نخستین اشتباه آخرین اشتباه است

خدیجه نوروزی_روزنامه‌نگار

لاله‌زار؛ از خیابان‌های قدیمی تهران که امسال با رخداد دوحادثه آتش‌سوزی در 15آذر و 11دی خبر‌ساز شد و توجه‌ها را به‌خود جلب کرد. اگر سری به این خیابان زده باشید ساختمان‌ها، کوچه‌های قدیمی و تنگ زیادی را مشاهده می‌کنید؛ گویی با نام «ایمنی» غریبه است و ساکنان ملک‌های مسکونی و تجاری آنچنان سرگرم روزمرگی‌هایشان هستند که فراموش کرده‌اند در معرض خطرات مالی و جانی ناشی از ناامنی قرار دارند تا جایی که ممکن است این فراموشی و سهل‌انگاری‌شان‌ یک فرد جان و مال همسایگان را نیز به‌خطر اندازد. مجید محمودی‌نیا، کارشناس پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی تهران، در گفت‌وگو با همشهری به بیان مشکلات ایمنی خیابان لاله‌زار، هشدارها و راهکارهای آن می‌پردازد.


قدیمی بودن محله
یکی از اساسی‌ترین چالش‌هایی که در خیابان لاله‌زار و اکثر قریب‌به‌اتفاق خیابان‌های قدیمی این‌چنینی وجود دارد قدیمی بودن محله‌ها، به‌ویژه ساختمان‌هاست. این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که مجموعه‌ای از این ساختمان‌ها و بناها در یک خیابان کم‌عرض طولانی باشند که خیابان لاله‌زار نیز دارای همین ویژگی است. این موضوع در زمان حریق مسئله ایمنی و خدمات‌رسانی به این خیابان را به چالش می‌کشد.

تغییر کاربری‌های غیراستاندارد
تغییر کاربری ساختمان‌های تجاری هم به‌شدت به ناامن‌بودن این خیابان دامن زده است. به‌عنوان مثال کاربری برخی ساختمان‌های قدیمی لاله‌زار در گذشته سینما، تئاتر و سالن‌های نمایش بوده، اما به مرور به‌خاطر تغییر فرهنگ و نگرش مردم این ساختمان‌ها کاربری‌شان را از دست داده‌اند، برخی متروکه و برخی تبدیل به انبار شده‌اند. اگر سازمان آتش‌نشانی بخواهد هرگونه اطفای حریق در این منطقه انجام دهد باید تحلیلی از میزان خطر در ساختمان حادثه‌دیده به عمل آورد که لازمه آن در وهله اول دانستن کاربری ساختمان است؛ اینکه در گذشته کاربری آن چه بوده و الان چیست. آیا به‌صورت انبار از آن استفاده می‌شود؟ چه کالاهایی را در آن نگهداری می‌کنند؟ دانستن تمام این اطلاعات به اطفای حریق و نجات افراد بسیار کمک می‌کند. این بی‌اطلاعی‌های سازمان آتش‌نشانی از این روست که اغلب این تغییر کاربری‌ها غیرقانونی انجام می‌شود. ممکن است برخی از ساختمان‌ها نیز بازسازی شده باشند، اما با توجه به قدمت طولانی‌ای که دارند درست بازسازی نشده‌اند تا قابل استفاده باشند.

نبود راه‌های فرار ایمن
اغلب ساختمان‌هایی که در خیابان قدیمی لاله‌زار در حال استفاده هستند مجوزهای‌شان به‌روز نیست و این ساختمان‌ها معمولا در تامین راه‌های فرار مشکل دارند. به‌عنوان مثال اگر از ساختمانی که برای 50نفر در قدیم ساخته شده الان مورد استفاده 100نفر قرار بگیرد درصورت رخداد حادثه راه خروج کافی و ایمن برای فرار مردم از آن وجود ندارد. آتش‌نشانان هم در این شرایط نمی‌دانند در صورت حریق چطور وارد شوند یا اینکه چطور مردم را خارج کنند. گاه تنگ‌بودن پاساژهای قدیمی کار آتش‌نشانان را در اطفای حریق سخت می‌کند.

زون‌بندی حریق 
نبود منطقه‌بندی یا زون‌بندی حریق از دیگر چالش‌های اساسی ساختمان‌های خیابان لاله‌زار است. نبود زون‌بندی موجب می‌شود ساختمانی که دچار حریق شده همچنین ساختمان‌های اطراف و حتی املاکی که در طبقات بالا و پایین آن قرار دارند، دچار چالش شوند. درحالی‌که با زون‌بندی، هر ساختمان، به‌ویژه ساختمان‌های بزرگ به مناطق کوچک‌تر و مجزا تقسیم‌بندی می‌شوند و این مرزبندی‌ها موجب می‌شود تا حریق کوچک‌تر شود و میزان خسارت جانی و مالی کاهش یابد. قبلا به این موضوع اهمیت داده نمی‌شد که هر ساختمانی هر نوع کاربری‌ای که دارد محصور به همان باشد و منطقه‌بندی‌اش مشخص باشد تا اگر دچار آتش‌سوزی شد بتوان حداقل حریق را در آن محدوده نگه داشت تا مردم بتوانند سریع تخلیه شوند، چون بیشتر مرگ‌ومیرهای ناشی از آتش‌سوزی ناشی از استنشاق دود است، یعنی خودِ آتش اغلب کسی را از پا در نمی‌آورد. پس بحث تخلیه دود و زون‌بندی بسیار مهم است که باید به آن توجه شود.

برق‌کشی‌های روکار و توکار
 بحث ایمنی تاسیسات الکترونیکی و برق‌رسانی بسیار در بحث ایمنی مهم است که اماکن تجاری لاله‌زار هم از این موضوع مستثنا نیست. بیشتر برق‌کشی‌های روکار و توکار ساختمان‌های قدیمی این خیابان نیاز به بازبینی دارند و از چالش‌های مهم آتش‌نشانی است. هرچه مردم از سیستم برق‌رسانی بیشتر استفاده کنند ناایمنی‌هایش نیز به‌علت پوسیدگی و کهنگی بیشتر می‌شود. سیم‌کشی‌های داخل ملک در این محدوده باید حتما بازبینی شود و هم در توزیع مناسب؛ یعنی اگر ملکی یک کنتور برای کاربری محدود گرفته است از آن کنتور برق بار اضافه برای کارهای دیگر و کاربری‌های دیگر کشیده نشود. اگر سیم در مسیر تردد خود گرم شود مستعد آتش‌سوزی خواهد بود؛ به‌ویژه در انبارها.

هزینه‌ای که نمی‌شود
همیشه مهم‌ترین مشکل در بحث ایمنی این است که مردم هزینه‌ای برای ایمن‌سازی‌ پرداخت نمی‌کنند و زمانی حاضر به پرداخت می‌شوند که خیلی برایشان گران تمام‌شده است و خسارت‌های کلانی دیده‌اند. مالکان تجاری و مسکونی لاله‌زار باید به این موضوع توجه کنند که این خیابان در گذشته برای تعداد محدودی از آدم‌ها ساخته شده که از آن استفاده می‌کردند، اما در این شرایط که محدوده شهری افزایش پیدا کرده برای ایمن‌بودن و کم‌کردن خسارت‌ها دو راه وجود دارد؛ یا باید متناسب با توسعه شهری، ساختمان‌ها افزایش پیدا کنند یا حداقل ساختمان‌های موجود تغییر کاربری‌شان را از دست بدهند، چرا که نخستین حادثه آتش‌سوزی برای هر فردی در این خیابان مساوی است با از دست دادن تمام دارایی‌اش و برگشتی برایش وجود نخواهد داشت. از این روست که مالکان باید برای بحث ایمنی مطالبه‌گر باشند.

تلاش برای امکان دسترسی 
یکی از مواردی که ممکن است خسارت جانی و مالی ناشی از حریق را در محدوده خیابان قدیمی لاله‌زار کم کند امکان دسترسی آسان به منطقه است. خودروهای آتش‌نشانی و آتش‌نشانان‌ها باید به سرعت در محل حاضر شوند تا بتوانند مؤثر عمل کنند. بنابراین شهرداری در ارائه خدمات به مردم باید به این موضوعات توجه کند، مانند اینکه عرض خیابان کم است و عبور و مرور و پارک خودروها را مدیریت کند. باید به این نکته توجه داشت که شهرداری تهران هر نوع طرحی در بازسازی، احیا و زیباسازی شهر کند به سازمان آتش‌نشانی کمک کرده است، چراکه هر کدام از این ساختمان‌ها مجاب می‌شوند که از سازمان آتش‌نشانی تأییدیه بگیرند و سازمان هم ضوابطی به آنها ارائه می‌دهد. تاکنون هم اقدامات و طرح‌های شهرداری در لاله‌زار به ایمنی این خیابان کمک کرده است.