اکران سرد جشنواره پررونق

 سعید مروتی
 
«اکران سرد و جشنواره گرم»؛ سینمای ایران در سال89 را در این جمله می‎‌‎توان خلاصه کرد. سال89 بدترین سال اکران عمومی در همه ادوار بود. سالی که فقط یک فیلم توانست از مرز یک میلیون تماشاگر عبور کند و تازه این کار را هم به کمک بلیت‎‌‎های ارگانی و تبلیغات گسترده رانتی در تلویزیون انجام داد. فاصله تعداد تماشاگران فیلم اول اکران89 (ملک سلیمان با حدود یک میلیون و350‌نفر مخاطب) با فیلم دوم (پوپک و مش ماشاءالله با حدود 720هزار تماشاگر) معنادار بود. سقوط آزاد بعد از فیلم چهارم جدول شروع می‎‌‎شد که تعداد تماشاگران هر فیلم به زیر 400هزار نفر سقوط می‎‌‎کرد. سالی که نه کمدی سر و شکل داری چون «سن پترزبورگ» خیلی فروش کرد و نه «دمکراسی تو روز روشن» با حضور محمدرضا گلزار توانست تماشاگر پرتعدادی بیابد. سال89 مرز میان کمدی عامه‌پسند با فیلم هنری معناگرا تا حد زیادی در گیشه برداشته شده بود؛ سالی که هیچ فیلمی نتوانست موجی به راه بیندازد و هیجانی به گیشه بدهد. فیلم‎‌‎هایی که اغلبشان محصول دوران انفعال و محافظه‌کاری مدیران سابق سینمایی بودند، اکران89 را به برهوت تبدیل کردند. سالی که «طلا و مس» و «هیچ» و «کیفر» ستاره‌هایش بودند؛ معدود فیلم‎‌‎هایی که مورد توجه منتقدان قرار گرفتند. همایون اسعدیان در طلا و مس دوستداران سینمای دینی را راضی از سالن به بیرون فرستاد. در«کیفر»، حسن فتحی بحث درباره فیلم نوآر ایرانی را زنده کرد. هیچ هم مقدمه‎‌‎ای برای ظهور عبدالرضا کاهانی به‎‌‎عنوان نماینده فیلمسازانی بود که در فضای پس از 88 و در چالش با تیم معاونت سینمایی، دیده شدند و مورد توجه قرار گرفتند. در این سال شمقدری «آتشکار» امیر یوسفی را هم رفع توقیف کرد و کوشید تا حد امکان به هیچ درخواستی برای پروانه ساخت، جواب منفی ندهد. نتیجه این تلاش، برپایی جشنواره‎‌‎ای گرم و پرستاره بود؛ بهترین جشنواره دهه80 که نام‎‌‎های شاخصی در آن حضور داشتند؛ جشنواره‎‌‎ای که یک سویش مسعود کیمیایی قرار داشت و سمت دیگرش مسعود ده‌نمکی؛ جشنواره‎‌‎ای که نام‎‌‎ها در آن اهمیت داشتند؛ پس راش‎‌‎های اصلاح کادر‌نشده «فرزند صبح» بهروز افخمی و فیلم غیرقابل اکران «گزارش یک جشن» ابراهیم حاتمی‌کیا هم در آن حضور داشتند؛ جشنواره‎‌‎ای که «جدایی نادر از سیمین» فرهادی ستاره‎‌‎اش بود و «آسمان محبوب» مهرجویی، «یه‌حبه قند» میرکریمی، «اینجا بدون من» توکلی، «سعادت‌آباد» مازیار میری، «راه آبی ابریشم» بزرگ‌نیا و «خیابان‌های آرام» تبریزی در آن حاضر بودند؛ جشنواره‎‌‎ای که فیلم‎‌‎های بخش جنبی‎‌‎اش «خانه پدری» کیانوش عیاری، «مرهم» داوود نژاد و «اسب حیوان نجیبی است» کاهانی بودند. در جشنواره‎‌‎ای که نمایش «پایان‌نامه» بیشترین جنجال را در برج میلاد به‌پا کرد، جوایز اصلی میان «جرم» و «جدایی...» تقسیم شد. فجر برای نخستین بار به مسعود کیمیایی سیمرغ داد و فرهادی همزمان با درخشش در فستیوال برلین در کشور خودش هم مورد توجه قرار گرفت و به‎‌‎صورت توأمان خرس‎‌‎های برلین و سیمرغ‎‌‎های فجر را دریافت کرد. غایب بزرگ اختتامیه فجر بیست‌ونهم که ستاره‎‌‎اش مسعود کیمیایی بود، سیمرغ بهترین فیلم را برای جرم به خانه برد.