیده است. البته آمارها این نکته را نیز نشان می‌دهند روند رشد ارزش هر واحد کالای صادراتی در 9‌ماه امسال 2برابر روند رشد ارزش کالاهای وارداتی بوده و از این منظر اتفاقات مساعدی در حوزه صادرات به وقوع پیوسته‌ است.

تغییرات شاخص در بدهی خارجی ایران
اطلاعاتی که بانک مرکزی از بدهی‌های خارجی (تعهدات بالفعل) ایران در پایان آذرماه1399 منتشر کرده نشان می‌دهد در یک سال گذشته، بدهی‌های میان‌مدت و بلندمدت ایران 2.43درصد معادل 184میلیون دلار کاهش یافته و از 7میلیاردو548میلیون دلار به 7میلیاردو364میلیون دلار رسیده است. از سوی دیگر در این بازه زمانی، بدهی‌های کوتاه‌مدت ایران 479میلیون دلار افزایش یافته و با رشد 31.8درصدی از یک‌میلیاردو505میلیون دلار به یک‌میلیاردو984میلیون دلار رسیده است. برایند این آمارها باعث شده در مجموع بدهی خارجی ایران در یک سال منتهی به آذر99 ، 3.25درصد معادل 295میلیون دلار افزایش پیدا کند و از 9میلیاردو53میلیون دلار به 9میلیاردو348میلیون دلار برسد. نکته مثبت در آمارهای مربوط به بدهی‌های بالفعل ایران در آذرماه این است که بدهی‌های میان‌مدت و بلندمدت کشور کاهش پیدا کرده و افزایش رقم بدهی کل ناشی از تعهدات کوتاه‌مدت بوده است که در ماه‌های مختلف سال تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه می‌کند.