علم‌ستیزی ترامپ عامل تشدید کرونا

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

 در طول یک سالی که از همه‌گیری کرونا می‌گذرد، بارها موضوع علم‌ستیزی دونالد ترامپ و بی‌توجهی او به توصیه کارشناسان سلامت، به‌عنوان مهم‌ترین عامل شیوع چشمگیر این بیماری در آمریکا مطرح شده است. شمار مبتلایان به ویروس کرونا در آمریکا از مرز 25میلیون نفر گذشته و اکنون بسیاری به‌دنبال چرایی شیوع افسارگسیخته کرونا در این کشور هستند. به‌عبارت دیگر، یک چهارم مبتلایان به کرونا در جهان، در آمریکا زندگی می‌کنند.
آنتونی فاوچی، کارشناس‌ارشد بیماری‌های عفونی دولت آمریکا، دیروز ابعاد تازه‌ای را از آشفتگی موجود در مدیریت بحران کرونا در دولت ترامپ  فاش کرده است. او که در طول ماه‌های گذشته بارها رودرروی رئیس‌جمهور پیشین آمریکا قرار گرفته، به‌تازگی در یک برنامه تلویزیونی گفته که مقام‌های دولت ترامپ با نادیده گرفتن یا تحریف علم، دانشمندان را تحت فشار قرار می‌دادند.
فاوچی حدود 40سال است که هم مسئول مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا و هم مشاور ارشد رئیس‌جمهور این کشور در امور پزشکی است. او تاکنون مشاور 7رئیس‌جمهور آمریکا بوده است؛ از رونالد ریگان گرفته تا جو بایدن. هر زمان که مشکلی مربوط به سلامت پیش آمده، او همیشه یک پای ثابت برنامه‌ها بوده است.
برای فاوچی 80ساله، یک سال گذشته که جهان و آمریکا درگیر شیوع کرونا بود، سال متفاوتی بود. آرامش و تعهدش در این مدت، او را نزد خیلی از مردم آمریکا محبوب‌تر کرد. اما از دید میلیون‌ها نفر نیز مورد انتقاد قرار گرفت. بسیاری از هواداران ترامپ بارها شعار « فاوچی را برکنار کنید» سر دادند. از دید آنها، او متهم به انتشار ویروس کرونا و در زمره گروه‌هایی بود که ادعا می‌شد از انتشار کرونا و واکسیناسیون سود می‌برند. حتی خودش و خانواده‌اش بارها تهدید به مرگ شدند. این کارشناس سلامت عمومی از نخستین چهره‌ها در دولت ترامپ بود که از خطر همه‌گیری کرونا سخن گفت، اما درنهایت چون از مواضع کاخ سفید فاصله گرفته بود، برکنار شد.

حس رهایی
فاوچی هفته گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: «من از اینکه در موضعی مخالف ترامپ قرار داشتم، خوشحال نبودم. من نمی‌خواستم در مقابل رئیس‌جمهور قرار بگیرم؛ زیرا احترام زیادی برای دفتر ریاست‌جمهوری قائل هستم. اما تضاد و ناسازگاری زیاد در سطوح مختلف و در بین افراد و سازمان‌های گوناگون وجود داشت. دیدن فشاری که روی دانشمندان در طول دولت ترامپ بود، برای من نگران‌‌کننده بود. مقام‌های دولت فقط به‌دنبال اخبار امیدوارکننده و مثبت درباره کرونا بودند. ترامپ معمولا می‌گفت که اوضاع آن‌قدر بد نیست، اما من می‌گفتم چرا، خیلی بد است.»
او اضافه کرد: «در طول 40سال فعالیتم هیچ‌وقت شاهد چنین وضعیت غیرعادی نبوده‌ام. این هفتمین دولتی است که مشاور آن بوده‌ام. من در دولت‌های مختلف چه دمکرات و چه جمهوریخواه با افرادی با ایدئولوژی‌های مختلف کار کرده‌ام، اما هیچ‌کدام به این اندازه ضدعلم نبودند. من در نهایت تصمیمی را گرفتم که باید می‌گرفتم؛ چون در غیراین صورت به اعتبار خودم خدشه وارد می‌شد. اگر من آشکارا صحبت نمی‌کردم به نوعی انگار به‌صورت ضمنی سخنان ترامپ را تأیید می‌کردم.»
فاوچی با بیان اینکه احساس خوبی از همکاری با دولت جدید آمریکا دارد، ادامه داد: «اینکه می‌توانی درباره علم، مستندات و آنچه می‌دانی، صحبت کنی و درواقع اجازه بدهی که علم سخن بگوید، مانند حس رهایی است.»به‌گفته او، با وجود کشمکش‌هایی که سازمان‌هایی مانند مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و سازمان غذا و داروی آمریکا با کاخ سفید در زمان ترامپ داشتند، بسیاری از مقام‌های این نهادها در برابر فشارهایی که وجود داشت، ایستادگی کردند.

دخالت دولت در پزشکی
رئیس‌جمهور پیشین آمریکا در طول همه‌گیری تلاش زیادی کرد که اعتبار فاوچی را زیر سؤال ببرد؛ ازجمله اینکه کاخ سفید اوایل تابستان امسال او را از حضور در جلسه یکی از کمیسیون‌های فرعی مجلس نمایندگان درباره کرونا منع کرد. دیانا زاکرمن، رئیس مرکز ملی تحقیقات سلامت آمریکا در این‌باره می‌گوید: «هیچ وقت در طول 30سالی که در واشنگتن هستم ندیده‌ام که دولتی مانع حضور یک کارشناس سلامت در کنگره شود.»
اما رفتار ترامپ با فاوچی تنها یک نمونه از تلاش دولت او برای به حاشیه راندن علم و کارشناسان شناخته‌شده است. رئیس‌جمهور پیشین آمریکا همواره خطر این بیماری را دست‌کم گرفت و اعتباری برای راه‌های اثبات شده کنترل بیماری مانند ماسک زدن و رعایت فاصله اجتماعی قائل نبود. به گزارش مجله نیچر، اوایل پاییز امسال، کمیته فرعی کرونا در کنگره آمریکا گزارشی را منتشر کرد که در آن به 47مورد از به حاشیه راندن دانشمندان یا نادیده گرفتن توصیه‌های آنها در دولت ترامپ اشاره شده بود. براساس این گزارش، میزان دخالت کاخ سفید به‌ویژه در روزهای نزدیک به انتخابات ریاست‌جمهوری 3نوامبر (13آبان) روند افزایشی پیدا کرده بود. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا که یک سازمان شناخته شده در سطح جهان است، همواره در زمان وقوع بحران‌های پزشکی، نقش مهمی را در حوزه اطلاع‌رسانی به افکار عمومی ایفا می‌کرد، اما در همه‌گیری کرونا، کارشناسان این مرکز به‌صورت غیرمنتظره‌ای سکوت کردند و تعداد کنفرانس‌های مطبوعاتی که برگزار کردند به میزان قابل‌توجهی کاهش داشت؛ برای مثال، در طول همه‌گیری بیماری آنفلوآنزای خوکی (H1N1) در سال 2009، 32کنفرانس مطبوعاتی از کل 35نشست خبری در طول 13هفته نخست شیوع این بیماری، توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها برگزار شد، اما سه‌چهارم 69کنفرانس خبری برگزار شده در 13هفته نخست شیوع کرونا در آمریکا از سوی دولت و با حضور ترامپ؛ شد. سی‌ان‌ان در گزارشی نوشت که علت کاهش نشست‌های خبری این مرکز، فشار کاخ سفید بوده است.
این سیاسی کردن کرونا، حتی استعفای برخی چهره‌ها را به‌دنبال داشت. ریک برایت، کارشناس مؤسسه ملی بهداشت آمریکا، اواخر تابستان به‌علت «بی‌توجهی دولت به علم» از سمت خود استعفا داد.
مجله پولیتیکو نیز اواخر تابستان امسال گزارش داد که مسئولان دپارتمان سلامت و خدمات انسانی آمریکا که بر عملکرد مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها نظارت دارد، از این مرکز خواسته‌اند که گزارش هفتگی خود را دیرتر اعلام کرده و پیش از انتشار، آن را با این دپارتمان هماهنگ کند.
نمونه دیگر دخالت دولت آمریکا در امور پزشکی مربوط به پلاسمادرمانی است. اوایل شیوع کرونا گفته می‌شد که پلاسمای بهبودیافتگان می‌تواند برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار بگیرد. ترامپ تابستان امسال با وجود نبود شواهد علمی محکم مبنی بر تأثیر پلاسمادرمانی، سازمان غذا و داروی آمریکا را برای صدور مجوز فوری استفاده از این درمان تحت فشار قرار داد. درنهایت بعد از مشخص شدن بی‌نتیجه بودن آن، سازمان غذا و دارو بعد از مدتی این مجوز را لغو کرد.
کارشناسان معتقدند که دخالت دولت ترامپ در امور پزشکی اعتماد عمومی به نهادهایی مانند سازمان غذا و داروی آمریکا را خدشه‌دار کرده و به بی‌اعتمادی به واکسیناسیون منجر شده است. به اعتقاد آنها، ‌این رفتار دولت، نقش غیرقابل انکاری در افزایش شمار مبتلایان به کرونا در این کشور داشته است.