واکسیناسیون بلاتکلیف

سمیرا مصطفی نژاد_روزنامه نگار

خبر موفقیت‌آمیز بودن نتایج مراحل آخر آزمایش واکسن کرونا خبری مسرت‌بخش بود البته برای 14درصد از جمعیت جهان. واقعیت این است که 86درصد از جمعیت سیاره زمین امید چندانی به دسترسی فوری به واکسن کرونا ندارند، بخش زیادی از این 86درصد نسبت به دسترسی به واکسن‌های باکیفیت و معتبر ناامیدند و بخشی دیگر از این 86درصد به کل از واکسینه شدن در برابر کووید-19ناامیدند. نمونه این ناامیدی را در ایران هم شاهد هستیم. خبر آغاز واکسیناسیون در جهان برای ایرانی‌ها در ابتدا بی‌اهمیت می‌نمود زیرا به دلایل مختلف که کوچک‌ترین آن وجود تحریم‌های اقتصادی است، امیدی به دسترسی به واکسن نداشتند. اظهارنظرهای ضدونقیض مقامات بهداشتی کشور، انصراف دادن از خریداری واکسن فایزر، اعلام نکردن نام شرکت‌هایی که قرار است واکسن ایران را تامین کنندیا زمان قطعی ورود واکسن به ایران، همگی مزید بر علت شدند تا ایرانی‌ها از دسترسی به واکسن کرونا قطع امید کنند و به‌تازگی هم کارزاری در فضای مجازی به راه انداخته‌اند تا حق طبیعی خود برای دسترسی به داروی معتبر و قابل اعتماد را به مسئولان کشور گوشزد کنند. ایران مانند بسیاری از کشورهای دیگر یکی از اعضای کوواکس است، اما این عضویت به معنی دسترسی قطعی و سریع به واکسن نیست و بیشتر کشورهای جهان همزمان با عضویت در این سازوکار، به‌صورت مستقل با تولید‌کننده‌های واکسن وارد معامله شده‌اند.
اگرچه تقریبا تمامی کشورهای جهان، 189کشور، به کارزار تقسیم عادلانه واکسن سازمان جهانی بهداشت، کوواکس پیوسته‌اند اما چند کشور ثروتمند جهان نه‌تنها به کوواکس نپیوستند بلکه این ریسک را کردند تا واکسن را پیش از اثبات تأثیرگذاری‌اش پیش خرید کنند. کانادا به اندازه‌ای واکسن از شرکت‌های فایزر و مدرنا خریداری کرده است که می‌تواند پنج‌بار کل جمعیتش را واکسینه کند. در چنین شرایطی وضعیت کشورهایی مانند ایران که با موانع و مشکلاتی جز محدودیت منابع مالی هم دست به گریبانند، دشوارتر خواهد شد. بسیاری از کارشناسان در سازمان‌های جهانی مانند سازمان بهداشت نگران آن هستند که ایده توزیع عادلانه واکسن در میان کشورهای فقیر و غنی به سرعت درحال ناپدید شدن باشد. به گفته آرناد برنارت، رئیس بهداشت مجمع جهانی اقتصاد، از حدود 12میلیارد دوز واکسنی که انتظار می‌رود تا سال 2021توسط صنعت داروسازی جهان تولید شود، 9میلیارد دوز توسط کشورهای ثروتمند خریداری شده‌اند و حجم واکسن تامین شده توسط کوواکس هم برای مابقی کشورها کافی نیست، نتیجه این وضعیت آن است که دیگر کشورها واکسن را با تأخیر بسیار زیاد دریافت کنند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به وضعیت کشورهایی که وضعیت آنها در صف انتظار برای خرید واکسن همچنان نامشخص است یا به کل از خرید واکسن خارجی انصراف داده‌اند.

کشورهای بلاتکلیف جهان

تانزانیا

وزیر بهداشت این کشور اعلام کرد هیچ برنامه‌ای برای خریداری و واردات واکسن کووید-19وجود ندارد و قرار است در تانزانیا با استفاده از طب محلی و داروهای گیاهی مردم را در برابر این بیماری مقاوم کنند. تانزانیا یکی از نخستین کشورهایی بود که داروی گیاهی ضد‌کرونایی را از ماداگاسکار خریداری کرد.

 سوریه

 فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه به‌تازگی از آغاز مذاکرات با روسیه برای دریافت واکسن اسپوتنیک 5خبر داده است. مقداد ابراز امیدواری کرده است سوریه بتواند اسپوتنیک 5 و دیگر واکسن‌های ضدکرونای ساخت روسیه را دریافت کند زیرا اعتماد این کشور به واکسن‌های روسیه بیشتر از دیگر واکسن‌ها ازجمله واکسن فایزر است. سوریه همچنین امیدوار است مردم روسیه به اندازه‌ای بخشنده باشند که با توجه به شرایط کنونی سوریه، این واکسن‌ها را رایگان در اختیار سوری‌ها قرار دهند.

یمن

یکی از فقیرترین کشورهای جهان که پیش از آغاز همه‌گیری هم به‌واسطه جنگ بخش زیادی از سرمایه انسانی و زیرساخت‌های خود را از دست داده بود. اکنون با زنده شدن امید برای مقابله با کرونا، یمن امیدوار است با کمک سازوکار کوواکس بتواند واکسن را به 20درصد از مردم خود برساند. اما سال‌ها جنگ و تخریب بیمارستان‌ها، جاده‌ها و زیرساخت‌های حیاتی در این کشور امید برای توزیع تدریجی و همگانی واکسن بسیار کم‌رنگ شده است. دودستگی سیاسی در این کشور عامل نگران‌کننده دیگری است که سرنوشت رسیدن واکسن به مردم این کشور را مبهم‌تر از همیشه ساخته است.

فلسطین

حدود 2.5میلیون فلسطینی ساکن مناطق اشغالی نوار باختری باید برای مدتی نامشخص در انتظار رسیدن واکسن کرونا بمانند. رژیم صهیونیستی برای شهروندان خود واکسن فایزر خریداری کرده است و آن را تنها به شهروندان مناطق اشغالی تزریق خواهد کرد.
 از سویی دیگر، مقامات بهداشتی فلسطین اعلام کرده‌اند هنوز برای خریداری واکسن‌های فایزر و مدرنا با این دو شرکت درحال مذاکره هستند و هنوز هیچ قراردادی برای خرید واکسن به امضا نرسیده است.

ویتنام

تنها کشور آسیایی که هنوز اخبار دقیقی درباره خریداری واکسن از شرکت‌های خارجی درباره آن وجود ندارد. این کشور که با 96میلیون جمعیت، به‌دلیل عملکرد فوق‌العاده در مدیریت همه‌گیری با تنها 1400مورد ابتلا و 35مرگ، تحسین کشورهای جهان را برانگیخته است، بیشتر بر واکسن تولید داخلی خود اتکا دارد و خرید واکسن از کشورهای دیگر در حد مذاکره با شرکت‌های فایزر و چند شرکت چینی و روسی باقی‌مانده است. ویتنام به‌تازگی نخستین فاز از آزمایش انسانی واکسن خود را با حضور 3داوطلب آغاز کرد. 2 شرکت واکسن‌سازی دیگر هم قرار است از ماه‌های دوم و سوم سال 2021فاز اول آزمایش‌های خود را آغاز کنند.

ماداگاسکار

مقامات این کشور رسما اعلام کردند قصد پیوستن به سازوکار کوواکس را ندارند و واکسنی خریداری نخواهند کرد. سخنگوی دولت ماداگاسکار تأیید کرد این کشوراز همان معجون سنتی که دانشمندان این کشور اوایل سال برای مقابله با کرونا ابداع کرده‌اند استفاده خواهند کرد تا زمانی که تأثیرگذاری و بی‌خطر بودن واکسن‌های جدید برای آنها به اثبات برسد. این دارو از گیاهی به نام آرتمیسیا یا کینگو به‌دست می‌آید که خواص ضد‌مالاریا دارد اما هرگز به تأیید سازمان جهانی بهداشت نرسیده است.