رصد بازار گوشت قرمز از دوربین آمار

در دامداری سنتی ایران، کشاورزان و دامداران اگر متوجه شوند که شیر تولیدی دام آنها را با قیمت مناسب نمی‌خرند و به‌اصطلاح خودشان خرج خوراک دام را جواب نمی‌دهد، تصمیم به سربریدن دام می‌گیرند تا دست‌کم با فروش گوشت آنها امرار معاش کنند. اما وقتی این تغییر در دامداری‌های رسمی رخ دهد و تغییراتی در آمار گشتارگاه‌ها نمایان شود، یک نشانه جدی از ناموزون بودن بازده اقتصادی پرورش دام و اختلال جدی در اقتصاد دامپروی خواهد بود.
رشد تولید گوشت قرمز به‌صورت مقطعی در آمارهای رسمی لزوما به‌معنای افزایش سرمایه‌گذاری و رشد کمی پرورش دام گوشتی نیست و چه بسا، این تولید و عرضه گوشت قرمز ناشی از کشتار دام‌های شیری باشد یا اینکه دامپروران تصمیم به کاهش پرورش دام‌های شیری و افزایش دام‌های گوشتی گرفته باشند. کاهش چشمگیر تولید شیرخام از 2میلیون تن در زمستان 98به کمتر از 1.7میلیون تن در پاییز امسال و افزایش 27درصدی عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌های رسمی در پاییز گذشته نسبت به پاییز پارسال نشانه چیست؟
طبق آمارها هر کیلوگرم گوشت گوسفندی در آذرماه امسال نسبت به آبان‌ماه با افت یک درصدی و نسبت به آذرماه پارسال با رشد 30.6درصدی مواجه شده است. شهروندان ایرانی هر کیلوگرم گوشت گوساله یا گاو را در آذرماه امسال نسبت به آذرماه پارسال 33درصد و نسبت به آبان امسال 7دهم درصد گران‌تر خریده‌اند. حالا سؤال مهم این است که آیا با کاهش احتمالی نرخ تورم در مناطق شهری و روستایی، مردم شاهد ثبات قیمت‌ها در بازار گوشت قرمز خواهند بود؟
به‌گزارش همشهری، قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی که در آذرماه پارسال به‌صورت میانگین 91هزارو800تومان برآورد شده بود، آذرماه امسال به 121هزار تومان هم رسید و حتی در برخی استان‌های ایران 132هزار تومان هم قیمت خورد. گوشت گوساله هم که آذرماه پارسال هر کیلوگرم آن 81هزارو400تومان بود در آذرماه امسال در برخی استان‌های 120هزار تومان هم خرید و فروش شد اما براساس برآورد مرکز آمار ایران میانگین قیمت گوشت گوساله در آذرماه امسال 108هزار تومان بوده است. گوشت قرمز، سفید و فراورده‌های آن 6درصد از سبد هزینه‌ای هر خانوار ایرانی را در هر‌ماه به‌خود اختصاص می‌دهد ولی به این معنی نیست که هر خانوار ایرانی ماهانه 6درصد هر هزینه‌اش را صرف خرید گوشت قرمز و سفید می‌کند بلکه به‌معنای ضریب اهمیت این فراورده پروتئینی در سبد هزینه‌ خانوارهاست و بدیهی است که دهک‌های پایین درآمدی قادر به خرید گوشت قرمز نباشند.

راز نوسان قیمت گوشت
برای رمزگشایی از دلیل نوسان قیمت گوشت قرمز در کشور باید به سراغ وضعیت پرورش دام و تولید و عرضه گوشت رفت، مرکز آمار ایران می‌گوید: در آذرماه امسال 36هزارو200تن گوشت قرمز از کشتارگاه‌های رسمی به بازار عرضه شده است. یعنی به ازای هر ایرانی با فرض جمعیت 80میلیون نفری، 450گرم گوشت قرمز به بازار تنها از طریق کشتارگاه‌های رسمی تزریق شده است. البته از کل گوشت عرضه شده در آذرماه از کشتارگاه‌های رسمی، سهم گوشت گاو و گوساله بیش از سایر انواع دام بوده به‌نحوی که گوشت گاو و گوساله با 20.4هزار تن، 56.3درصد از کل وزن گوشت قرمز عرضه شده را به خود اختصاص داده است. پس از آن گوشت گوسفند و بره با 12.4هزار تن، بز و بزغاله با 2.7هزار تن و سایر انواع دام با ۷۰۹تن، به‌ترتیب 34.2درصد، 7.5درصد و ۲درصد از کل وزن گوشت قرمز عرضه شده را به‌خود اختصاص داده‌اند.
روایت مرکز آمار نشان می‌دهد میزان عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌های رسمی در آذرماه امسال 27درصد بیشتر از آذرماه پارسال بوده به‌گونه‌ای که عرضه گوشت گوسفند و بره ۱۸درصد، بز و بزغاله ۲۳درصد، گاو و گوساله ۳۵درصد، گاومیش و بچه‌گاومیش ۶۳درصد افزایش داشته اما عرضه گوشت شتر و بچه‌شتر ۳۳درصد افت کرده است. نکته مهم دیگر اینکه میزان عرضه گوشت قرمز در آذرماه امسال نسبت به آبان امسال 3.5درصد کمتر شده است.

شاخص پیش‌نگر تورم گوشت
اما تازه‌ترین آمار رسمی از وضعیت پرورش دام سبک و سنگین به‌عنوان شاخص پیش‌نگر در تورم مصرفی گوشت و شیر از افزایش تولید دام حکایت دارد. تعداد گوسفند و بره در دامداری‌ها در آذرماه امسال به 46میلیون‌و590هزار راس رسیده است در تابستان امسال این رقم 43میلیون راس برآورد شده بود. آمار مزبور نسبت به بهار امسال (47.33میلیون راس) و تابستان پارسال (48.2میلیون راس) پایین‌تر است. مرکز آمار ایران تعداد بز و بزغاله را هم در آذرماه امسال 16.66میلیون راس برآورد کرده که نسبت به بهار امسال کمتر و تابستان امسال بیشتر بوده است.
نتایج طرح آمارگیری اندازه‌گیری فصلی تعداد و تولیدات دات سنگین شامل گاو و گوساله، در پاییز1399 نشان می‌دهد تعداد گاو و گوساله موجود در دامداری‌ها به 5.4میلیون راس رسیده که تعداد 362هزار رأس گوساله در مراکز پرورش‌دهنده دام متولد شده و تعداد 458هزار رأس گاو و گوساله در دامداری‌ها پروار شده است.

زنگ خطر در بازار گوشت و شیر
به گزارش همشهری، با مبنا قراردادن آمارهای رسمی به‌نظر می‌رسد از هم‌اکنون زنگ خطر تورم برای بازار گوشت گوساله و شیر به صدا درآمده زیرا روند نرخ تورم گوشت قرمز و میزان تولید آن با درنظر گرفتن محدودیت‌های ناشی از کرونا و افت تقاضا برای گوشت غیرخانگی نظیر گوشت مصرفی رستوران‌ها و... این گمانه را تقویت می‌کند که درصورت افزایش تقاضا در ماه‌های آینده، تولید داخلی کفاف تقاضا را ندهد و به این ترتیب دوباره قیمت گوشت قرمز روندی افزایشی را تجربه کند. به‌گونه‌ای که تعداد گوسفند زنده تازه متولد شده در زمستان98 حدود 535هزار راس بوده که در تابستان به 299هزار راس و در پاییز امسال به 362هزار راس رسیده درحالی‌که دام پروار شده از 385هزار راس در زمستان پارسال به 458هزار راس در پاییز امسال افزایش یافته و در طرف مقابل میزان تولید شیر خام گاو از 2میلیون تن در زمستان پارسال به 1.7میلیون تن در پاییز امسال افت کرده است.
منطق اقتصاد می‌گوید پرورش‌دهندگان گاو، گوساله و گوسفند به‌دلیل نااطمینانی از روند آینده بازار و نوسان شدید قیمت خوراک دام، ممکن است برای بقا تصمیم به تغییر الگوی پرورش دام خود بگیرند و چه بسا به‌دلیل عدم‌بازده اقتصادی پرورش گاو شیری، آنها را روانه کشتارگاه‌ها کنند. این هشداری جدی برای سیاستگذاران و مسئولان است که درصورت غفلت امنیت غذایی کشور را دچار اختلال خواهد کرد.