ادامه راه توسعه اقتصادی

علیرضا احمدی 

 بهار1376 درحالی آغاز شد که تب‎‌‎وتاب انتخابات ششمین دوره ریاست‎‌‎جمهوری سراسر کشور را فرا گرفته بود و سیدمحمد خاتمی، علی ‎‌‎اکبر ناطق‎‌‎نوری، محمد محمدی ری‎‌‎شهری و سیدرضا زواره‎‌‎ای آماده کارزار انتخاباتی در روز دوم خرداد می‎‌‎شدند اما اکنون دیگر همه می‎‌‎دانستند که رقابت اصلی میان خاتمی و ناطق‎‌‎نوری است و در این میان حزب کارگزاران سازندگی که بدنه اصلی آن را تکنوکرات‎‌‎های دولت هاشمی‎‌‎رفسنجانی تشکیل می‌دادند، حمایت خود را از خاتمی اعلام کردند تا مشی اقتصادی دولت آینده تا حدود زیادی قابل پیش‎‌‎بینی باشد.
دولت اصلاحات درحالی به‎‌‎قدرت رسید که 2سال از اجرای برنامه دوم توسعه در دولت سازندگی گذشته بود و اصلاح‌طلبان سعی داشتند درهمین مدت باقی‎‌‎مانده با اعمال تغییراتی درکشور، زمینه‎‌‎های دستیابی به اهداف این برنامه را فراهم کنند. یکی از چالش‎‌‎های مهم پیش‎‌‎رو در این زمینه، مشکلات به‎‌‎وجود آمده با کشورهای اروپایی پس از حوادث «میکونوس» بود که دولت اصلاحات موفق شد با عادی‎‌‎سازی این روابط، زمینه رونق تجارت‎‌‎خارجی را که به تحرک اقتصادی در کشورمنجر می‎‌‎شد، فراهم کند.
در چنین شرایطی، ترکیب اقتصادی کابینه نخست خاتمی که در شرایط کاهش درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت ایران از مرداد1376 کار خود را رسما آغاز کرد، نشان داد دولت اصلاحات در حوزه اقتصاد مسیر توسعه اقتصادی و تعدیل را ادامه می‎‌‎دهد. برهمین اساس حضور مدیرانی مانند محسن نوربخش، غلامرضا شافعی، اسحاق جهانگیری، حسین کمالی، عیسی کلانتری، بیژن زنگنه، غلامرضا آقازاده و محمدعلی نجفی در دولت که از چهره‎‌‎های کلیدی دوران سازندگی بودند، همچنان تداوم یافت.
در نخستین ماه‎‌‎های آغاز به‎‌‎کار دولت هفتم یکی از مهم‎‌‎ترین اخبار اقتصادی سال اعلام شد؛ هشتم مهرماه (اواخر سپتامبر1997) قرارداد 2/4میلیارد دلاری توسعه فازهای 2و 3پارس‎‌‎جنوبی با شرکت توتال فرانسه به‎‌‎شیوه «بیع ‎‌‎متقابل» امضا شد و شرکت‎‌‎های گازپروم روسیه و پتروناس مالزی هم شرکای شرکت فرانسوی توتال در این قرارداد بودند که با واکنش وزارت امورخارجه ایالات‎‌‎متحده مواجه شد اما تأثیری نداشت و در اجلاس وزیران خارجه اتحادیه اروپا در لوکزامبورگ، از این قرارداد حمایت شد. این موضوع نشان داد  که تحریم‎‌‎های آمریکا تنها توانسته جلوی حضور شرکت‎‌‎های نفتی این‎‌‎کشور در ایران را بگیرد.
در این میان در داخل کشور تحولات اقتصادی مهمی جریان داشت؛ دولت برای خروج بازار مسکن از رکود، طرح‎‌‎های ویژه‎‌‎ای داشت که اختصاص تسهیلات به انبوه‎‌‎سازان ازجمله آنها بود. ازسوی دیگر سیستم بانکی کشور نخستین گام‎‌‎های خود را برای ورود به عصر نوین بانکداری برمی‎‌‎داشت؛ برای اولین‎‌‎بار 600دستگاه ای تی ام ازسوی بانک‎‌‎ملی وارد و نصب شد، اما با توجه به اینکه «نظام بانکی آماده ورود به این حوزه نبود» و درآن مقطع ظرفیت فنی، مدیریتی، فکری و نیروی‎‌‎انسانی متخصص کافی را نداشت، این دستگاه‎‌‎ها فعالیت چشمگیری نداشتند. تصویب لایحه موافقتنامه‎‌‎ بازرگانی‎‌‎ میان دولت‎‌‎های‎‌‎ ایران‎‌‎ و کویت‎‌‌‎ در فروردین‎‌‎ماه، استان‌شدن قزوین در خردادماه، تصویب لایحه موافقتنامه همکاری‎‌‎های شیلاتی بین دولت ایران و دولت روسیه در خردادماه، انتخاب محمدعلی نجفی به سمت رئیس سازمان برنامه و بودجه در شهریورماه (برنامه سوم توسعه در زمان ریاست نجفی بر سازمان برنامه و بودجه تهیه شد)، اعطای اجازه قانونی به شرکت‎‌‎های‎‌‎ خارجی‎‌‎ برای ثبت ‎‌‎ شعبه‎‌‎ یا نمایندگی‎‌‎ در آبان‎‌‎ماه و تصویب نهایی لایحه تأسیس‎‌‎ استان‎‌‎ گلستان‎‌‎ از سوی شورای‎‌‎نگهبان در دی‎‌‎ماه، از مهم‎‌‎ترین اخبار اقتصادی سال1376 بود.