صورتگر معنا در معماری

 سعید برآبادی   

در سال 1385، معماری ایران شخصیت پیچیده‌ای را از دست داد؛ اگر بخواهیم صادقانه بگوییم، می‌توان سیدهادی میرمیران را نمادی از تجسم عینی معمار در گفتمان معماری پس از انقلاب محسوب کرد؛ شخصیتِ چندوجهی‌ که از سویی در نگاه به آینده معماری نقش‌آفرین بود و شرکتش به نام نقش جهان پارس، در بسیاری از پروژه‌های کلان کشوری همراه و همداستانِ وزارتخانه‌ها بود و از سوی دیگر، مردی بود نشسته بر ویلچر که تا واپسین روزهای عمرش درگیر بیماری سرطان بود. میرمیران اما یکی از منادیانِ موضوع ارتباط فرم و محتوا یا به قولی، صورت و معنی در معماری بود. هرجا نقل قولی از او یا درباره او را رصد کنید به چنین موضوعاتی برخواهید خورد: «تأثیر زمینه و فرهنگ بر معماری»، «چگونگی حفظ روح معماری کهن ایران با روش‌های نوین طراحی» و این دست موضوعات که به‌نظر می‌رسد عنوان‌های همایشی باشند اما میرمیران با تسلطی که بر هنر معماری قدیم ایران داشت و تبحری که در بیانش موج می‌زد آنها را به بحث روز مجلات معماری و جلسات معماری بدل کرد و اتفاقا این موضوع برای وزارت مسکن و شهرسازی که در آن سال‌ها ناگهان تغییر مسیر داده بود بسیار جالب از آب درآمد!
از میان آثار اجرا شده و نشده میرمیران، انتخاب ساختمان کانون وکلای دادگستری که کمی بالاتر از میدان آرژانتین قرار دارد، نه برای این است که این اثر، نمونه اعلایی از پروژه‌های او باشد، بلکه شاید از معدود آثاری‌ است که او توانسته از ایده تا اجرایش را ببیند و شاگردان او نیز می‌توانند، شاهد تحقق ایده دیاگرام‌های فرمی استاد خود در این بنا باشند. او از ابتدای دهه 70، استفاده از دیاگرام فرم را به بخشی از ایده طراحی خود بدل کرد. در این روش طراحی، فرم می‌تواند در محتوا تغییر ایجاد کند، همانطور که محتوا نیز می‌تواند در فرم دستکاری کند. همچنین خلاقیت معمار و قوی بودن دست او می‌تواند در پروسه طراحی چنان تغییراتی به همراه داشته باشد که اثر اجرا شده از فرم و محتوای اولیه دور به‌نظر برسد. پروژه ساخت خانه‌ای برای وکلای دادگستری تهران از سال 1379به او پیشنهاد شد و شش سال طول کشید تا به بهره‌برداری برسد. در این اثر، برخی از شاخص‌های معماری او را می‌توان به روشنی دید؛ از تأکید بر معماری شفاف با افزودن شیشه در سطح بنا تا گسترش این ایده به داخل و تغییر در کانسپت و حتی ارگونوی ساختمان. علاقه او به طبیعت و خصوصا عناصر آب و آفتاب حتی در طراحی ساختمان کنسولگری ایران در فرانکفورت و ساختمان مرکزی بانک توسعه صادرات ایران نیز به چشم می‌خورد؛ ایده‌ای که در زمان حیات میرمیران، مدافعان بسیاری داشت اما با خاموش شدن چراغ زندگی‌اش، گویی در نقطه‌ای در حوالی سال‌های میانی دولت احمدی‌نژاد متوقف ماند و اسلافش در شرکت نقش جهان پارس هیچ‌گاه نتوانستند به آن ایده تحققی کامل بدهند.