بهشت غارت‌شده

«سیسیلی» ـ فقیرترین منطقه ایتالیا ـ کودک مسئله‌ساز و شرور این کشور محسوب می‌شود. این منطقه، حالا دولت جدیدی را در جریان انتخابات برگزیده است. برای سامان‌دادن به اوضاع جزیره سیسیل، باید بر فساد و کنترل فراگیر مافیا غلبه کرد و مردم را مجاب کرد که زادگاه‌شان را ترک نکنند. این سرزمین ـ جایی که درختان لیموی آن 4بار در سال شکوفه می‌دهند ـ سرشار از مواهب و وفور نعمت است؛ از نور خورشید گرفته تا اماکنی که میراث فرهنگی جهان به شمار می‌روند؛ از معابد یونانی و دیوارنگاره‌های بیزانسی و هنر اعراب گرفته تا سواحل ماسه‌ای و هتل‌های پنج‌ستاره میشلن.

    سیسیل؛ قطعه‌ای از بهشت وقتی پای آمار به میان می‌آید، شرایط متفاوت می‌شود. از هر 5فردی که در سن کارکردن قرار دارند، بیش از یک نفر بیکار است و تقریبا نیمی از ساکنان جزیره یا فقیرند و یا در معرض سقوط به ورطه فقر قرار دارند. سیسیل، ثروتمند به‌ نظر می‌رسد و با این حال، عقب‌تر از دیگران است؛ نه فقط در مقایسه با شمال صنعتی ایتالیا بلکه حتی در مقیاس با بقیه متسوجورنو (نیمه جنوبی ایتالیا که قلمروی تاریخی پادشاهی سیسیل بوده است). این جزیره نیمه‌خودمختار در عصر باستان بخشی از ماگنا گرچا (به معنای لغوی «یونان بزرگ»؛ لقبی که رومی‌های باستان به جزایر و مناطق جنوبی شبه‌جزیره ایتالیا داده بودند؛ چه، این مناطق تحت‌تأثیر فرهنگی یونان و تمدن هلنی قرار داشتند) بوده است و اینک نیز به چشم «یونان ایتالیا» دیده می‌شود؛ کودک مسئله‌ساز و شرور این کشور. سیسیلی‌ها در انتخابات روز پنجم نوامبر، دولت منطقه‌ای جدیدی را برگزیدند و قدرت را به نللو موسومچی ـ نامزد راست میانه ـ بخشیدند که مورد حمایت ائتلافی از 3حزب قرار دارد؛ شامل ابتدا «ایتالیای قدرتمند» (حزب سیلویو برلوسکونی، نخست‌وزیر اسبق)، سپس «جنبش پنج‌ستاره» که موضعی ضد‌وضعیت موجود دارد و نیز حزب چپ میانه دمکراتیک (حزب ماتیو رنتسی، نخست‌وزیر سابق) که البته چنین جایگاهی، نشانه ناخوشایندی از عملکرد قریب‌الوقوع این حزب در انتخابات سراسری بهار آینده است. اما به زعم پیتر آنجلو بوتتافوچو، مهم نیست که چه‌کسی زمام امور سیسیل را در آینده در دست داشته باشد؛ به گفته وی، این منطقه «با توجه به کسری بودجه، بیکاری بالا، مهاجرت گروهی جوانانش به شمال و ارزش‌زایی بسیار پایین طی سال‌های پس از جنگ جهانی (چه رسد به فساد، جنایت و گرسنگی)، دیگر از کنترل خارج شده است و باید دولتی اضطراری تشکیل شود». در واقع هر کسی این‌روزها به سیسیل سفر می‌کند درمی‌یابد که کاخ‌های باشکوه پالرمو به‌سختی فقر شدید پایتخت این منطقه را می‌پوشاند یا متوجه وجود زاغه‌هایی حلبی در مسسینا و در شهرهای روبه‌نابودی داخل جزیره می‌شود. در سیسیل، بحرانی که سراسر ایتالیا را فرا گرفته است ، بیشتر و بزرگ‌تر به نظر می‌رسد.

در دیار مافیا سیسیلی، خاستگاه و وطن مافیاست و هیچ‌کسی بهتر و بیشتر از نینو دی‌متئو از این واقعیت آگاهی ندارد. این دادستان 56ساله بیش از هر شخص دیگری در ایتالیا در معرض خطر مرگ قرار دارد. از آنجا که کوزا نوسترا (لقب محلی مافیا در جنوب ایتالیا) او را فقط مرده می‌خواهد، دی متئو طی 23سال گذشته مورد حفاظت شبانه‌روزی قرار داشته است و 42افسر پلیس بی‌وقفه از او در پالرمو مراقبت می‌کنند. این محافظان مسلح به مسلسل‌های سبکی که از شانه‌هایشان آویخته شده است، دی‌متئو را همه‌جا همراهی می‌کنند. او حتی در رم هم محافظ دارد؛ پایتخت باستانی ایتالیا که تابستان امسال بالاخره به آنجا انتقال یافت. با این حال، دی‌متئو روزهای پایانی هفته را در سیسیل می‌گذراند و مهم‌تر اینکه او دادستان دادگاهی‌است که به احتمال مشارکت و همکاری دولت با اعضای مافیا طی سال‌های دهه 90 میلادی رسیدگی می‌کند؛ پرونده‌ای که دی‌متئو زندگی‌اش را وقف حل‌وفصل آن کرده است. در بعدازظهری که او در مشایعت کاروان محافظانش راهی پالرمو است، محافظی که جلودار کاروان محسوب می‌شود ،مسیر ازپیش‌تعیین‌شده کاروان را جلوتر بررسی می‌کند و سپس با فاصله چند دقیقه 3جیپ حامل محافظان مسلح و لیموزین زرهی دی‌متئو از راه می‌رسند. خودروی زرهی دادستان دارای نوعی تکنولوژی است که در مناطق جنگ‌زده دیده می‌شود؛ یک دستگاه ارسال امواج ماهواره‌ای برای پیشگیری از انفجارهای از راه دور. گفته می‌شود سران مافیا تاکنون قراردادهای بسیاری برای کشتن دادستان سیسیل امضا کرده‌اند. بر اساس مکالمات تلفنی شنودشده، آنان می‌خواهند او «مانند ماهی تن، سلاخی شود» و «جنازه‌اش را به گوشه‌ای بیندازند». دادستان کل در دفتر کارش در کاخ دادگستری می‌گوید: «من از نعمت آزادی در زندگی‌ام محروم شده‌ام. صبح‌ها قبل از آنکه بخواهم در خانه را باز کنم، باید محافظان به حالت آماده‌باش دربیایند. آرزویم این است که بتوانم در پیاده‌رو به‌تنهایی قدم بزنم». گویی با جنایتکار بی‌رحمی مواجهیم که برای سرش جایزه گذاشته‌اند! روزهایی که جنازه‌های غرق در خون، در خیابان‌های پالرمو رها می‌شدند گذشته‌اند؛ با این حال هنوز تا پیروزی کامل بر مافیا راهی طولانی باقی مانده است. کوزا نوسترا این‌روزها استراتژی متفاوتی به کار گرفته است. آنان به‌جای جنگ مسلحانه با دولت، می‌کوشند در آن نفوذ کنند. مافیا با سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای قانونی، بیش از گذشته جامعه را هدف دست‌اندازی و تجاوز خود قرار داده است. لئو لوکا اورلاندو می‌گوید: «ریشه‌های مافیا در جنوب و دهانش، در شمال باز است». این وکیل تنومند که هم‌اینک شهردار پالرمو محسوب می‌شود، از سال‌های دهه80 میلادی تاکنون در همان موقعیتی قرار داشته که دی‌متئو اینک با آن مواجه است؛ در صدر فهرست قربانیان کوزا نوسترا. حدود 32سال از زمانی که او به شهرداری پایتخت سیسیل برگزیده شد، می‌گذرد اما اورلاندو هنوز برای پالرمویی متفاوت می‌جنگد؛ برای شفافیت، ایجاد روحیه عمومی و مقاومت در برابر جرائم سازمان‌یافته. او بر سردر شهرداری، بنری با نوشته‌ای به این مضمون، نصب کرده است: «پالرمو به دی‌متئو نیاز دارد». در شهری که سکوت، شانس شما را برای زنده‌ماندن افزایش می‌دهد، این کار اقدامی جسورانه محسوب می‌شود. شهردار از پشت میزش می‌گوید: «کلانشهر منطقه سیسیل در واقع شهری خاورمیانه‌ای‌است که در خاک اروپا واقع شده است؛ بیشتر شبیه طرابلس است تا فرانکفورت». اما اورلاندو که در هایدلبرگ آلمان درس خوانده و در پاریس زندگی کرده است، می‌خواهد این شرایط تغییر یابد. او با طرح همین هدف در تابستان در انتخابات شهرداری شرکت کرد و دوباره به پیروزی رسید. او پالرمو را «جزیره‌ای در دل جزیره» می‌خواهد؛ «این تنها شانس بقای ماست».مجموع درآمد تمام سازمان‌های مافیایی ایتالیا یک‌دهم تولید ناخالص داخلی این کشور را در بر می‌گیرد. حال که فحشا و تجارت مواد‌مخدر نیز در محاسبه تولید ناخالص داخلی ملاک قرار گرفته است، سهم مافیا حتی بیشتر نیز خواهد شد. جرائم سازمان‌یافته اینک بیشتر از هر زمان دیگری در جامعه و اقتصاد محلی جنوب رخنه کرده است. کوزا نوسترا حتی از کرایه خودرو به سازندگان فیلم‌های سینمایی درباره مافیای سیسیل و از تدارک غذای آنان نیز درآمد دارد. نینو دی‌متئو، دادستان کل منطقه می‌گوید: «من مافیا را مشکل اصلی ایتالیا می‌دانم. گسترش روش‌ها و پول آنها در فعالیت‌های اقتصادی قانونی، به دمکراسی ما آسیب می‌رساند». دادستان از همان کنار خانه‌اش در پالرمو شاهد چنین وضعیتی‌است؛ خانه‌ای که مانند یک سفارت خارجی حساسیت‌برانگیز در شهرهایی مانند بغداد یا کابل، به‌شدت تحت حفاظت قرار دارد. در جوار دی‌متئو منطقه‌ای تحت نفوذ یک خانواده مافیایی قرار دارد که با ملایمت، با پیامی به این مضمون از مغازه‌داران می‌خواهند در قبال مراقبت‌شدن، به آنها پول بدهند: «اگر مشکلی نداری، روز کریسمس یا عید پاک شخصی را به ملاقات با تو می‌فرستم و به اندازه وسع و توانت به او هدیه کوچکی بده». برای صاحب یک‌ بار در این محل، این هدیه کوچک، سالانه 6هزار یورو از محل سود کسب‌وکارش آب‌می‌خورد. بسیاری از کسب‌وکارها دیگر توان پرداخت این هدایای کوچک را ندارند و برخی از آنها دیگر نمی‌خواهند باج بدهند. برچسب‌های سازمان آدیو پیتسو اینک روی ویترین بیش از هزار مغازه در داخل و حومه پالرمو دیده می‌شود. این سازمان مصرف‌کنندگان را تشویق می‌کند از کسب‌وکارهایی خرید کنند که پیتسو نمی‌پردازند («آدیو» به معنای «خداحافظی و وداع» و «پیتسو» به‌ معنای پولی‌است که به‌عنوان باج داده می‌شود). مقابله با جرائم سازمان‌یافته در سیسیل، نیازمند سرمشق و الگو است. امسال بیست‌وپنجمین سالگرد بمب‌گذاری مرگباری است که طی آن، جیووانی فالکونه (دادستان وقت سیسیل) و پائولو بورسللینو (همکارش) کشته شدند. دی‌متئو که پس از فالکونه به این مقام رسید، کسی‌است که مراسم احیای فالکونه را شخصا به جا آورد (مراسمی که یک شب پیش از تدفین صورت می‌گیرد و تا بامداد بر بالین فرد متوفی دعا خوانده می‌شود). او پس از آن حادثه، ترتیب محاکماتی را داد که در پی آنها، صدها نفر از روسای مافیا در مجموع به 2665سال تحمل زندان محکوم شدند. از سال2013 دی‌متئو و همکارانش در دادستانی، با به‌خطرانداختن جان خود، مشغول پیگیری پرونده‌ای درباره ارتباط احتمالی دولت در سال‌های دهه90 میلادی با خانواده‌های مافیایی هستند؛ پرونده‌ای که از سوی دولت وقت مطرح شده و به‌عبارت دیگر دولت از شرّ خود به قانون پناه آورده است. هدف پرونده، اثبات این فرضیه است که در سال1992 سیاستمداران و کارمندان دولت در تلاش برای پایان‌دادن به خونریزی، با مافیا مصالحه کرده‌اند و به ‌عبارت دیگر، جمهوری مفتخر ایتالیا، وقوع جنایت‌های گروهی را پذیرفته است. دی‌متئو بر این باور است که در آن سال، توافقی بین سران مافیا (از قبیل توتو رینا) با نمایندگان دولت صورت گرفته و اینک جمهوری ایتالیا باید کفاره این گناه را بپردازد: «اگر سیاسیون و اعضای پلیس یا سازمان‌های اطلاعاتی، واسطه مصالحه شده‌اند و تن به باج‌خواهی داده‌اند، خانواده‌های قربانیان باید از حقیقت باخبر شوند». دی‌متئو برای بسیاری از اهالی سیسیل، حکم قهرمان و منبع امیدواری را دارد و بر عکس، خاری‌است در چشم صاحبان قدرت. از دیگر مشکلاتی که سیسیل با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، مهاجرت و خروج گروهی جوانان منطقه است. جزیره سیسیل دارای بالاترین خروجی مهاجر در ایتالیاست و از هر 7سیسیلی، یک نفر در خارج از این جزیره زندگی می‌کند. در همین حال، صنعت گردشگری سیسیل نیز به‌شدت دستخوش رکود شده و نرخ بیکاری به 57درصد رسیده است؛ ضمن اینکه بسیاری از شهرهای قدیمی و باستانی با جذابیت‌های گردشگری بسیار بالا، در آستانه متروکه‌شدن قرار دارند. منبع : والتر میر ـ اشپیگل 10دسامبر2017 ترجمه: حمیدرضا خطیبی