هاشم فیاض در آوینیون

  مهرداد رهسپار 

تابستان سال1991، برابر با تابستان1370، «فرهنگ ایران» یکی از بخش‌های فستیوال آوینیون شد. در این دوره حدود 60هنرمند از تئاتر‌، موسیقی و هنرهای سنتی ایران به شهر آوینیون در فرانسه سفر کردند. اجرای تعزیه یا به‎‌‎عبارت بهتر «مجلس شبیه‎خوانی» در فستیوال آوینیون بهترین فرصت برای عرضه هنرهای نمایشی سنتی ایران در عرصه‎ای بین‎المللی بود. این فستیوال را باید از 2جهت مهم بدانیم؛ نخست اینکه پیش از انقلاب بسیاری از علاقه‎‌‎مندان به نمایش‎های شرقی در جشن هنر شیراز با تعزیه کم‌و‌بیش آشنا شده‌بودند. پس از جشن هنر شیراز تالیفاتی به‎‌‎صورت مقاله و کتاب به زبان‎های فرانسه و انگلیسی درباره این نمایش سنتی ایران منتشر می‎شود. اما در آوینیون، برای نخستین بار بیرون از مرزهای ایران چند مجلس شبیه‎خوانی اجرا می‎شد و در واقع این نخستین بار بود که یک گروه شبیه‎خوانی، برای اجرا به بیرون از ایران سفر می‎کردند. این سفر مقدمه‎ای برای اجراهای دیگری شد، ازجمله سفرهای دیگری به پاریس، نیویورک و رم در سال‎های بعد. مسئله دوم، زمان اجرایی در جدول برنامه‎ریزی فستیوال آوینیون بود. آلن گرومبک، دبیر فستیوال آوینیون، پیش از برگزاری فستیوال به ایران سفر کرده و با گروه‎های شبیه‎خوانی و علی منتظری مدیر مرکز هنرهای نمایشی آشنایی کافی داشت. آنها در همین دیدارها دریافتند که می‌توان برنامه مجلس شبیه‎خوانی را در برنامه30تیر تا 3مرداد1370بگنجانند که برابر با 7تا 12محرم 1314هجری قمری بود؛ یعنی مصادف با روزهایی که تعزیه به‎‌‎ عنوان بخشی از برنامه سوگواری محرم در سراسر ایران اجرا می‎شود. همان‎طور که میادین شهر و تکیه‎ها و صحن مساجد محلی برای برگزاری تعزیه در ایران است، در آوینیون هم صحن کلیسای کاتولیک سلستن را برای مجلس شبیه‎خوانی در‌نظر‌گرفتند. در این برنامه به‎‌‎ مدت 5شب، از ساعت 10شب، در مجموع 3نسخه تعزیه از جمله تعزیه حر، تعزیه شهادت امام‌حسین(ع) و تعزیه شهادت امام‌رضا(ع) با تعزیه‎گردانی مرحوم هاشم فیاض برای مخاطبان فستیوال اجرا شد. اکسپرس، لیبراسیون، لوموند و بسیاری از نشریات روزانه و هفتگی فرانسه مقالات و یادداشت‎هایی درباره ویژگی‎های دینی و ارزش‎های نمایشی شبیه‎خوانی منتشر کردند. جلال ستاری که نقش مهمی در برگزاری و انتخاب متون شبیه‎خوانی‌ها داشت، گزارش‎هایی گزیده از این واکنش‎ها را ترجمه و ویژه‎نامه‎های آوینیون1991 را در فصلنامه تئاتر و ماهنامه نمایش منتشر کرد.