نگاه/ پیدا و پنهان نمایشگاه مجازی کتاب

محمد عزیزی- نویسنده و ناشر

بسیاری از اهل کتاب در ایران منتظرند تا ببینند به‌عنوان نخستین تجربه، نمایشگاه مجازی بین‌المللی کتاب تهران چطور برگزار خواهد شد و چگونه به مخاطبانش و ناشران پاسخ خواهد داد؟ پیش از شیوع کرونا، در هر بهاری، یک بهار اقتصادی ولو کوتاه‌مدت نصیب نشر و اوضاع اقتصادی نشر کشور بهتر می‌شد.
در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که هر ساله برگزار می‌شد، دو سه اتفاق همزمان رخ می‌داد؛ یکی گردش مالی بهتر ناشران بود و دیگری دیداری بود که بین مخاطب کتاب و ناشر و نویسنده و مترجم شکل می‌گرفت. نویسنده، ناشر، مترجم و مخاطبان در دیدارهای کوتاهی که در حواشی نمایشگاه با هم داشتند می‌توانستند به نوعی انتظارات خودشان را به هم منتقل کنند و چنین دیدارهایی ایجاد انگیزه می‌کرد برای مترجم، نویسنده و ناشر که کار بهتری را برای نمایشگاه بعدی ارائه دهند. همچنین مخاطبان درمی‌یافتند که کارهای بهتری را در جاهای غیر‌مشهور هم می‌شود از ناشران و مترجمان گمنام در نمایشگاه پیدا کنند که البته این اتفاق در نمایشگاه مجازی بین‌المللی وجود ندارد. مسئله بعدی که در نمایشگاه بین‌المللی مجازی اتفاق خواهد افتاد، فروش خیلی کم نسبت به برگزاری نمایشگاه‌های پیشین است. در نمایشگاه مجازی، فرصتی که خواننده کتاب سراغ ناشری کمتر شناخته شده برود خیلی کم است؛ درصورتی که طی سال‌های پیش مخاطبان کتاب، در عبور از راهروهای نمایشگاه کارهای ناشران و نویسندگان کمتر شناخته شده را هم می‌دیدند و گاهی میل به خرید پیدا می‌کردند که در نمایشگاه مجازی این اتفاق نخواهد افتاد. ممکن است در این دوره مخاطبان فقط سراغ اسم‌های مشهور بروند که باید درصورت تداوم نمایشگاه به‌صورت مجازی، در سال‌های آینده برای این معضل چاره‌ای اندیشیده شود. همچنین پیشنهاد دارم مسئولان برگزار‌کننده نمایشگاه، به‌طور مشخص در پایان نمایشگاه برای کتابخانه‌های عمومی یا نهادهای دیگر از تمام ناشران شرکت‌کننده و به‌ویژه فعال‌ترها تعدادی کتاب خریداری کنند تا در این اوضاع بحران‌زده اقتصاد نشر کمکی به ناشران شود؛ مثلا می‌توانند از هر عنوان کتاب جدید 300جلد برای کتابخانه‌ها خرید کنند. به امید اینکه همه‌‌چیز به‌صورتی برگزار شود که از حد توقع یاس‌آلود فعلی ناشران فراتر و دریچه‌ای باشد برای اینکه چنین نمایشگاه‌هایی بین مخاطبان کتاب جایشان را باز کنند. امیدوارم سال بعد، کرونا رخت بربسته باشد و امکان برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب به‌صورت سال‌های پیش وجود داشته باشد.