پیدا و پنهان بهداشت و درمان در دیار سیستان و بلوچستان

حمیدرضابوجاریان- خبر‌نگار

استان سیستان و بلوچستان سال 98دست‌کم ده‌ها بحران را پشت سر گذاشته است. از سیل آغاز سال و پایان آن گرفته تا شیوع تب کریمه کنگو، آنفلوآنزای فصلی و درنهایت کرونا. مصیبت‌هایی که هرکدام خسارت‌های زیادی به وضعیت بهداشت و درمان استان زده است که درشرایط عادی از نظر سرانه‌های بهداشتی و درمانی دچار چالش بود. گرچه کرونا و شیوع اش در آخرین‌ماه سال گذشته تاکنون، به چالشی بزرگ برای سیستم بهداشت و درمان کشور تبدیل شده، اما به‌گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی سیستان و بلوچستان بزرگ‌ترین چالش استان، نه کرونا که تب کریمه است. بیماری‌ای که هر سال از اردیبهشت با بهبود وضعیت آب وهوا، پشه‌های ناقل تب کریمه کنگو را فعال  و تا اواخر آذرماه تعداد زیادی از ساکنان را مبتلا به بیماری می‌کند. اما این پایان مشکلات بهداشتی و درمانی استان سیستان و بلوچستان نبود و وقوع موج بزرگی از آنفلوآنزای فصلی و ابتلای 38هزارشهروند به این بیماری در مدتی کمتر از 50روز، فشار سنگینی را قبل از شیوع ویروس کرونا بر کادر بهداشت و درمان استان وارد کرد. آنطور که سیدمحمد هاشمی شهری به همشهری می‌گوید: در استان سیستان و بلوچستان تنها 25هزار شهروند را مبتلا به کرونا  شده‌اند0 کم بودن راه‌های دسترسی به استان، سبک زندگی مردم منطقه، فاصله زیاد روستاها و خانه‌ها از یکدیگر، جمعیت کم و نیز رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی ساکنان استان، دلیل نرخ پایین شیوع بیماری در استان بوده است. به گفته او استان سیستان و بلوچستان در سال98، دست کم263  بحران را پشت سر گذاشته است.

نیرو نداریم

هاشمی، با اشاره به اینکه، جوان بودن جمعیت و کم بودن آن باعث شده است به‌رغم ابتلای تنها 25هزار نفر به کرونا، سیستم بهداشت و درمان استان در مقاطعی به شکل کامل در اشغال بیماران کرونایی قرار بگیرد، می‌گوید: سرانه تخت‌های بیمارستانی در استان تنها 1.2درصد است. این عدد باید ارتقا پیدا کند و در این‌باره سرمایه‌گذاری‌های زیادی از سوی وزارت بهداشت برای ساخت بیمارستان‌های جدید شده است. گرچه این سرمایه‌گذاری‌ها در حال انجام است، اما باید زیرساخت‌های بهداشت و درمان استان در بخش بیمارستانی تقویت شود تا بتوانیم به نیازهایی که روزانه در حال افزایش است پاسخ دهیم. به‌گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، ساختار دانشگاه علوم پزشکی استان مربوط به یک دهه قبل است و با توجه به ساخت چند بیمارستان و بهره‌برداری از آنها در آینده نزدیک، نیاز به تامین نیروی انسانی در این استان بیش از هر زمان دیگری به دغدغه مسئولان بهداشت و درمان استان تبدیل شده است. هم‌اکنون با کمبود شدید نیروی انسانی در ساختار بهداشت و درمان استان روبه‌رو هستیم. برخی از افراد بازنشسته شده و برخی به استان‌های دیگر مهاجرت کرده‌اند. این موضوع به فقر نیروی انسانی در استان دامن زده است. خوشبختانه از سهمیه استخدام نیروهای تازه برای کادر بهداشت و درمان، سهمیه‌ای هزار نفری به استان اختصاص یافته که می‌تواند نیازها به نیروی انسانی را تا حدود زیادی تامین و فشار کاری کادر بهداشت و درمان استان را کم کند.

خدمات درمانی برای اتباع 3کشور
رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، در ادامه با اشاره به هم مرز بودن استان با 2کشور افغانستان و پاکستان از ارائه خدمات درمانی و بهداشتی به مردم این 2 کشور در کنار ساکنان بومی منطقه و استان‌های همجوار خبر می‌دهد و می‌گوید: سیستم بهداشت و درمان استان ناگزیر است علاوه بر اتباع ایرانی به اتباع خارجی نیز خدمات بهداشتی و درمانی ارائه کند: نوروز امسال، افاغنه‌ای که در تهران و اطراف آن بودند در قالب طرحی باید از ایران خارج می‌شدند. در آن مقطع دست‌کم 30هزار تبعه افغانستانی وارد استان شدند که مراحل تب سنجی و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به آنها انجام شد. برخی از این افراد مبتلا به بیماری بودند و در بیمارستان‌های ما بستری شدند. علاوه بر این مرز میرجاوه خطوط راه‌آهن، مرزهای ترانزیتی زمینی هم باید کنترل شود. با کنترل این مبادی و شناسایی بیماران، سالانه بین 50تا 80میلیارد تومان هزینه برای ارائه خدمات درمانی به این دسته از  بیمار از محل منابع داخلی دانشگاه علوم پزشکی پرداخت می‌شود. هزینه‌هایی که خود فشار سنگینی بر سیستم بهداشت و درمان استان وارد کرده است.

اعتماد مردم به کادر درمان
رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان با اشاره به اعتماد عمیق میان کادر درمان استان با مردم می‌گوید: پزشکان از گروه‌های مرجع برای مردم سیستان وبلوچستان به شمار می‌روند و نظرات آنها ازسوی مردم استان به درستی و با دقت اجرا می‌شود. مردم استان حرف شنوی بالایی ازگروه‌های مرجع دارند. مولوی‌ها، خان‌ها، سردارها در اقوام مردم این سرزمین و کادر درمان از گروه‌های مرجعی هستند که مردم اعتماد عجیبی به دیدگاه‌های آنان دارند. هاشمی، ریشه چنین ارتباطی را در یک موضوع می‌داند: بسیاری از پزشکان و پرستاران شاغل استان بومی منطقه هستند. آنها می‌دانند بیماران شان به‌دلیل مشکلات مالی نمی‌توانند هزینه درمان خود را پرداخت کنند. به این علت، در بسیاری از موارد نه‌تنها حق ویزیت از بیماران نمی‌گیرند بلکه حتی هزینه‌های درمانی آنها را  نیز پرداخت می‌کنند. به این دلیل از این فرصت برای مهار اپیدمی کرونا بیشترین بهره را برده ایم؛ به‌نحوی که تنها 25هزار نفر از ابتدای شیوع کرونا در این استان به بیماری مبتلا شده اند.

خودکشی افزایش معناداری ندارد
رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و دبیرستاد مقابله با کرونای استان سیستان و بلوچستان، با اشاره به اینکه، تبعات اجتماعی ناشی از کرونا دراستان تغییرات محسوسی در افزایش بحران‌های اجتماعی نداشته است، به همشهری می‌گوید: کرونا منجر به کاهش ارتباطات اجتماعی میان خانواده‌ها در سیستان و بلوچستان شده است و از این منظر، برای خانواده‌هایی که با یکدیگر عجین شده هستند تبعاتی داشته است. با این حال، این کاهش ارتباطات به افزایش پدیده‌هایی مانند خودکشی دامن نزده است و تغییر محسوسی در آمار ناشی از این آسیب اجتماعی را شاهد نیستیم.

ترانزیت قاچاق دارو
رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، در ادامه به سرانه مصرف دارو در استان اشاره می‌کند و با رد اینکه حجم انبوهی دارو از سهمیه این استان به کشورهای دیگر قاچاق می‌شود، می‌گوید: سرانه مصرف دارو در استان 2.9درصد است. از وزارت بهداشت خواسته‌ایم سرانه دارو در استان را به 4درصد افزایش دهد تا برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی دچار وقفه نشویم. هاشمی دلیل این درخواست را افزایش تعداد بیماران غیرایرانی مراجعه‌کننده برای درمان به مراکز بهداشتی و درمانی استان می‌داند و می‌گوید: از زمانی که ارز دولتی برای دارو اختصاص پیدا کرده، تعداد بیمارانی که از پاکستان برای درمان به ایران مراجعه می‌کنند افزایش یافته است. اتباع خارجی به‌دلیل اینکه هزینه‌های داروی مورد نیاز آنها در ایران بسیار پایین است و می‌توانند از یارانه‌های دولت ایران استفاده کنند، راهی استان سیستان و بلوچستان می‌شوند. این افزایش تعداد بیمار خارجی موجب افزایش مصرف دارو در استان شده است. وی می‌گوید: از نظر اخلاق پزشکی و رویه‌های انسان دوستانه در ایران، نمی‌توانیم به بیماران خارجی مراجعه‌کننده، خدمات درمانی ندهیم: عمده قاچاق دارو از سهمیه استان اتفاق نمی‌افتد. داروها ازتهران و کرج بارگیری شده و به شکل کامیونی از مرز خارج می‌شود. عمده داروی قاچاق شامل انواع آنتی بیوتیک‌ها، برخی مواد مصرفی در دندانپزشکی، شیرخشک، داروهای تزریقی و مسکن است که به پاکستان قاچاق می‌رود.