گزارش
30درصد دانش‌آموزان ایرانی چاق هستند
معاون تربیت‌بدنی آموزش و پرورش، زنگ هشدار چاقی دانش‌آموزان را به‌صدا درآورد
فهیمه طباطبایی- خبر‌نگار
4میلیون و 1963دانش‌آموز ایرانی اضافه‌وزن دارند یا چاق هستند. این آماری است که از دل طرح کنترل وزن و چاقی دانش‌آموزان معروف به «کوچ» در سال جدید منتشر شده و نشان می‌دهد که 30.1درصد از مجموع کل دانش‌آموزان ایرانی در بازه سنی 7 تا 17سال دچار این معضل هستند.
مسئله اضافه‌وزن و چاقی دانش‌آموزان پدیده تازه‌ای نیست، پیمایش «کاسپین» در سال95 که در مدارس کشور انجام شد، نشان داد 22درصد دانش‌آموزان دچار این معضل هستند، اما ظاهرا کرونا و ماندن در خانه باعث شده این آمار در سال جدید جهش فوق‌العاده‌ای پیدا کند. معاون تربیت‌بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش گفت: قرنطینه خانگی، بی‌تحرکی، تعطیلی مدارس و ریزه‌خواری ازجمله دلایل عمده اضافه‌وزن و چاقی در دانش‌آموزان است.
مهرزاد حمیدی اضافه کرد: آمار 30.1درصد تکان‌دهنده است. مرگ‌ومیر ناشی از کرونا حدود ۵۰هزار نفر است؛ این در حالی است که قریب به ۴میلیون دانش‌آموز ما اضافه‌وزن و چاقی دارند که به‌معنای سونامی بیماری‌های غیرواگیر در آینده است. این یک آسیب مخفی به‌شمار می‌آید که کسی به فکر آن نیست و سال‌های بعد باید روی درمان بیماری‌های ناشی از آن فکر کنیم.
البته حمیدی نگفته که منظورش از کسانی که به فکر این معضل نیستند، چه کسانی است. مربیان تربیت‌بدنی مدارس؟ مسئولان وزارت آموزش و پرورش و بهداشت؟ یا خانواده‌ها؟
استان‌های چاق و لاغر کدامند؟
طبق اطلاعات منتشرشده از طرح «کوچ»، استان تهران، مازندران، گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی دارای بیشترین میزان دانش‌آموزان دارای اضافه‌وزن هستند و استان‌های گیلان، شهر تهران، مازندران، البرز، بوشهر و خوزستان بالاترین میزان دانش‌آموزان چاق را به خود اختصاص می‌دهند.
از سویی دیگر آمارهای طرح کوچ نشان می‌دهد که 6درصد دانش‌آموزان لاغر یا خیلی لاغر هستند و وزن طبیعی ندارند که این مس‍أله نشان می‌دهد دچار سوءتغذیه هستند. استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی و کرمان بیشترین میزان دانش‌آموز لاغر را دارند. حمیدی در این‌باره توضیح داد: «از آن‌سو اردبیل، گیلان، مازندران و آذربایجان شرقی کمترین دانش‌آموزان لاغر را دارند. استان‌های چهارمحال بختیاری، سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی بیشترین میزان دانش‌آموزان در وزن طبیعی را دارند. استان‌های گیلان، مازندران، تهران و بوشهر هم کمترین میزان دانش‌آموزان در وزن طبیعی را دارند که این ارقام خطرناک است.»
تناسب اندام دختران چرا بیش از پسران است؟
یکی از نتایج طرح کوچ که برای مسئولان وزارت بهداشت و آموزش و پرورش باعث تعجب و سؤال شد، وزن متناسب دانش‌آموزان دختر نسبت به پسر با توجه به محدودیت‌های زنان در ایران برای ورزش و تحرک است. معاون تربیت‌بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در این‌باره گفت: «در بخش آمار دانش‌آموزان با وزن طبیعی می‌توان گفت که 67.96درصد دخترها و 59.76پسرها طبیعی هستند. 8.2درصد پسرها، کمتر وزن طبیعی دارند. اینکه چرا دخترها تحرک کمتری دارند، ولی وزن طبیعی‌شان بهتر است دو فرض دارد؛ نخست خوردن‌هراسی است و دیگری توجه بیشتر خانواده‌ها به سلامت دخترها و تناسب وزن آنها. اما اگر دختران به لحاظ نخوردن و عدم‌تحرک بخواهند وزنشان را در حالت طبیعی نگه دارند، مشکلات دیگری متوجه آنها می‌شود.»
طرح کنترل وزن و چاقی دانش‌آموزان همچنین نشان داده نسبت به سال۹۵، دختران 2.18درصد و پسران 6.30درصد افزایش وزن و چاقی دارند. در بخش دانش‌آموزان لاغر و خیلی لاغر هم آمار دختران 5.76درصد و پسران 6.24درصد است و دختران وضعیت بهتری دارند. حمیدی گفت: «البته نسبت به سال۹۵ که خودمان تحقیقی انجام داده بودیم این آمار 6.4درصد بود و اکنون لاغری مقداری نسبت به سال۹۵ کاهش یافته است.»
مسئولان وزارت بهداشت چه می‌گویند؟
اضافه‌وزن و چاقی دانش‌آموزان باعث شده که مسئولان وزارت بهداشت از مدیران آموزش و پرورش بخواهند که برای یک‌بار هم که شده مفاهیم و اصول تغذیه‌ای صحیح را در کتاب‌های درسی بیاورند تا کودکان و نوجوانان در این زمینه آگاهی لازم را کسب کنند.
زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت معتقد است که روند افزایش چاقی در کودکان و نوجوانان نگران‌کننده است و سرعت این افزایش بالاست. «مطالعاتی درباره کودکان زیر 5سال انجام شده که نشان می‌دهد در یک دوره ۱۰ساله اضافه‌وزن و چاقی این گروه سنی دوبرابر شده است. برای کنترل مشکل چاقی نیاز به همکاری همه‌جانبه و تعامل بین بخشی داریم. وزارت بهداشت و آموزش و پرورش به‌تنهایی نمی‌توانند این کار را انجام دهند و بخش‌های دیگر هم سهیم هستند زیرا محیط نباید محیط چاق‌کننده‌ای برای کودکان باشد.»
عبداللهی تبلیغات محیطی را مروج‌دهنده غذاهای پرکالری و چاق‌کننده دانست و گفت: «تا زمانی که تبلیغات صداوسیما برای تهدیدکننده‌های سلامت وجود دارد و بیلبوردها در شهر و جاده‌ها انواع کالاهای چاق‌کننده را تبلیغ می‌کنند، آموزش‌های ما مؤثر واقع نمی‌شود.»
وی با بیان اینکه ما به کودکان و نوجوانان آموزش می‌دهیم ولی تبلیغات، تأثیر آموزش‌ها را کمرنگ می‌کند، گفت: «در کنار فعالیت‌هایی که باید انجام شود، فرهنگسازی تغذیه نقش اساسی دارد. این مهم باید نهادینه شود و حتی از مرحله پیش‌دبستانی بچه‌ها با مفاهیم غذا و تغذیه آشنا شوند. از طرف دیگر، همه مشکل سوءتغذیه با آموزش حل نمی‌شود و حمایت‌های تغذیه‌ای و فقرزدایی در استان‌ها باید با جدیت دنبال شود. همچنین باید توجه داشت چاقی خود یک عامل خطر ابتلا به کروناست و خطر مرگ ناشی از کرونا در کسانی که چاق هستند، ۴۰درصد بیشتر است.»
اضافه‌وزن و چاقی از آن معضلاتی است که به شکل خاموش دامن بیشتر کودکان و نوجوانان به‌خصوص در شهرهای بزرگ را گرفته؛ آماری که کمتر برای مسئولان و خانواده‌های دارای فرزند چاق و البته جامعه مهم است و به آن توجه می‌کنند. کودکانی که غذاهای مناسب نمی‌خورند، کمتر بازی می‌کنند و تحرک ندارند، چاقی خیلی زود گریبانشان را می‌گیرد.
