چشم‌اندازی در مه

محمدناصر احدی

احتمالا در آینده، نیمه دوم دهه 90 را با تنگناهای اقتصادی، بحران‎های معیشتی و بیشتر شدن شکاف طبقاتی به یاد خواهند آورد. با اینکه پیش از این مقطع هم نمادها و نمودهای بی‎‌‎عدالتی و فساد در جامعه به‌وضوح دیده می‎‌‎شد، اما رشد شبکه‎‌‎های مجازی ـ که در غیاب مطبوعات اثرگذار بر پهنه اطلاع‎‌‎رسانی سیطره یافته‎‌‎اند و نظارت رسمی با دردسر بیشتری توان کنترل آنها را دارد ـ باعث شد صحنه‎هایی کمتر دیده‎‌‎شده از نابرابری در برابر دیدگان جامعه قرار گیرد. با این حال، هنوز روزنامه‎نگاری حرفه‎‌‎ای، چنانچه فرصتش را می‎‌‎یافت، تبحر و مسئولیت‎‌‎پذیری خود را به رخ می‎‌‎کشید. برای مثال، در سال 1395روزنامه «شهروند» با انتشار گزارشی درباره گورخواب‌ها فضای رسانه‎‌‎ای رسمی و غیررسمی کشور را کاملا تحت‌تأثیر قرار داد. اما اعتراضات دی 1396 بار دیگر ثابت کرد که دست مطبوعات در به تصویر کشیدن آزادانه وقایع جامعه بسته است. در ماجرای گرانی بنزین و اعتراضاتی که به‌دنبال آن در آبان 1398رخ داد، مطبوعات امکان نداشتند به‌درستی به وظیفه خود عمل کنند و به گزارش دقیق و بی‎‌‎پرده این واقعه بپردازند. در دی همین سال، در ماجرای ساقط شدن هواپیمای اوکراینی با شلیک اشتباهی نیروهای خودی بر فراز آسمان تهران، مطبوعات از آنچه مقامات رسمی در صداوسیما و بیانیه‎‌‎ها و مصاحبه‎‌‎هایشان اعلام می‎‌‎کردند، چیز بیشتری برای گفتن نداشتند. تقریبا عین همین وضعیت، در سال 1399در مورد کرونا و مسائل ریز و درشتی که به‌دنبال آن پدید آمد رخ داد. سال پایانی قرن چهاردهم هجری شمسی در حالی به پایان می‎‌‎رسد که انتشار رسانه مستقل کاغذی را باید آرمانی فراموش‌شده دانست. در این وضعیت طبیعی است رنگین‎‌‎نامه‎‌‎های گوناگونی که در قالب فصلنامه، ماهنامه، هفته‎‌‎نامه، روزنامه و هر قالب دیگری به‌کار خبررسانی اشتغال دارند، بیش از اینکه دغدغه کار حرفه‎‌‎ای و بیان حقایق و جلب اعتماد مردم را داشته باشد، به دریافت بودجه‎‌‎ای چشم دارند که می‎‌‎تواند حیات آنها را تضمین کند. چشم‎‌‎انداز مطبوعات ایران در آغاز سده جدید مه‎‌‎گرفته و غمبار است، اما چه‎‌‎بسا هنوز هم، مثل همه نشریات ماندگار تاریخ ایران، همت و خلاقیت فردی بتواند راهگشای این مسیر صعب باشد.