مرگ تدریجی پرندگان در شب‌های روشن

دکتر اسماعیل کهرم | پرنده‌شناس و استاد محیط‌زیست:

پرندگان موجوداتی خونگرم هستند و خصوصیات‌شان بسیار شبیه انسان‌‌هاست؛ در طول شبانه‌روز همانند ما نیازمند خواب هستند تا تمدید قوا و تجدید انرژی کنند و برای روز بعد و جنب‌وجوش خود آماده شوند؛ به همین دلیل اگر شب‌هنگام در معرض نور قرار گیرند، دچار آسیب و اختلال می‌شوند. قناری‌بازهای قهار در گذشته، شب‌‌ها پارچه‌‌ای ضخیم روی قفس می‌انداختند تا پرنده بتواند در تاریکی ایجادشده، به‌راحتی بخوابد. اما حالا ما با نورهایی که شب‌ها با آنها شهر را روشن می‌کنیم و بخشی را هم روی درختانی می‌اندازیم که محل خواب و استراحت پرندگان است، عمر این موجودات را کوتاه می‌کنیم. آزمایش‌‌ها نشان داده است که پرندگان در این شرایط، عصبی و پرخاشگر می‌شوند، اشتهایشان کم می‌شود، دچار کاهش وزن می‌شوند و عادات‌شان (مانند جفت‌‌گیری) مختل و در مجموع سیستم حیاتی‌شان دچار به‌هم‌ریختگی و اختلال می‌شود. این ظلم به پرندگان است.

اما از آنجا که این نورپردازی‌ها متوقف نخواهد شد و به دلایل متعددی اجرا می‌شود، ‌لازم است نکاتی در این باره مورد توجه قرار گیرد تا آسیب‌هایی که به پرندگان می‌رسانیم، کاهش یابد. نکته اول اینکه پروژکتورها باید قبل از تاریکی کامل هوا روشن شود. در این حالت، ‌نور تولیدشده روی درخت یا مکان مورد نظر می‌افتد، پرنده آن را می‌بیند و اگر اذیت شود تا زمانی که آسمان هنوز روشن است، به جایی تاریک می‌رود. پرندگان شب‌کور هستند و بعد از غروب آفتاب، جایی را نمی‌بینند؛ اگر نور پروژکتورها در شب اذیت‌شان کند، تلاش می‌کنند که از منبع نور فاصله بگیرند اما به ‌دلیل تاریک‌بودن بقیه مسیر و شب‌کوری‌شان، با موانع اطراف برخورد می‌کنند و آسیب می‌بینند.

دیگر اینکه لامپ‌ها و پروژکتورها نباید تمامی فضا را روشن و نورانی کنند؛ اگر بخشی از یک معبر نورپردازی می‌شود، بخشی تاریک باقی بماند تا پرندگان بتوانند لابه‌لای درختان نقاط تاریک، استراحت کنند. درصورت رعایت‌نکردن این موارد، ناخواسته و ندانسته، عمر پرندگان را کوتاه کرده‌ایم. اگر شرایط برای پرندگان مساعد باشد، آنها مدت بیشتری در محیط می‌مانند. نور و صدا از عوامل مزاحمی محسوب می‌شوند که اگر میزان آنها از حد معمول فراتر رود، به این موجودات آسیب وارد می‌شود و آنها طبیعتا از محیط دور خواهند شد. مشاهده پرندگان سکته‌کرده در شهر، در روز بعد از چهارشنبه‌سوری نمونه‌ای بارز از این آسیب‌‌هاست. ما حیوانات را دست‌کم می‌گیریم؛ درحالی‌که مولانا از زبان آنها می‌گوید: «ما سمیعیم و بصیریم و خوشیم / با شما نامحرمان ما خامشیم».